شهسواران میدان علم بوعلی سینا، طبیبِ خِرد
در سالهای گذشته از شهسواران میدان علم گفته و نوشته‌ام که برخی از آنها منتشر شده‌است. ابونصر فارابی، شهاب‌الدین سُهروردی، مُحیى‌الدین اِبْن‌ِعَرَبى، ابوحامد محمد غزالی، ابوالفضل بیهقی، محمد بن زکریای رازی، ابوریحان بیرونی، غیاث الدین جمشید کاشانی، ابن هیثم، محمد بن موسی خوارزمی، ابوریحان بیرونی، خواجه نصیر طوسی، ابوالوفا بوزجانی، ابویوسف الکِندی، گالیله، یوهانس کپلر، نیوتن، آلبرت آینشتاین، استیون هاوکینگ، ادوارد سِیگِن، جان رالز، لئون فوکو (فوکالت)، توماس پین، برتراند راسل، دکارت، رابرت بویل، بیکن، گیلبرت لوییس، هایزنبرگ، شرودینگر، جارلز تونز، الکساندر پوروخوروف، ارنست بلوخ، همچنین دکتر محسن هشترودی، دکتر غلامحسین مصاحب، دکتر علی جوان، پرویز شهریاری و مریم میرزاخانی... اکنون به ابوعلی سینا می‌پردازم
تِزهایِ آوریل ۱۹۱۷ - راهگشای انقلاب اکتبر
این بحث به تزهای آوریل ۱۹۱۷ апрельские тезисы اشاره دارد، نقشه راهی که لنین، پیش گذاشت و گفته می‌شود بدون آن، انقلاب اکتبر به وقوع نمی‌پیوست. ضرورت طرح آن، آشنایی با انقلاب یا کودتایی است که آینده جهان را تغییر داد، بر ادبیات و هنر تاثیر گذاشت و گفتمان تازه‌ای باب کرد.
مُدلِ استانداردِ فیزیک ذرّات، قصه‌ای ناتمام
Standard Model of Particle Physics
موضوع این بحث «مدل استاندارد ذرات بنیادی» است که از نیمه دوم قرن بیستم بر سر زبانها افتاد و در اواسط دهه ۱۹۷۰، فرمول‌بندی کنونی آن نهایی شد. با کشف کوارک، نوترینو، و بوزون هیگز (که بعداً توضیح خواهم داد)، بر اعتبار مدل استاندارد افزوده شده‌است. از این مدل به دلیل توانایی آن در توضیح نتایج تجربی، گاهی با نام نظریه تقریباً همه‌چیز یاد می‌شود. مدل استاندارد بنوعی مرهون فیزیک‌دان نظری پیتر هیگز Peter Higgs هم هست. او که۲۰ فروردین ۱۴۰۳ (۸ آوریل ۲۰۲۴) درگذشت، پیشنهاددهندهٔ ذره بنیادی بوزون (بوزون هیگز) بود. کشف بوزون هیگز مدل استاندارد را کامل کرد.
جنبش‌های ایرانی در سده‌ٔهای دوم و سوم هجریاز به‌آفریدُ مازیارُ مَزدک، تا سُنبادُ اُستادسیسُ بابک
سال‌ها پیش در مقاله و ویدئوی هجوم اعراب به ایران زمین که در یوتیوب و سایت خودم ثبت شده، توضیحاتی داده‌ام. اگر فرصت و تمایل دارید ببینید. هجوم اعراب (یا بهتر بگویم هجوم ساکنان جزیره العرب به ایران) در قرن هفتم میلادی از زمان ابوبکر شروع شد، در دوره عمر به اوج خود رسید و در زمان عثمان به سقوط دولت ساسانی و کشته‌شدن یزدگرد سوم انجامید.
