تاریخ جهان دادگاه جهان است (۱۸)
جنگ جهانی دوم، ساختار اجتماعی و نظام قدرت در جهان را دگرگون کرد
سال ۱۹۴۴ متفقین (آمریکا، شوروی، بریتانیا...) به فرانسه اشغال شده توسط آلمان، در طی عملیاتی در نرماندی حمله کردند و ضد حملات شوروی توانست قلمروهای ازدست رفته را بازپس بگیرد. با فرود متفقین در نورماندی در روز ۶ ژوئن ۱۹۴۴ سقوط رژیم نازی قطعی شد. سالهای ۱۹۴۴ تا ۱۹۴۵، امپراتوری ژاپن مجبور هم به عقب‌نشینی از بسیاری از سرزمین‌های اشغالی در مرکز و جنوب چین و برمه شد و متفقین توانستند نیروی دریایی امپراتوری ژاپن را مجبور به عقب‌نشینی کنند و کنترل جزایر راهبردی غرب اقیانوس آرام را بدست بگیرند.
یکی از برجسته‌ترین رخدادهای تاریخ بشر که بگونه مستقیم و غیرمستقیم نقش بزرگی در تعیین تاریخ سده بیستم داشت، جنگ جهانی اول است که از ۲۸ جولای ۱۹۱۴ میلادی(پنج مرداد ۱۲۹۳ شمسی) تا ۱۱ نوامبر ۱۹۱۸ (نوزده آبان ۱۲۹۷) طول کشید. جنگ جهانی اول با سیلی از وقایع همراه است. «سیل»ی که در این یحث فشرده، باید آنرا در یک انگشتانه ریخت! توجه داشته باشیم که معنای بسیاری از وقایع تاریخی را جز در جریان دگرگونی‌های تاریخی نمی‌توان فهمید و توضیح داد.
یکی از مهمترین وقایع تاریخ معاصر جهان کمون پاریس است. کمون پاریس جنبش انقلابی و دولت شورشی‌ای است که در بهار سال ١٨٧١ میلادی در پاریس و در متن تناقضات اجتماعی عمیق جامعه فرانسه آن‌روز شکل گرفت و بیرحمانه سرکوب شد. هزاران نفر از هواداران کمون به رگبار بسته شدند. حدود ۱۷هزارنفر کشته (و بسیاری بیشتر زخمی) را تخمین می‌زنند. در ضمن تعداد بسیار زیادی از اعضای کمون بعدها اعدام شدند یا به زندان و تبعید رفتند.
اگرچه برخی همانند «گئورگ لوکاچ» (نویسنده کتاب پژوهشی در رئالیسم اروپایی) از بحران و ابتذالی که پس از شکست انقلاب‌های ۱۸۴۸ ادبیات به آن دچار شد، صحبت می‌کنند، اما آثاری هم داریم که در عین واقع بینی از امید دم زده، پایان شب سیاه را سفید می‌بیند.
در شعری که زمینه آن به حوادث سالهای ۱۸۴۸، و سرکوب مردم در آن سال‌ها برمی‌گردد، «آرتور هیو کلاف» پیامش این است: ﻧﮕﻮ ﮐﻪ ﻣﺒﺎرزه ﻓﺎﯾﺪه‌ای ﻧﺪارد. Say Not the Struggle Nought Availth
در مبارزه هر اتفاق ناخوشایندی ممکن است پیش آید اما حرف اول را امید می‌زند. امید به صبح، صبح سپید
با حرارت در ساحل رودخانه بحث می‌کنند که آیا مزرعه آن سوی رودخانه ذرت است یا گندم؟ بسیارخوب، بیائید ابتدا از رودخانه عبور کنیم، آن وقت در آن جا حقیقت را درمی یابیم. این بحث در مورد فرانسوا نوئل بابوف François-Noël Babeuf و جنبش انقلابی بابوفیسم babeufism است که بعد از انقلاب کبیر فرانسه در آن کشور بر سر زبان‌ها افتاد. بابوف پدر معنوی جنبش‌های کارگری اروپا و از پیشوایان انقلاب کبیر فرانسه بود و از مساوات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جانبداری می‌کرد و نظراتش در اندیشه‌های سوسیالیستی قرن نوزدهم تأثیر زیادی گذاشته‌است.
موضوع این بحث داستان «پایان قرن» - فان ده سیاکِل- یکی از مباحث مهم تاریخ معاصر است که متاسفانه در منابع فارسی جز اشاراتی کوتاه به آن نشده‌است. اصطلاح «پایان قرن» Fin de siècle به افت و خیزی اشاره دارد که شاخص دوره آخر هر عصر پُر رونق است. به آن، دوره انحطاط Decadence هم گفته می‌شود.
یکی از پربارترین اعصار در تاریخ بشری که ما هنوز بدرستی دستاوردهای آن را درنیافته و از لحاظ فلسفی، سیاسی و... از آن فراتر نرفته‌ایم بین سالهای ۱۸۰۱ تا ۱۹۰۰ میلادی یعنی قرن نوزدهم است.
در این سده فاتحه امپراتوری‌های عثمانی، اسپانیا، پرتغال، همچنین مغول و روم مقدس خوانده شد و بریتانیا تبدیل به بزرگترین ابرقدرت قرن شد. تملک سریع مستعمرات جدید در سطح جهان توسط اروپا کلید خورد و آفریقا به معنی واقعی کلمه غارت شد.
