چین و ماچین و راه ابريشمیِ ديپلماسی
در ویدئو و فایل صوتی، ۱۲ میلیارد دلار را، ۱۲ میلیون دلار گفتم و پوزش می‌خواهم.
خانم‌ها و آقایان محترم از راه دور و با قلبی نزدیک به شما سلام می‌کنم.
این بحث بعد از اشاره به قدیمی‌ترین شاهراه بازرگانی تاریخ (راه ابریشم باستانی)، همچنین «ابتکار یک کمربند و یک راه» Belt and Road Initiative (راه ابریشم جدید)، به سندِ همکاری راهبردی ایران و چین می‌پردازد که گرچه تصمیم مربوط به آن به سال ۱۳۹۴ بازمی‌گردد، تا کنون انتشار جزئیاتش محقق نشده است. در این بحث به «دیپلماسی راه»،نیز اشاره می‌شود.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
حکومتیان راست‌ها را نمی‌گویند
ضرورت طرح این مطلب؛ های و هوی حکومتیان از یکسو، و گرد و خاک ژورنالیسم مبتذل سیاسی از سوی دیگر در شبکه مجازی بویژه فیسبوک و یوتیوب است. نگرانی مردم هوشیار و رنجدیده ایران که آزادی برایشان آرمان است نه تجارت، و به حق، استبداد زیر پرده دین را برنمی‌تابند موضوعی جداست. بویژه که حکومتیان راست‌ها را نمی‌گویند و راست‌ها را نگفتن، نوعی دروغگویی است. مردم هوشیار و رنجدیده ایران حق دارند محتوای محرمانه اینگونه اسناد، عدم تصویب آن در پارلمان، احتمال واگذاری امتیازهای گسترده به طرف چینی برای دریافت منافع مالی در شرایط تحریم و مسائلی از این قبیل را برجسته کنند. اینکه در رژیم پیشین (در اصل ۵۲ متمم قانون اساسی) به معاهداتی اشاره شده که حتی آگاهی نمایندگان مردم از مفاد آنها مغایر با مصلحت قلمداد می‌شده... – عدم انتشار سند راهبردی ایران و چین را توجیه نمی‌کند.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
طرحی درازمدت برای نیل به یک هدف بلند مدت
قبل از ورود به بحث به چند گزاره اشاره کنم.
• ادّعا شده؛ سند مزبور «حاوی هیچ عدد و رقمی نیست. هیچ منطقه یا حتی نقطه‌ای را واگذار نمی‌کند؛ هیچ حق انحصاری در هیچ حوزه‌ای هم ایجاد نمی‌کند. بعبارت دیگر مدیریت، اداره یا بهره‌برداری از هیچ منطقه یا حوزه‌ای واگذار نشده و استقرار هیچ نیروی نظامی در آن پیش‌بینی نشده‌است.» صرفاً یک برنامه و «یادداشت تفاهم»memorandum of understanding است برای بیان همگرایی و توافق مقامات اجرایی دو کشور به منظور افزایش همکاری در زمینه‌های مختلف. در یک کلام [هنوز] قرارداد نیست. قرارداد زبان خاص و طرز نوشتن خاص دارد. باید حَکمیّت درش تعیین شود و دادگاه‌هایی که بتوانند دربارهٔ آن نظر دهند.
• صحبت از همکاری راهبردی دو کشور است. راهبردی در اینجا یعنی رابطه در بالاترین سطوح. طرحی درازمدت برای نیل به یک هدف بلند مدت.
• کنش‌های استراتژیک در جهان در قالب «دیپلماسی راه» عملیاتی می‌شود. مفهوم دیپلماسی راه به برهم‌کنش [تاثیر متقابل] شاهراه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی با دیپلماسی اشاره دارد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
راه ابریشم باستانی٬ قدیمی‌ترین شاهراه بازرگانی تاریخ
راه ابریشم باستانی٬ شبکه‌ای از راه‌های درهم‌تنیده بود که از شهر «شی‌آن» 西安 درچین میانی، آغاز می‌گشت و با گذر از فرارود [ماوراءالنهر] وارد ایران شده، به دریای مدیترانه و بیزانس (استانبول امروزی) می‌رسید.
راه ابریشم باستانی در کنار مسیر زمینی٬ یک مسیر دریایی نیز داشت که از دریای چین جنوبی و تنگه مالاکا تا اقیانوس هند و خلیج‌فارس می‌رفت. نقطه اتصال مسیرهای دریایی و زمینی راه ابریشم باستانی؛ تنگه مالاکا، بندر سیراف و جزیره هرمز است.
تنگه مالاکا، دریای آندامان در اقیانوس هند را به دریای چین جنوبی در اقیانوس آرام متصل می‌سازد، بندر سیراف، در شهرستان کنگان استان بوشهر، و جزیره هرمز در ۸ کیلومتری بندرعباس است.
این بحث بعد از اشاره به قدیمی‌ترین شاهراه بازرگانی تاریخ (راه ابریشم باستانی)، همچنین «ابتکار یک کمربند و یک راه» Belt and Road Initiative (راه ابریشم جدید)، به سندِ همکاری راهبردی ایران و چین می‌پردازد که گرچه تصمیم مربوط به آن به سال ۱۳۹۴ بازمی‌گردد، تا کنون انتشار جزئیاتش محقق نشده است. در این بحث به «دیپلماسی راه»،نیز اشاره می‌شود.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
حکومتیان راست‌ها را نمی‌گویند
ضرورت طرح این مطلب؛ های و هوی حکومتیان از یکسو، و گرد و خاک ژورنالیسم مبتذل سیاسی از سوی دیگر در شبکه مجازی بویژه فیسبوک و یوتیوب است. نگرانی مردم هوشیار و رنجدیده ایران که آزادی برایشان آرمان است نه تجارت، و به حق، استبداد زیر پرده دین را برنمی‌تابند موضوعی جداست. بویژه که حکومتیان راست‌ها را نمی‌گویند و راست‌ها را نگفتن، نوعی دروغگویی است. مردم هوشیار و رنجدیده ایران حق دارند محتوای محرمانه اینگونه اسناد، عدم تصویب آن در پارلمان، احتمال واگذاری امتیازهای گسترده به طرف چینی برای دریافت منافع مالی در شرایط تحریم و مسائلی از این قبیل را برجسته کنند. اینکه در رژیم پیشین (در اصل ۵۲ متمم قانون اساسی) به معاهداتی اشاره شده که حتی آگاهی نمایندگان مردم از مفاد آنها مغایر با مصلحت قلمداد می‌شده... – عدم انتشار سند راهبردی ایران و چین را توجیه نمی‌کند.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
طرحی درازمدت برای نیل به یک هدف بلند مدت
قبل از ورود به بحث به چند گزاره اشاره کنم.