واقعه مسجد گوهرشاد و کمی بیش از آن
این مطلب هنوز کامل نیست
این بحث اشاره کوتاهی است به واقعه مسجد گوهرشاد در ۱۳۱۴. رویداد مزبور، با به توپ بسته‌شدن حَرَم و گنبد امام رضا، توسط قوای روس در سال ۱۲۹۱، هرچند پَر آن مسجد گوهرشاد را نیز گرفت، اشتباه نشود. واقعه مسجد گوهرشاد ربطی به کشف حجاب (یا بهتر بگویم رفع حجاب) نداشت. در لابلای بحث توضیح می‌دهم که ۱۷ دی روز آغاز رفع حجاب زنان ایرانی نیست! و کم نبودند زنان و مردانی که برای دستیابی به حق پوشش زنان تلاش می‌کردند و هزینه دادند، حتی به زندان افتادند
ابوریحان بیرونی، مُورّخ علم، مردم‌شناس و مردم‌نگار
هندسه چیست؟ دانستن اندازه‌ها... و خاصیت صورت‌ها و شکل‌ها که اندر جسم موجود است. جسم چیست؟ آن چیز است که یافته شود به بسودن و قائم بودن به تن خویش و جایگاه خویش پُرکرده دارد و چیزی دیگر... با وی اندر جایگاه او نتواند بودن. سطح جیست؟ جسم ناچار بی‌نهایت نبَوَد به همه سوها، و نهایت او سطح است و سطح طول است و عرض. خط چیست؟ اگر بسیط را نهایت باشد آن نهایت ناچار خطی یاشد و آن خط طولی باشد بی عرض. نقطه چیست؟ چون خط را نهایت باشد، نهایت او نقطه بُوَد و بدانک نقطه را نه طول است و نه عرض و نه عمق. او نهایت همه نهایت‌هاست. (آثارالباقیه عن القرون الخالیه)
بهار می‌آید هر چند زمستانیان نخواهند
قطره بارانی که بر گل سرخ می‌لغزد، جوانه لجوجی که بر سرما غلبه می‌کند، آوندهای سرکشی که موانع را از سر راه برمی دارند، گیاه مهربانی که از دل خاک سرَک می‌کشد و به آفتاب سلام می‌کند، چشمه جوشانی که دل سنگ را می‌شکافد، همه و همه، در برابر این زندگی که پارس می‌کند و این زمین که خار می‌خلد و این آسمان که بلا می‌ریزد، فریاد بر می‌آورند: بهار می‌آید هر چند زمستانیان نخواهند.
داستانِ اِبْن‌ِعَربى، کشف و شهود است
خانم‌ها و آقایان محترم؛ دوستان عزیز و اهل تمیز، از راه دور و با قلبی نزدیک به شما سلام می‌کنم. سلامی پُر از شور و شادی و امید. من پیشتر از ابوعلی سینا، ابوحامد محمد غزالی، محمد بن زکریای رازی، عُمَر خیام، ملاصدرا، ابونصر فارابی و شهاب‌الدین سُهرَوَردی گفته و نوشته‌ام که ویدئوها و مقالات مربوط به آن، در یوتیوب و سایت خودم ثبت شده‌است. اکنون به شیخِ اکبر، مُحیى‌الدین اِبْن‌ِعَرَبى، (۱۱۶۵ – ۱۲۴۰ میلادی) می‌پردازم.
شهاب‌الدین سُهرِوَردی و حکمت خسروانی
سلام بر شما خانم‌ها و آقایان محترم؛ دوستان عزیز و اهل تمیز، این بحث به شهاب‌الدین سُهرِوَردی (۵۸۷-۵۴۹) می‌پردازد. شیخ اشراق، که در مقابل فلسفه ارسطویی(مشاء) عرض اندام نمود و حکمت خسروانی ایران باستان را احیا کرد. سُهرِوَردی به فلسفه‌ی مشاء آشنایی داشت اما از تعالیم هرمسی و افلاطونی، میراث اساطیری ایران باستان و آموزه‌های زردشتی و منش امثال بایزید و حلاج قرار تاثیر گرفته بود. .
