Thursday 23 September 2021 / پنجشنبه ۱ مهر ۱۴۰۰
حملات ۱۱ سپتامبر The September 11 attacks
اگرچه تئوری توطئه(تو مو می‌بینی و من پیچش مو)، ریشه در واقعیت‌های تلخ زندگی مردمی دارد که همواره با دوز و کلک ستمگران روبرو بوده‌اند، اما... اما از آنجا که جهان از بدو پیدایش تابع تغییرات و کنش و واکنش‌های استوار بر قوانین علمی و دقیق بوده و لحظه‌ای نمی‌توان بقای آن‌را در نبود این قوانین تصّور نمود، به تئوری توطئه باور ندارم. البته، ارائه اسنادی که گزارشات رسمی را به چالش می‌کشد، ربطی به تئوری توطئه که با توسّل به آن پرسش‌ها را لوث می‌کنند، ندارد....
۴۰ سؤال پیرامون اسیرکُشی سال ۶۷
در نمایشنامه «شاه لیر» King Lear که دردناک‌ترین تراژدی شکسپیر محسوب می‌شود؛ دلقک شریفی را می‌بینیم که در واقع درون واقع بین خود آدمی است. دلقک در نمایشنامه شاه لیر؛ از سویی یک آدم فرزانه است که دقیقاً می‌داند چه می‌گوید و چه می‌کند و از عقل سلیم برخوردار است و از سوی دیگر با سادگی یک انسان پاک، واقعیت‌ها، و «راست هائی را که می‌پوشانیم» به رخ می‌کشد. همه ما بدون استثناء به این دلقک فرزانه که نمی‌گذارد نان را به نرخ روز بخوریم نیازمندیم. او ندای وجدان ما است که در سر هر بزنگاهی سَرک می‌کشد و ما را به دیدار خویشتن فرا می‌خواند...
نامه دکتر احمد دانش اولین جراح پیوند کلیه در ایران به آیت‌الله منتظری
مست است زمين زيرا، خورده است به جای می در كاس سر هرمز، خون دل نوشروان (خاقانی) دکتراحمد دانش، سال‌ها قبل از انقلاب بعنوان یکی از شاخص‌ترین پزشکان تحصیل‌کرده آلمان، برای خدمت به هموطنانش به ایران بازگشت. بعدها به زندان مرتجعین افتاد و با حکم مهیب روح‌الله خمینی، او نیز در اسیرکُشی سال ۶۷، به دار شقاوت آویخته شد. نامه دکتر دانش از زندان اوین، به آیت‌الله متنظری یک سند تاریخی است.
ترانه زیبای شادی/خوشبختی Felicità
Felicità (شادی/خوشبختی)؛ آهنگی دو نفره از «آلبانو کاریزی» و «رومینا پاور»، از مشهورترین آهنگهای ایتالیایی در جهان شناخته می‌شود. شادی، دست هم را گرفتن و به دوردست رفتن است. شادی نگاه معصوم توست در میان جمع. شادی همچون کودکان؛ صمیمی‌ماندن است. بالشی است از پَر، و آب رودی که جاری است. بارانی است که از پشت پرده‌ها می‌بارد. کم‌کردن نور است برای آرام‌شدن و آشتی‌کردن. لیوانی شراب است و یک تکه نان. گذاشتن یادداشتی مهرآمیز در کشو است. شادی؛ دونفره خواندن است که چقدر دوستت دارم.
پرداختن به شاهنامه از این جهت ضروری است که هنوز عُمر کارکردهای اجتماعی آن به‌سر نرسیده‌است. این اثر جاودانه در متن تاریخ و فرهنگ ما حضوری هزارساله دارد، با سرنوشت تاریخ ایران گره خورده و از سکوی خوانِش آن می‌توان به پرسش‌های انسان امروز نگریست. شاهنامه، تاریخ(حماسه) و زبان ماست. بگذریم از اینکه بعداً همین کتاب نقش دیگری هم پیدا می‌کند و مهم‌ترین عامل فرهنگی نگهدارنده ملیت می‌شود. مضمون و محتوای این خردنامه؛ ستایش نیکی و نکوهش بدی است و این اندیشه در داستان‌ها، مَنِش و رفتار اشخاص داستان، پیش‌آمدها، تصویرگری‌ها، اشارات و همه جا به نوعی جلوه‌گر است.