• ادّعا شده؛ سند مزبور «حاوی هیچ عدد و رقمی نیست. هیچ منطقه یا حتی نقطه‌ای را واگذار نمی‌کند؛ هیچ حق انحصاری در هیچ حوزه‌ای هم ایجاد نمی‌کند. بعبارت دیگر مدیریت، اداره یا بهره‌برداری از هیچ منطقه یا حوزه‌ای واگذار نشده و استقرار هیچ نیروی نظامی در آن پیش‌بینی نشده‌است.» صرفاً یک برنامه و «یادداشت تفاهم»memorandum of understanding است برای بیان همگرایی و توافق مقامات اجرایی دو کشور به منظور افزایش همکاری در زمینه‌های مختلف. در یک کلام [هنوز] قرارداد نیست. قرارداد زبان خاص و طرز نوشتن خاص دارد. باید حَکمیّت درش تعیین شود و دادگاه‌هایی که بتوانند دربارهٔ آن نظر دهند.
• صحبت از همکاری راهبردی دو کشور است. راهبردی در اینجا یعنی رابطه در بالاترین سطوح. طرحی درازمدت برای نیل به یک هدف بلند مدت.
• کنش‌های استراتژیک در جهان در قالب «دیپلماسی راه» عملیاتی می‌شود. مفهوم دیپلماسی راه به برهم‌کنش [تاثیر متقابل] شاهراه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی با دیپلماسی اشاره دارد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
راه ابریشم باستانی٬ قدیمی‌ترین شاهراه بازرگانی تاریخ
راه ابریشم باستانی٬ شبکه‌ای از راه‌های درهم‌تنیده بود که از شهر «شی‌آن» 西安 درچین میانی، آغاز می‌گشت و با گذر از فرارود [ماوراءالنهر] وارد ایران شده، به دریای مدیترانه و بیزانس (استانبول امروزی) می‌رسید.
راه ابریشم باستانی در کنار مسیر زمینی٬ یک مسیر دریایی نیز داشت که از دریای چین جنوبی و تنگه مالاکا تا اقیانوس هند و خلیج‌فارس می‌رفت. نقطه اتصال مسیرهای دریایی و زمینی راه ابریشم باستانی؛ تنگه مالاکا، بندر سیراف و جزیره هرمز است.
تنگه مالاکا، دریای آندامان در اقیانوس هند را به دریای چین جنوبی در اقیانوس آرام متصل می‌سازد، بندر سیراف، در شهرستان کنگان استان بوشهر، و جزیره هرمز در ۸ کیلومتری بندرعباس است.
مهمترین جادهٔ دنیا تا قرن پانزدهم میلادی؛ راه ابریشم است که از دویست سال پیش از میلاد بر سر زبانها بود و بیش از هزار سال، برو و بیا داشت و گرانیگاه بازرگانی، اقتصادی و سیاسی و فرهنگی جهان بود. بعداً با کشف قاره آمریکا مسیرهای نوین و پُر سود بازرگانی از آسیا به اقیانوس اطلس چرخید و راه ابریشم، اندک اندک از یادها رفت. اضافه کنم که راه ابریشم باستانی ریشه در «راه شاهی» (نخستین شاهراه بین‌المللی جهان) داشت که به‌دستور داریوش بزرگ ساخته شده بود. راه شاهی، شهر سارد مرکز ساتراپی لیدیه را در کرانه دریای اژه به بابل و شوش و سرانجام پارسه متصل می‌کرد و در خوزستان از بهبهان، شوش، شوشتر و رامهرمز رد می‌شد.
...
جاده قدیم ابریشم که از مرکز چین (بیابان تَکله‌مکان) شروع می‌شود، بعد از گذشت از آسیای مرکزی وارد سمرقند، بخارا، مرو، نیشابور، دامغان، ری، همدان، بین‌النهرین، بغداد، پالمیرا و...می‌شد و با گذر از غرب چین، و آسیای مرکزی به ترکمنستان و ایران می‌رسید و با گذر از ایران به خاورمیانه می‌رفت. ایران همیشه به دلیل موقعیت استراتژیک جغرافیایی آن، عنصر مرکزی در کمربند اقتصادی جاده ابریشم و محل عبور دو جاده دریایی و زمینی ابریشم بوده‌است. درواقع، سگگ آن کمربند، روی ایران بسته می‌شده، گذر از ایران به ترکیه نیز که از آنجا به اروپا مرتبط شود، همیشه مورد بحث بوده‌است. این راه، به سبب حمل ابریشم چین به دریای مدیترانه و مناطق گوناگون دیگر، جاده ابریشم نام گرفت.
...
جاده ابریشم از مهمترین قسمت نوار شمالی ایران از شهر گرگان به سمت گیلان می‌رفت و از آن سو از ایران خارج می‌شد. این جاده نه تنها نقل و انتقال کالا را امکان‌پذیر می‌کرد بلکه باعث انتقال باورهای فکری مثل مسیحیت، اسلام، هندوئیسم و بودیسم نیز شد. البته بیماری‌هایی مانند طاعون هم از این مسیر منتشر می‌شدند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
راه ابریشم جدید - ابتکار یک کمربند و یک راه Belt and Road Initiative
راه ابریشم جدید- راهی که به چینی一带一路 «ای‌دای‌ای‌لو» خوانده می‌شود، مجموعه‌ای گسترده از پروژه‌های شبکه ارتباطی و مسیرهای ترانزیتی، لوله‌های نفت و گاز، بنادر، فرودگاه‌ها، خطوط راه‌آهن و تأسیسات با سرمایه چینی است.