وقتی روبسپیر میخ خود را کوبید، شمار کثیری به اتهام اینکه عامل نفوذی اشراف در انقلاب و مخالف جمهوری هستند، سر از گیوتین درآوردند. فهرست اعدامیان به انقلابی نامدار فرانسه دانتون نیز رسید و برادران دیروز، او را کشتند. دانتون هنگام رفتن به سوی گیوتین در مقابل خانه روبسپیر فریاد زد: آهای روبسپیر یادت باشد تو هم به دنبال من خواهی آمد. روبسپیر و هوادارانش به ابتذال افتاده، برای منتقدین خویش پرونده‌سازی می‌کردند تا با نفی آنها خود را اثبات کنند اما فایده نداشت. مردم دستشان را خوانده بودند.
اواخر قرن هجدهم در فرانسه اتفاق عظیمی روی داد که چارچوب سیاسى رژیم کهن را درهم شکست. انقلاب شد، انقلابی کبیر که تأثیر عمیقی بر افکار مردم جهان گذاشت. ایده‌آلیسم آلمانی هم نوعی انقلاب بود، اما انقلاب در عالم ذهن و اندیشه. درواقع آنچه فرانسوی‌ها اندیشیدند و عمل کردند، امثال کانت و هگل به فلسفه کشاندند.
آشنایی با سر فصل‌ها و نقاط عطف تاریخ جهان را با بحث پیرامون رمانتیسم (دوره رمانتیک) ادامه می‌دهم. عصری از تاریخ فرهنگ در غرب اروپا که در هنرهای تجسمی، ادبیات و موسیقی آثار خود را نشان داد. اهمیت رمانتیسم در این است که در چند قرن اخیر بزرگترین جنبشی بوده که زندگی و اندیشه دنیای غرب را دگرگون کرده‌است.
این بحث به شورش فلاخن (La Fronde) اشاره دارد که بین سالهای ۱۶۴۸ و ۱۶۵۳ میلادی در دو مرحله، فرانسه را به ولوله و آشوب کشاند.در منابع تاریخی از آن حرکت اعتراضی با عنوان «فِرُوند» یاد می‌شود.
Fronde در لغت به معنی فلاخَن است و وجه تسمیه آن به خاطر این بود که شورشگران از فلاخَن و سنگ استفاده می‌کردند. ممکن است به این دلیل هم باشد که بازی با فلاخَن، آنزمان رواج داشت. 
پرونده‌سازان پیشین، صاحب عله انقلاب شده، دوره وحشت و ترور در فرانسه شروع می‌شود.
خیلی ها به اتهام دشمن مردم، عامل نفوذی اشراف در انقلاب و مخالفان جمهوری اعدام می‌شوند. فهرست اعدامیان به انقلابی نامدار فرانسه دانتون هم رسید و او را هم کشتند. دانتون در هنگام رفتن به سوی گیوتین در مقابل خانه روبسپیر فریاد زد:
آهای روبسپیر یادت باشد تو هم به دنبال من خواهی آمد.
اگر نظام‌های حکومتی به استبداد رو آورند حق مردم و بلکه وظیفه مردم است که چنین حکومت‌هایی را واژگون کنند.
مهمترین قسمت اعلامیه استقلال تأکید آن بر حق انقلاب و اشاره به این واقعیت بود: کسی که منش مستبدان در یکایک کردارش نمایان گشته است، شایان رهبری بر مردم بپاخاسته و آزاده نیست.
این بحث در مورد انقلاب صنعتی اروپا و بخش دیگری از آشنایی با سرفصل‌ها و نقاط عطف تاریخ جهان است. این کار نه برای انباشت معلومات یا ارضای حس کنجکاوی، بلکه برای این است که خود را و زمان و جهانی را که در آن به سر می‌بریم بشناسیم.
به قول فریدریش شیلر، شاعر و نمایشنامه نویس آلمانی: تاریخ جهان، دادگاه جهان است.
کمتر نویسنده دوران روشنگری را می‌توان یافت که آثارش طعمه آتش نشده باشد. دانیل دفو را بسته در غل و زنجیر، در میدان مرکزی شهر به تیر چراغ بستند و مانند دیدرو و ولتر به زندان باستیل انداختند. مرتجعین با ایده‌های تازه روشنگری کنار نمی‌آمدند و بسیاری از مواقع کار به کتاب سوزی و بگیر و ببند و قتل کشیده می‌شد. سال ۱۷۶۵ در فرانسه، جوانی را به جرم داشتن کتابی از ولتر زنده زنده در آتش انداختند و سوزاندند. 
اگرچه رنسانس کشف دوباره انسان و جهان، تولد دوباره و نوعی رستاخیز بود، اما ماه تابان و روشنی محض نبود، کما اینکه قرون وسطی هم در تاریکی مطلق خلاصه نمی‌شد.
تجارت عظیم و حیرت انگیز برده‌های آفریقایی در دوره رنسانس آغاز شد و امثال «جیرولامو ساونارولا» و «جوردانو برونو» را در همین دوران در آتش سوزاندند...
آیا واقعاً پیکار پرومته در ربودن آتش از بارگاه خدایان و برهم زدن نظم جهان، کار درستی بود یا نه، به عواقبش نمی‌ارزید. بخصوص که زئوس‌ها همچنان در قدرت‌اند و پرومته‌ها در رنج و ابتلاء جان می‌بازند؟
آیا ربودن آتش به نتیجه دلخواه رسید و نور جای تاریکی را گرفت؟ آیا ربودن آتش مقدمه و شروعی برای سوءاستفاده از قدرت نبود؟
موضوعی که از امروز شروع می‌کنم و امیدوارم بتوانم به سرانجام برسانم، آشنایی مقدماتی با سرفصل‌ها و نقاط عطف تاریخ جهان و بطور خاص اروپا است، نه برای انباشت معلومات یا ارضای حس کنجکاوی، بلکه برای اینکه خود را و زمان و جهانی را که در آن به سر می‌بریم بشناسیم.
به قول فریدریش شیلر، شاعر و نمایشنامه نویس آلمانی، تاریخ جهان، دادگاه جهان است.