نامهِ منسوب به دکتر اسماعیل خویی به آقای رضا پهلوی
نامه مزبور را قرائت می‌کنم با این توضیح که بعنوان دوستدار آن شاعر دردمند و خردمند، با مضمون نامه موافق نیستم و با آن همدلی ندارم. اینکه پس چرا قرائت می‌کنم برای مبارزه با فراموشی است و علاقه و خاطره‌ای‌ست که در نوجوانی از آن انسان فرزانه دارم.
خطابهِ آلبر کامو برنده نوبل ادبیات در سال ۱۹۵۷
Albert Camus – Banquet speech
در این بحث بعد از اشاره به «آلبر کامو» یکی از تأثیرگذارترین نویسندگان قرن بیستم، به متن اصلی سخنان وی در آکادمی نوبل می‌پردازم که آقای رضا رضایی در «یک کتاب و هفت خطابه نوبل ادبیات» ثبت کرده‌است. آلبر کامو پس از دریافت جایزه، در یکی از دانشگاه‌های پژوهشی در شهر اوپسالا در سوئد هم سخنرانی کرد که زنده یاد دکتر مصطفی رحیمی با عنوان «هنرمند و زمانه‌ی او» ترجمه کردند.
صورتِ استنطاق میرزا رضا کرمانی؛ ضارب ناصرالدین شاه
۱۵ آبان ۱۳۵۴، بخشی از بازجویی میرزا رضای کرمانی، در مجموعه تلویزیونی سلطان صاحبقران (ساخته علی حاتمی) از شبکه دوم تلویزیون ملی ایران به نمایش درآمد. من همان ایام در زندان قصر بودم و آن استنطاق – بازجویی از میرزا رضای شاه شکار، را با دیگر زندانیان پی می‌گرفتم.
در زندان کتاب «تاریخ بیداری ایرانیان» که نویسنده آن ناظم الاسلام کرمانی، از نزدیک میرزا رضا را دیده بود، دست‌به‌دست می‌گشت چون پرسش و پاسخ‌های بازجو (میرزا ابوتراب نظم‌الدوله) و ضارب شاه را واژه به واژه ثبت کرده بود.
ترور رزمآراسیاسیترین سپهبد تاریخ نوین ایران
این بحث به ترور سپهبد رزم‌آرا می‌پردازد که گروه‌های سیاسی مختلف با وجود تفاوت‌هایشان علیه او هم‌آواز شدند. ضرورت طرح این بحث آشنایی بهتر با کسانی است که بعد از ورود امثال مُحَقّق کَرَکی به ایران، به نام اسلام و تشیع فتوای قتل می‌دادند و گاه با دستگاه جابر زمانه همآهنگ و همنوا می‌شدند. «بندیتو کروچه» Benedetto Croce فیلسوف ایتالیایی و نویسنده کتاب «تاریخ به مثابه داستان آزادی» گفته‌است: هر تاریخ واقعی، تاریخ معاصر است. Ogni vera storia è storia contemporanea یعنی چه؟ یعنی فهمیدن ما با واقعیت کنونی همنشین می‌شود و از آن تاثیر می‌گیرد. ترور غبارآلود سپهبد رزم‌آرا نیز چنین است. بیش از ۷۰ سال از واقعه می‌گذرد اما اهمیت سیاسی و تاریخی آن کاسته نشده‌است.
دادگاه استکهلم / دادگاه نورنبرگ
دادگاه استکهلم [و محاکمه حمید نوری] مرا به یاد دادگاه نورنبرگ Nuremberg trials (بزرگ‌ترین دادرسی در تاریخ) می‌اندازد که گرچه ماهیت و موضوع کاملاً متفاوتی داشت اما از یک جهت شبیه است. در آن دادگاه نیز کسانی بودند که عملکرد سیاه خود را سفید جلوه می‌دادند و مدعی بودند مقصر نبوده، بلکه از قانون کشور و نظامی پیروی می‌کردند که بدان اعتقاد داشتند. اما امثال هانا آرنت به درستی بر «مسؤولیت شخصی در دوران دیکتاتوری» پای فشرده و توجیهی با عنوان «مأمور معذور» را زیر سؤال بردند و نشان دادند خودکامگان که هیچ، قربانیان خودکامگی نیز مسؤول‌اند.
چین و ماچین و راه ابريشمیِ ديپلماسی
این بحث بعد از اشاره به قدیمی‌ترین شاهراه بازرگانی تاریخ (راه ابریشم باستانی)، همچنین «ابتکار یک کمربند و یک راه» Belt and Road Initiative (راه ابریشم جدید)، به سندِ همکاری راهبردی ایران و چین می‌پردازد که گرچه تصمیم مربوط به آن به سال ۱۳۹۴ بازمی‌گردد، تا کنون انتشار جزئیاتش محقق نشده است. در این بحث به «دیپلماسی راه»،نیز اشاره می‌شود.