...
چند سال پیش، جادهٔ ابریشم جدید و ابتکار «یک کمربند و یک راه» بر سر زبانها افتاد و این خبر پیچید که چین با ایجاد یک شبکهٔ ترانزیتی بین‌المللی، کالاهای خودش را از راه دریایی اقیانوس آرام، دریای سرخ و دریای مدیترانه، همچنین به‌صورت زمینی از طریق برخی کشورهای آسیای جنوبی، به آسیای مرکزی و قفقاز و از آنجا به اروپا می‌رساند و راه‌اندازی این شاهراه، ۶۵ درصد جمعیت جهان و ۷۱ کشور را دربرخواهدگرفت. از راه ابریشم قطبی نیز صحبت می‌شود که از چین شمالی آغاز شده و با گذر از سیبری روسیه به اقیانوس منجمد شمالی و شمالگان (ناحیهٔ پیرامون قطب شمال) رسیده و از آنجا به کانادا و گرینلند و اسکاندیناوی می‌رسد.
...
کمربند راه ابریشم جدید دربردارنده دالان‌های متعددی است که بخشی از آن (دالان‌های تاریخی شمالی٬ تاریخی جنوبی و قراقروم – زاگرس) از ایران می‌گذرد. مسیر فرعی بزرگترین مسیر ارتباطی آینده چین و اروپا هم که با ساخت کریدور راه‌آهن چین به آلمان از قزاقستان و روسیه و شمال دریای خزر خواهد گذشت، از طریق قزاقستان و ترکمنستان به کشور ما می‌رسد تا از مسیر راه‌آهن ایران، به ترکیه و اروپا وصل شود. واقعش بهترین مسیر برای دستیابی به بازار آسیای میانه و قفقاز، مسیر ایران و استفاده از زیرساخت‌های تزانزیتی ایران است. اصلاً بدون ایران، راه ابریشم جدید قوامی نخواهد داشت.
...
متأسفانه از بس رژیم حاکم بر ایران این پا و آن پا کرد، خط مسیر به اروپا از طریق قزاقستان، دریای خزر، آذربایجان و دریای سیاه بسته شد. در حالیکه آن خطوط می‌توانست از مسیر ایران عبور کند. گفته می‌شود چنانچه سند همکاریهای راهبردی ایران و چین سال ۹۴ امضا می‌شد، قراردادهایی در زمینه پتروشیمی، پالایشگاه و نیروگاه‌های مختلف را هم دربرمی‌گرفت و اجرایی می‌شد. اما عملاً بخش مهمی از فرصت طبیعی مسیر ایران به عنوان پُل تاریخی میان آسیا و اروپا تضعیف شد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
اولویت چینی‌ها منافع ملی خودشان است
چین در حال حاضر، شریک تجاری ۱۵۰ کشور از مجموع ۲۱۰ کشور جهان، است. حتی کشورهایی که شریک تجاری اول آنها آمریکا، ژاپن یا استرالیا است، در حالی با این سه کشور تجارت دارند که شریک تجاری اول همین سه کشور، چین است.
...
جاده قدیم ابریشم که از مرکز چین (بیابان تَکله‌مکان) شروع می‌شود، بعد از گذشت از آسیای مرکزی وارد سمرقند، بخارا، مرو، نیشابور، دامغان، ری، همدان، بین‌النهرین، بغداد، پالمیرا و...می‌شد و با گذر از غرب چین، و آسیای مرکزی به ترکمنستان و ایران می‌رسید و با گذر از ایران به خاورمیانه می‌رفت. ایران همیشه به دلیل موقعیت استراتژیک جغرافیایی آن، عنصر مرکزی در کمربند اقتصادی جاده ابریشم و محل عبور دو جاده دریایی و زمینی ابریشم بوده‌است. درواقع، سگگ آن کمربند، روی ایران بسته می‌شده، گذر از ایران به ترکیه نیز که از آنجا به اروپا مرتبط شود، همیشه مورد بحث بوده‌است. این راه، به سبب حمل ابریشم چین به دریای مدیترانه و مناطق گوناگون دیگر، جاده ابریشم نام گرفت.
...
جاده ابریشم از مهمترین قسمت نوار شمالی ایران از شهر گرگان به سمت گیلان می‌رفت و از آن سو از ایران خارج می‌شد. این جاده نه تنها نقل و انتقال کالا را امکان‌پذیر می‌کرد بلکه باعث انتقال باورهای فکری مثل مسیحیت، اسلام، هندوئیسم و بودیسم نیز شد. البته بیماری‌هایی مانند طاعون هم از این مسیر منتشر می‌شدند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
راه ابریشم جدید - ابتکار یک کمربند و یک راه Belt and Road Initiative
راه ابریشم جدید- راهی که به چینی一带一路 «ای‌دای‌ای‌لو» خوانده می‌شود، مجموعه‌ای گسترده از پروژه‌های شبکه ارتباطی و مسیرهای ترانزیتی، لوله‌های نفت و گاز، بنادر، فرودگاه‌ها، خطوط راه‌آهن و تأسیسات با سرمایه چینی است.
...
چند سال پیش، جادهٔ ابریشم جدید و ابتکار «یک کمربند و یک راه» بر سر زبانها افتاد و این خبر پیچید که چین با ایجاد یک شبکهٔ ترانزیتی بین‌المللی، کالاهای خودش را از راه دریایی اقیانوس آرام، دریای سرخ و دریای مدیترانه، همچنین به‌صورت زمینی از طریق برخی کشورهای آسیای جنوبی، به آسیای مرکزی و قفقاز و از آنجا به اروپا می‌رساند و راه‌اندازی این شاهراه، ۶۵ درصد جمعیت جهان و ۷۱ کشور را دربرخواهدگرفت. از راه ابریشم قطبی نیز صحبت می‌شود که از چین شمالی آغاز شده و با گذر از سیبری روسیه به اقیانوس منجمد شمالی و شمالگان (ناحیهٔ پیرامون قطب شمال) رسیده و از آنجا به کانادا و گرینلند و اسکاندیناوی می‌رسد.
...
کمربند راه ابریشم جدید دربردارنده دالان‌های متعددی است که بخشی از آن (دالان‌های تاریخی شمالی٬ تاریخی جنوبی و قراقروم – زاگرس) از ایران می‌گذرد. مسیر فرعی بزرگترین مسیر ارتباطی آینده چین و اروپا هم که با ساخت کریدور راه‌آهن چین به آلمان از قزاقستان و روسیه و شمال دریای خزر خواهد گذشت، از طریق قزاقستان و ترکمنستان به کشور ما می‌رسد تا از مسیر راه‌آهن ایران، به ترکیه و اروپا وصل شود. واقعش بهترین مسیر برای دستیابی به بازار آسیای میانه و قفقاز، مسیر ایران و استفاده از زیرساخت‌های تزانزیتی ایران است. اصلاً بدون ایران، راه ابریشم جدید قوامی نخواهد داشت.
...
متأسفانه از بس رژیم حاکم بر ایران این پا و آن پا کرد، خط مسیر به اروپا از طریق قزاقستان، دریای خزر، آذربایجان و دریای سیاه بسته شد. در حالیکه آن خطوط می‌توانست از مسیر ایران عبور کند. گفته می‌شود چنانچه سند همکاریهای راهبردی ایران و چین سال ۹۴ امضا می‌شد، قراردادهایی در زمینه پتروشیمی، پالایشگاه و نیروگاه‌های مختلف را هم دربرمی‌گرفت و اجرایی می‌شد. اما عملاً بخش مهمی از فرصت طبیعی مسیر ایران به عنوان پُل تاریخی میان آسیا و اروپا تضعیف شد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
اولویت چینی‌ها منافع ملی خودشان است
چین در حال حاضر، شریک تجاری ۱۵۰ کشور از مجموع ۲۱۰ کشور جهان، است. حتی کشورهایی که شریک تجاری اول آنها آمریکا، ژاپن یا استرالیا است، در حالی با این سه کشور تجارت دارند که شریک تجاری اول همین سه کشور، چین است.
چین در ابتکار یک کمربند و یک راه با ۱۸ کشور عربی مرتبط است و «پایگاه خدمات اطلاعاتی» چینی ـ عربی برای انتقال فناوری اطلاعات Information Technology فناوری‌های حوزه «آی تی» تأسیس شده‌است. کشورهایی که در این مسیر به هم وصل می‌شوند دو سوم مردم دنیا را تشکیل می‌دهند.
...
چین از دهه ۹۰ میلادی روابط گسترده و بلندمدتی را با بسیاری از کشورهای جهان به سرانجام رسانده، حتی بسیاری از پروژه‌های خدماتی، عمرانی و تکنولوژیک اروپایی‌ها، توسط چینی‌ها انجام می‌شود. در حوزه انرژی و حمل و نقل، قراردادهای متعددی، با عربستان، امارات، کویت، مصر، الجزایر، مراکش، اردن و عراق بسته‌است. چین در سال ٢٠١٣ با عراق، در سال ٢٠١٥ با امارات متحده عربی، در سال ٢٠١٦ با عربستان سعودی و قبلاً بین سالهای ٢٠٠١ و ٢٠٠٦، با افغانستان، پاکستان، روسیه و کشورهای آسیای میانه، موافقت نامه‌های مشابهی امضا کرده‌است.
...
ایران که در میان دو حوزه انرژی آسیای میانه و خلیج‌فارس جای گرفته، برای دسترسی به کالای ارزان، گریزی از اینکه رابطه اقتصادی خود را با چین تحکیم و سازماندهی کند، ندارد. چین هم که به دنبال تضمین مستمر انرژی است، از دیر باز به منابع عظیم نفت و گاز ایران توجه داشته‌است. از آنجا که اولویت چین منافع ملی خودش است، آیا برای کاهش درگیری با آمریکا بر سر دریای جنوبی چین و هنک‌کنگ، با کارت ایران بازی می‌کند تا در مناقشات نفتی در فیلیپین و ویتنام و مناقشات جزایر ژاپن رودست نخورد؟
...
چین از دهه ۹۰ میلادی روابط گسترده و بلندمدتی را با بسیاری از کشورهای جهان به سرانجام رسانده، حتی بسیاری از پروژه‌های خدماتی، عمرانی و تکنولوژیک اروپایی‌ها، توسط چینی‌ها انجام می‌شود. در حوزه انرژی و حمل و نقل، قراردادهای متعددی، با عربستان، امارات، کویت، مصر، الجزایر، مراکش، اردن و عراق بسته‌است. چین در سال ٢٠١٣ با عراق، در سال ٢٠١٥ با امارات متحده عربی، در سال ٢٠١٦ با عربستان سعودی و قبلاً بین سالهای ٢٠٠١ و ٢٠٠٦، با افغانستان، پاکستان، روسیه و کشورهای آسیای میانه، موافقت نامه‌های مشابهی امضا کرده‌است.
...