ما نمانیم و عکس ما ماند گردش روزگار بر عکس است (۸)
ما بر زمان می گذریم یا زمان بر ما؟ آیا عکس می‌تواند زمان حال را که می‌رود به گذشته تبدیل شود، نگهدارد و به بازنمایی «امر واقع» یاری رسانده، از حلقه‌های مفقوده رازگشایی کند؟ ما نمانیم و عکس ما مانَدگردش روزگار بر عکس است
ما نمانیم و عکس ما ماند گردش روزگار بر عکس است (۷)
ما بر زمان می گذریم یا زمان بر ما؟ آیا عکس می‌تواند زمان حال را که می‌رود به گذشته تبدیل شود، نگهدارد و به بازنمایی «امر واقع» یاری رسانده، از حلقه‌های مفقوده رازگشایی کند؟ ما نمانیم و عکس ما مانَدگردش روزگار بر عکس است
ما نمانیم و عکس ما ماند گردش روزگار بر عکس است (۶)
ما بر زمان می گذریم یا زمان بر ما؟ آیا عکس می‌تواند زمان حال را که می‌رود به گذشته تبدیل شود، نگهدارد و به بازنمایی «امر واقع» یاری رسانده، از حلقه‌های مفقوده رازگشایی کند؟ ما نمانیم و عکس ما مانَدگردش روزگار بر عکس است
ما نمانیم و عکس ما ماندگردش روزگار بر عکس است (۵)
ما بر زمان می گذریم یا زمان بر ما؟ آیا عکس می‌تواند زمان حال را که می‌رود به گذشته تبدیل شود، نگهدارد و به بازنمایی «امر واقع» یاری رسانده، از حلقه‌های مفقوده رازگشایی کند؟ ما نمانیم و عکس ما مانَدگردش روزگار بر عکس است
ما نمانیم و عکس ما ماندگردش روزگار بر عکس است (۴)
ما بر زمان می گذریم یا زمان بر ما؟ آیا عکس می‌تواند زمان حال را که می‌رود به گذشته تبدیل شود، نگهدارد و به بازنمایی «امر واقع» یاری رسانده، از حلقه‌های مفقوده رازگشایی کند؟ ما نمانیم و عکس ما مانَدگردش روزگار بر عکس است
ما نمانیم و عکس ما ماندگردش روزگار بر عکس است (۳)
ما بر زمان می گذریم یا زمان بر ما؟ آیا عکس می‌تواند زمان حال را که می‌رود به گذشته تبدیل شود، نگهدارد و به بازنمایی «امر واقع» یاری رسانده، از حلقه‌های مفقوده رازگشایی کند؟ ما نمانیم و عکس ما مانَدگردش روزگار بر عکس است
ما نمانیم و عکس ما ماندگردش روزگار بر عکس است (۲)
ما بر زمان می گذریم یا زمان بر ما؟ آیا عکس می‌تواند زمان حال را که می‌رود به گذشته تبدیل شود، نگهدارد و به بازنمایی «امر واقع» یاری رسانده، از حلقه‌های مفقوده رازگشایی کند؟ ما نمانیم و عکس ما مانَدگردش روزگار بر عکس است
ما نمانیم و عکس ما ماندگردش روزگار بر عکس است (۱)
ما بر زمان می گذریم یا زمان بر ما؟ آیا عکس می‌تواند زمان حال را که می‌رود به گذشته تبدیل شود، نگهدارد و به بازنمایی «امر واقع» یاری رسانده، از حلقه‌های مفقوده رازگشایی کند؟ ما نمانیم و عکس ما مانَدگردش روزگار بر عکس است
یکی از کهن‌ترین آیین‌های ایران باستان، مبارزه نمادین با سرما و برافروختن آتش بود. در آغاز شامگاه دهم بهمن‌ماه، همه مردمانِ سرزمین‌های ایرانی بر بلندای کوه‌ها و بام خانه‌ها، آتش بر‌افروخته، آوای خوش سرداده، نیایش می‌کردند و بدین ترتیب جشن سَدَه را گرامی می‌داشتند. کشاورزان، خاکستر آتش سده را بر زمین‌هاشان می‌پاشیدند و عقیده داشتند به زمین برکت می‌دهد. (سَدَه در زبان اوستایی به معنای برآمدن و طلوع کردن است).