ایران که در میان دو حوزه انرژی آسیای میانه و خلیج‌فارس جای گرفته، برای دسترسی به کالای ارزان، گریزی از اینکه رابطه اقتصادی خود را با چین تحکیم و سازماندهی کند، ندارد. چین هم که به دنبال تضمین مستمر انرژی است، از دیر باز به منابع عظیم نفت و گاز ایران توجه داشته‌است. از آنجا که اولویت چین منافع ملی خودش است، آیا برای کاهش درگیری با آمریکا بر سر دریای جنوبی چین و هنک‌کنگ، با کارت ایران بازی می‌کند تا در مناقشات نفتی در فیلیپین و ویتنام و مناقشات جزایر ژاپن رودست نخورد؟
بویژه که آمریکا با ژاپن و کره و اندونزی و مالزی و ویتنام و...متحد شده و چین از اینکه روزی تنگه مالاکا، بسته شود، نگران است. تنگه مالاکا، بین کشورهای اندونزی و مالزی با سنگاپور قرار دارد و پس از تنگه هرمز مهمترین شاهراه حمل و نقل دریایی نفت در دنیا به‌شمار می‌رود. آیا چین با کارت ایران بازی می‌کند؟
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
سند راهبردی ایران و چین در هاله‌ای از ابهام
حکومتیان ادعا می‌کنند برای تدوین اسناد همکاریهای راهبردی، حقوقدانان هم شرکت می‌کنند و تک تک واژه‌ها به دقت انتخاب می‌شود. سند مورد بحث نیز، از نظر حقوق بین‌الملل یا نظام حقوقی دو کشور، برای هیچ‌کدام از این کشورها تعهد حقوقی ایجاد نمی‌کند و صرفاً یک نقشه راه است برای تعیین چارچوب همکاری‌ها و چگونگی انجام آنها. اما پرسیدنی‌ست که آیا رژیم مستقر در ایران، از پس بازی‌های موش و گربه چینی‌ها برمی‌آید؟ یا ایران به پمپ بنزین چین تبدیل خواهد شد و بر آن همان خواهد رفت که بر سر لائوس و سری لانکا و جیبوتی و ونزوئلا و کنگو رفت؟
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
سند راهبردی ایران و چین در هاله‌ای از ابهام
حکومتیان ادعا می‌کنند برای تدوین اسناد همکاریهای راهبردی، حقوقدانان هم شرکت می‌کنند و تک تک واژه‌ها به دقت انتخاب می‌شود. سند مورد بحث نیز، از نظر حقوق بین‌الملل یا نظام حقوقی دو کشور، برای هیچ‌کدام از این کشورها تعهد حقوقی ایجاد نمی‌کند و صرفاً یک نقشه راه است برای تعیین چارچوب همکاری‌ها و چگونگی انجام آنها. اما پرسیدنی‌ست که آیا رژیم مستقر در ایران، از پس بازی‌های موش و گربه چینی‌ها برمی‌آید؟ یا ایران به پمپ بنزین چین تبدیل خواهد شد و بر آن همان خواهد رفت که بر سر لائوس و سری لانکا و جیبوتی و ونزوئلا و کنگو رفت؟
گفته می‌شود برخی شرکای چین، وام‌هایی دریافت کرده‌اند و به ازای آن کنترل بخشی از منابع طبیعی یا بنادر و سرزمین‌های خود را به آن کشور واگذار کرده‌اند. واقعش داوری درست پیرامون سند مزبور به زمان نیاز دارد.
...
تحقق عملی یادداشت تفاهم بین ایران و چین و تقابل آن کشور بر سر این موضوع با آمریکا غیرمحتمل به نظر می‌رسد. چرا؟ به دلیل درهم تندیگی اقتصاد جهانی و اینکه چین ۵۵۰ میلیارد دلار با آمریکا صادرات دارد. ازاین گذشته، اقتصاد ۳۰۰ میلیارد دلاری ایران با اقتصاد ۲۱ هزار میلیارد دلاری آمریکا قابل قیاس نیست. چین در حال حاضر پنجمین سرمایه‌گذار بزرگ خارجی در بازار بورس و اوراق بهادار آمریکا است و هر نوع مجازات مالی پکن به دلیل معاملات تجاری با ایران و نقض تحریم‌های ایالات متحده، سرمایه‌گذاری‌های کلان چین هم در آمریکا و هم دیگر نقاط جهان را به خطر می‌اندازد. حساسیت و آسیب‌پذیری متقابل میان چین و مجموعه کشورهای توسعه یافته غربی بیش از آنی است که بتوان تقابلی حاد را میان آنان تصور کرد. بماند که در حال حاضر ادامه تحریم‌های آمریکا و FATF (گروه ویژه اقدام مالی) برای چین، معامله با ایران را مشکل کرده‌است. بنابراین هر تحول واقعی در مناسبات اقتصادی دو کشور منوط به رفع تحریم‌های کنونی آمریکا علیه ایران است. مگر چین می‌تواند تحریم‌های آمریکا علیه ایران را نادیده بگیرد و وارد یک دوران پرتنش با آمریکا شود؟
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
بعید است پکن با واشینگتن درگیر شود
از آنجا که ایالات متحده در سمت و سودهی به اقتصاد و تجارت جهانی نقش بالایی دارد، بعید است پکن با واشینگتن درگیر شود. بویژه که در جریان جنگ تعرفه‌های ترامپ، سالانه بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار (برابر با کل صادرات ایران همراه با نفت خام) متحمل خسارت شده‌است. به عبارت دیگر نه می‌تواند و نه می‌خواهد که شرایط را به نحوی پیش ببرد که اقتصاد و تجارت خارجی چین در تقابل با آمریکا دچار کمترین آسیب شود.
تحقق عملی یادداشت تفاهم بین ایران و چین و تقابل آن کشور بر سر این موضوع با آمریکا غیرمحتمل به نظر می‌رسد. چرا؟ به دلیل درهم تندیگی اقتصاد جهانی و اینکه چین ۵۵۰ میلیارد دلار با آمریکا صادرات دارد. ازاین گذشته، اقتصاد ۳۰۰ میلیارد دلاری ایران با اقتصاد ۲۱ هزار میلیارد دلاری آمریکا قابل قیاس نیست. چین در حال حاضر پنجمین سرمایه‌گذار بزرگ خارجی در بازار بورس و اوراق بهادار آمریکا است و هر نوع مجازات مالی پکن به دلیل معاملات تجاری با ایران و نقض تحریم‌های ایالات متحده، سرمایه‌گذاری‌های کلان چین هم در آمریکا و هم دیگر نقاط جهان را به خطر می‌اندازد. حساسیت و آسیب‌پذیری متقابل میان چین و مجموعه کشورهای توسعه یافته غربی بیش از آنی است که بتوان تقابلی حاد را میان آنان تصور کرد. بماند که در حال حاضر ادامه تحریم‌های آمریکا و FATF (گروه ویژه اقدام مالی) برای چین، معامله با ایران را مشکل کرده‌است. بنابراین هر تحول واقعی در مناسبات اقتصادی دو کشور منوط به رفع تحریم‌های کنونی آمریکا علیه ایران است. مگر چین می‌تواند تحریم‌های آمریکا علیه ایران را نادیده بگیرد و وارد یک دوران پرتنش با آمریکا شود؟
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
بعید است پکن با واشینگتن درگیر شود
از آنجا که ایالات متحده در سمت و سودهی به اقتصاد و تجارت جهانی نقش بالایی دارد، بعید است پکن با واشینگتن درگیر شود. بویژه که در جریان جنگ تعرفه‌های ترامپ، سالانه بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار (برابر با کل صادرات ایران همراه با نفت خام) متحمل خسارت شده‌است. به عبارت دیگر نه می‌تواند و نه می‌خواهد که شرایط را به نحوی پیش ببرد که اقتصاد و تجارت خارجی چین در تقابل با آمریکا دچار کمترین آسیب شود.
چین همیشه گزینه تنش‌زدایی و تعامل را در پیش گرفته، حالا هم به تعدیل تنش تهران - واشینگتن با محوریت احیای برجام و رفع تحریم‌ها چشم دوخته، تا بتواند کار خود را پیش ببرد. همکاری راهبردی چین و ایران، چه بسا توازن قدرت پایدار جدید اما پیچیده‌ای را بین چین و کشورهای حاشیه خلیج فارس بوجود آورد و بیش از همه ایالات متحده را در مقابل مسؤولیت‌هایش قرار دهد.
عدم انتشار اصل سند و اینکه گویا چین می‌خواهد ظرف ۲۵ سال، ۴۰۰ میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری کند (یعنی سالی ۱۶ میلیارد دلار) عجیب است. چرا؟
چون چین در اقتصاد ۳۳ تریلیون دلاری آمریکا، ۱۲ میلیارد دلار و در انگلستان ۸ میلیارد دلار و در استرالیا ۶ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرده‌است. اضافه کنم که بدون حل و فصل مناقشات منطقه‌ای بویژه جنگ یمن هم، یادداشت تفاهم مزبور (سند همکاریهای راهبردی)، به جایی نخواهد رسید و مفاد آن عملیاتی نمی‌شود.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
چین، جایی نمی‌خوابد که آب زیرش را بگیرد
در طرح جادهٔ ابریشم جدید و ابتکار «یک کمربند و یک راه»، چین می‌خواهد ایران را به عنوان یک متحد استراتژیک در مجموعه کشورهای مورد نظر خود قرار دهد تا زمانی که امکان همکاریهای گسترده فرا رسید توافق ۲۵ ساله را فعال کند.
...
با وجود کش و قوس در رابطه چین و ایالات متحده و وتوی قطع‌نامه‌های مورد نظر آمریکا در شورای امنیت علیه سوریه و اینکه چین برخلاف ترامپیان جانب برجام را گرفته، «تحقق همکاری راهبردی چین با ایران»، کمی غریب می‌نماید. بویژه که روابط ایران و آمریکا در حال حاضر شیر تو شیر است. توجه داشته باشیم که چین بزرگترین واردات را به آمریکا دارد. خودش هم وارد کننده کالا و خدمات آمریکاست.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
چین، جایی نمی‌خوابد که آب زیرش را بگیرد
در طرح جادهٔ ابریشم جدید و ابتکار «یک کمربند و یک راه»، چین می‌خواهد ایران را به عنوان یک متحد استراتژیک در مجموعه کشورهای مورد نظر خود قرار دهد تا زمانی که امکان همکاریهای گسترده فرا رسید توافق ۲۵ ساله را فعال کند.
...
با وجود کش و قوس در رابطه چین و ایالات متحده و وتوی قطع‌نامه‌های مورد نظر آمریکا در شورای امنیت علیه سوریه و اینکه چین برخلاف ترامپیان جانب برجام را گرفته، «تحقق همکاری راهبردی چین با ایران»، کمی غریب می‌نماید. بویژه که روابط ایران و آمریکا در حال حاضر شیر تو شیر است. توجه داشته باشیم که چین بزرگترین واردات را به آمریکا دارد. خودش هم وارد کننده کالا و خدمات آمریکاست.
ازاین گذشته آمریکا بیش از هزار میلیارد دلار به چین بدهی دارد. روی این حساب «تحقق همکاری راهبردی چین با ایران»، و تقابل جدی با آمریکا غیرمحتمل به نظر می‌رسد.
...
چین همیشه از تبدیل‌شدن به رقیب مستقیم شرکت‌های اروپایی یا مخالفت صریح با سیاست تحریم صادرات نفت ایران حذر کرده‌است. در حال حاضر در یک مناقشه تعرفه‌ای پُرهزینه با آمریکا به سر می‌برَد و جایی نمی‌خوابد که آب زیرش را بگیرد! چین پیش‌تر هم با آمریکا در جدال بوده، این درگیری، زمان ترامپ که وی دو ناو هواپیمابر را به دریای جنوبی چین (معبر میلیاردها بشکه نفت و ۴۰ درصد تجارت گاز طبیعی مایع شده جهان) فرستاد و دست به چندین مانور نظامی زد، به اوج رسید. از درگیری بر سر هنگ‌کنگ، اعمال انواع تحریم‌ها و وضع تعرفه‌های سنگین بر کالاهای چینی می‌گذریم که اقدامات تلافی‌جویانه چینی‌ها را در پی داشت و بازار بورس آمریکا را تحت تأثیر قرار داد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
گذشته پیش‌درآمد اکنون است
از آنجا که گذشته پیش‌درآمد اکنون است، مرور تنظیم رابطه‌های چین با ایران قابل تأمل است. بعد از تجاوز صدام به کشور ما، چین به ایران موشک‌های میان‌برد و کوتاه‌برد می‌رساند اما بیشتر به عراق اسلحه می‌فروخت! بعدها پس از اِعمال تحریم‌های ترامپ، خودروسازان چینی از ایران خارج شدند و شرکت ملی نفت چین (سی‌ان‌پی‌سی) از طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی کناره‌گیری کرد و به همکاری خودش با پروژه هسته‌ای ایران در اصفهان پایان داد و یکجانبه از قرارداد ساخت کارخانه هسته‌ای UCF، خارج شد و بهانه آورد که در رابطه با وقایع میدان تیان‌آن‌من سال ۱۹۸۹، زیر تیغ تحریم‌های آمریکا هستیم. بلوکه‌کردن اموال و دارایی‌های ایران در اوج تحریم‌ها، خروج مهندسان و مشاوران چینی از کشور و متوقف‌کردن برخی پروژه‌های در حال اجرا را هم می‌توان افزود.
آنچه اشاره شد مربوط به سلسله‌های چینی «شانگ» در چهار هزار سال قبل، «تانگ» در سه هزار سال قبل و «هان» در ۲۰۰۰ سال قبل نیست.
...
البته این نکته را هم باید اضافه کرد که طرف مقابل چین هم در تعطیلی پروژه آزادراه شمال بغایت مقصر است. گفته می‌شود از بس شرکت چینی را اذیت کردند، گذاشتند و رفتند. کارگزاران حکومت (مسؤولین وزارت راه وقت) در قرارداد مربوط به ساخت راه‌آهن اصفهان شیراز نیز بازی درآوردند. در پروژه ساخت سد طالقان هم که در اختیار یک پیمانکار چینی بود، روز افتتاح (زمان احمدی نژاد) تمام چینی‌ها را از محوطه سد دور کردند و یک تابلوی بزرگ عَلم کردند و به دروغ گفتند این سد به دست مهندسان ایرانی ساخته شده‌است! درحالیکه از صفر تا صد سد طالقان توسط چینی‌ها ساخته شد.
...
از وعده سر خرمن و قول و قرارهای روی کاغذ که بگذریم، چین ایران را در مهمترین برنامه استراتژیک خود برای قرن ۲۱ یعنی راه ابریشم جدید، خیلی به بازی نگرفت و با اینکه ایران از اولین کشورهای داوطلب پیوستن به سازمان همکاری شانگهای بوده، چین راه نداده‌است، با این توجیه که بحران روابط ایران و آمریکا مانع است.
چین در گذشته حاضر به دادن امتیازی به ایران نشد و در شورای امنیت، همانند آمریکا علیه ایران رأی داد و نه تنها هیچوقت موضوعی را به نفع ایران وتو نکرد، بلکه حتی حاضر به دادن رأی ممتنع هم نشد. شش مرتبه علیه ایران رأی داد!
...
بگذریم که چین از منافع تجاری دُورزدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران، بهره‌های بسیار زیاد برده و می‌برَد. اگر در دوره اخیر تحریم‌های آمریکا، کَمَکی خودش را کنار کشیده، به دلیل اجرای مجازات‌های مالی بسیار سنگینی است که آمریکا به طرف‌های همکاری با ایران برای دورزدن تحریم‌ها تحمیل می‌کند.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
سند راهبردی ایران و چین و گفتگوهای ملین
هر توافقی بر پایه موازنه قواست. اگر در این موازنه کوچکترین خللی وارد شود، نمی‌توان با هیچ مبانی حقوقی هیچ قراردادی را زنده نگه داشت. عدم تعادل بین اقتصاد ایران و چین، به همراه فشار اقتصادی و سیاسی که در حال حاضر روی ایران است، گفتگوهای مِلین Melian dialogue و این گزاره را تداعی می‌کند که حق با زور است !
سال ۴۱۶ قبل از میلاد مسیح، بعد از پیروزی یونان بر ایران، اهالی آتن و اهالی جزیره ملوس Melos نشست مهمّی می‌گذارند که به «گفتگوهای ملین» معروف شده و در کتاب: «تاریخ جنگ پلوپونزی» صورت جلسه آن موجود است. کتاب مزبور یکی از متون کلاسیک و نوشته‌ای اساسی در تاریخ سیاسی است و توسط مورّخ یونانی، توسیدید (توکودیدس) تدوین شده‌است.
...
نقشه راهِ همه کسانیکه بر اسب قدرت سوارند، مضمون همین گفتگو، یعنی مذاکرات ملین است. ملوسی‌ها دَم از حق و حقوق زدند. آتنی‌ها جواب دادند حقوق در دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم به قدرتمندان تعّلق دارد، قدرتمندان هر آنچه می‌خواهند می‌توانند انجام دهند و ضعیفان می‌باید تحمل کنند!
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
رخش و اژدها
نماد چین، اژدهاست و با توجه به قدرت گرفتن اژدها در دهه اخیر، هرکدام از کشورها رویکرد متفاوتی را برای پنجه انداختن با آن در پیش گرفته‌اند، اگر ایران را یک حکومت مردمی اداره می‌کرد، با یکی از نمادهای مشهورش که رخش شاهنامه است، مانند آنچه در حکایت خان سوم [هفت خان رستم در شاهنامه] آمده‌است، به مهار‌کردن آتشی می‌رفت که از دهان این اژدها برمی‌خیزد تا از این آتش، چراغ افروزد.
...
چین همیشه از تبدیل‌شدن به رقیب مستقیم شرکت‌های اروپایی یا مخالفت صریح با سیاست تحریم صادرات نفت ایران حذر کرده‌است. در حال حاضر در یک مناقشه تعرفه‌ای پُرهزینه با آمریکا به سر می‌برَد و جایی نمی‌خوابد که آب زیرش را بگیرد! چین پیش‌تر هم با آمریکا در جدال بوده، این درگیری، زمان ترامپ که وی دو ناو هواپیمابر را به دریای جنوبی چین (معبر میلیاردها بشکه نفت و ۴۰ درصد تجارت گاز طبیعی مایع شده جهان) فرستاد و دست به چندین مانور نظامی زد، به اوج رسید. از درگیری بر سر هنگ‌کنگ، اعمال انواع تحریم‌ها و وضع تعرفه‌های سنگین بر کالاهای چینی می‌گذریم که اقدامات تلافی‌جویانه چینی‌ها را در پی داشت و بازار بورس آمریکا را تحت تأثیر قرار داد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
گذشته پیش‌درآمد اکنون است
از آنجا که گذشته پیش‌درآمد اکنون است، مرور تنظیم رابطه‌های چین با ایران قابل تأمل است. بعد از تجاوز صدام به کشور ما، چین به ایران موشک‌های میان‌برد و کوتاه‌برد می‌رساند اما بیشتر به عراق اسلحه می‌فروخت! بعدها پس از اِعمال تحریم‌های ترامپ، خودروسازان چینی از ایران خارج شدند و شرکت ملی نفت چین (سی‌ان‌پی‌سی) از طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی کناره‌گیری کرد و به همکاری خودش با پروژه هسته‌ای ایران در اصفهان پایان داد و یکجانبه از قرارداد ساخت کارخانه هسته‌ای UCF، خارج شد و بهانه آورد که در رابطه با وقایع میدان تیان‌آن‌من سال ۱۹۸۹، زیر تیغ تحریم‌های آمریکا هستیم. بلوکه‌کردن اموال و دارایی‌های ایران در اوج تحریم‌ها، خروج مهندسان و مشاوران چینی از کشور و متوقف‌کردن برخی پروژه‌های در حال اجرا را هم می‌توان افزود.
آنچه اشاره شد مربوط به سلسله‌های چینی «شانگ» در چهار هزار سال قبل، «تانگ» در سه هزار سال قبل و «هان» در ۲۰۰۰ سال قبل نیست.
...
البته این نکته را هم باید اضافه کرد که طرف مقابل چین هم در تعطیلی پروژه آزادراه شمال بغایت مقصر است. گفته می‌شود از بس شرکت چینی را اذیت کردند، گذاشتند و رفتند. کارگزاران حکومت (مسؤولین وزارت راه وقت) در قرارداد مربوط به ساخت راه‌آهن اصفهان شیراز نیز بازی درآوردند. در پروژه ساخت سد طالقان هم که در اختیار یک پیمانکار چینی بود، روز افتتاح (زمان احمدی نژاد) تمام چینی‌ها را از محوطه سد دور کردند و یک تابلوی بزرگ عَلم کردند و به دروغ گفتند این سد به دست مهندسان ایرانی ساخته شده‌است! درحالیکه از صفر تا صد سد طالقان توسط چینی‌ها ساخته شد.
...
از وعده سر خرمن و قول و قرارهای روی کاغذ که بگذریم، چین ایران را در مهمترین برنامه استراتژیک خود برای قرن ۲۱ یعنی راه ابریشم جدید، خیلی به بازی نگرفت و با اینکه ایران از اولین کشورهای داوطلب پیوستن به سازمان همکاری شانگهای بوده، چین راه نداده‌است، با این توجیه که بحران روابط ایران و آمریکا مانع است.
چین در گذشته حاضر به دادن امتیازی به ایران نشد و در شورای امنیت، همانند آمریکا علیه ایران رأی داد و نه تنها هیچوقت موضوعی را به نفع ایران وتو نکرد، بلکه حتی حاضر به دادن رأی ممتنع هم نشد. شش مرتبه علیه ایران رأی داد!
...
بگذریم که چین از منافع تجاری دُورزدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران، بهره‌های بسیار زیاد برده و می‌برَد. اگر در دوره اخیر تحریم‌های آمریکا، کَمَکی خودش را کنار کشیده، به دلیل اجرای مجازات‌های مالی بسیار سنگینی است که آمریکا به طرف‌های همکاری با ایران برای دورزدن تحریم‌ها تحمیل می‌کند.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
سند راهبردی ایران و چین و گفتگوهای ملین
هر توافقی بر پایه موازنه قواست. اگر در این موازنه کوچکترین خللی وارد شود، نمی‌توان با هیچ مبانی حقوقی هیچ قراردادی را زنده نگه داشت. عدم تعادل بین اقتصاد ایران و چین، به همراه فشار اقتصادی و سیاسی که در حال حاضر روی ایران است، گفتگوهای مِلین Melian dialogue و این گزاره را تداعی می‌کند که حق با زور است !
سال ۴۱۶ قبل از میلاد مسیح، بعد از پیروزی یونان بر ایران، اهالی آتن و اهالی جزیره ملوس Melos نشست مهمّی می‌گذارند که به «گفتگوهای ملین» معروف شده و در کتاب: «تاریخ جنگ پلوپونزی» صورت جلسه آن موجود است. کتاب مزبور یکی از متون کلاسیک و نوشته‌ای اساسی در تاریخ سیاسی است و توسط مورّخ یونانی، توسیدید (توکودیدس) تدوین شده‌است.
...
نقشه راهِ همه کسانیکه بر اسب قدرت سوارند، مضمون همین گفتگو، یعنی مذاکرات ملین است. ملوسی‌ها دَم از حق و حقوق زدند. آتنی‌ها جواب دادند حقوق در دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم به قدرتمندان تعّلق دارد، قدرتمندان هر آنچه می‌خواهند می‌توانند انجام دهند و ضعیفان می‌باید تحمل کنند!
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
رخش و اژدهانماد چین، اژدهاست و با توجه به قدرت گرفتن اژدها در دهه اخیر، هرکدام از کشورها رویکرد متفاوتی را برای پنجه انداختن با آن در پیش گرفته‌اند، اگر ایران را یک حکومت مردمی اداره می‌کرد، با یکی از نمادهای مشهورش که رخش شاهنامه است، مانند آنچه در حکایت خان سوم [هفت خان رستم در شاهنامه] آمده‌است، به مهار‌کردن آتشی می‌رفت که از دهان این اژدها برمی‌خیزد تا از این آتش، چراغ افروزد.
همه نوشته‌ها و ویدئوها در آدرس زیر است:
همنشین بهار
برای ارسال این مطلب به فیسبوک، آیکون زیر را کلیک کنید:، همچنین «ابتکار یک کمربند و یک راه» Belt and Road Initiative (راه ابریشم جدید)، به سندِ همکاری راهبردی ایران و چین می‌پردازد که گرچه تصمیم مربوط به آن به سال ۱۳۹۴ بازمی‌گردد، تا کنون انتشار جزئیاتش محقق نشده است. در این بحث به «دیپلماسی راه»،نیز اشاره می‌شود. ){kind=small}
facebook