ابونصر فارابی، اولین فیلسوف سیاست
من پیشتر در مورد ابوعلی سینا، ابوحامد محمد غزالی، محمد بن زکریای رازی، عمر خیام و ملاصدرا... گفته و نوشته‌ام که ویدئوها و مقالات مربوط به آن، در یوتیوب و سایت خودم ثبت شده‌است. در این بحث به ابونصر فارابی می‌پردازم، همو که تصریح می‌کرد سیاست، تامین سعادت آدمی در جامعه است. فارابی متاثر از فلسفه جمهوریت افلاطون و نظریه پادشاه فیلسوف بود.
ملاصدرا-صدرالدین محمد قوامی شیرازی(صَدراُلمُتألهیّن) فیلسوف ایرانی و بنیان‌گذار حکمت متعالیه است که حدود ۵ قرن پیش، در سده دهم و یازدهم هجری قمری می‌زیست.وی تعلیمات حکمت «اشراق» و «مشا» و آراء صدرالدین قونوی و محی‌الدین عربی و.. را بر پایه‌های برهانی استوار کرد.ملا صدرا اتحاد عقل و عاقل و معقول، اصالت وجود، اعتباریت ماهیت و حرکت جوهری را بر سر زبانها انداخت. بعدها این پرسش پیش آمد که آیا «با نردبان حرکت جوهری ماده می‌تواند به عالم معنا صعود کند و از جهان شهود پا به جهان غیب بگذارد»؟
خَیاّم که خیمه‌های حکمت می‌دوخت
این بحث به عُمَر خَیام می‌پردازد. رندی که با کوزه‌گر دهر، که جام لطیف می‌سازد و بر زمین می‌زندش، چون و چرا می‌کرد. به لحاظ تاریخ علم، تاریخ فکر و تاریخ ادبیات، شناخت خَیاّم که خیمه‌های حکمت می‌دوخت، ضروری است. در سروده‌های خیام، ایمان و شک، اطاعت و عصیان و لحظه و ابدیت در مواجهه با یکدیگر قرار می‌‌گیرند و او دنیا را به سان تصاویری پی‌‌درپی می‌‌بیند که گِرد فانوس خیال، چندی پدیدار میشوند و سپس در صندوق عام ناپدید میشوند.
فَکت و افسانه و هنر در تاریخ بیهقی
می‌خواهم که دادِ این تاریخ را به تمامی بدهم و گرد زوایا و خبایا برگردم تا هیچ از احوال پوشیده نماند. غرض من آن است که تاریخ پایه‌ای بنویسم و بنائی بزرگ افراشته گردانم چنان‌که ذکر آن تا آخر روزگار باقی ماند. این بحث به «تاریخ بیهقی» - ترکیب بدیعی از اندیشه تاریخی و نثر پارسی - اشاره دارد که ۵۰ سال تاریخ عصر سلجوقی و غزنوی را به تصویر کشید. نویسنده‌‌اش «ابوالفضل بیهقی» آن را «دیبای خسروانی» نامیده‌است. او تاریخ خود را -درعین حقیقت‌پژوهی و نمایش حقایق - بصورت رمانی بسیار گیرا نگاشته‌است.
فرضیه نسبیمقاله دکتر تقی ارانی، شهریور ۱۳۱۳
مقاله فرضیه نسبی را دکتر تقی ارانی شهریور ۱۳۱۳ نوشته است. دکتر تقی ارانی در مقدمه مقاله می‌نویسد فرضیه نسبی بیش از آنچه مستحق بوده اشتهار یافته است و در علم امروز مطلب مهمتر لز قبیل تئوری کواتت‌ها و مدل اتمها زیاد است...این فرضیه یک جنبه اجتماعی و عمومی دارد و طبقات ارنجاعی آنرا بطرز غلط بحث نموده مانند همیشه بنفع خود تفسیر می‌کنند... شایان ذکر است که این نظریه و هیچ نظریه علمی دیگر دارای اهمیت عظیم مافوق درک بشر نمی‌باشد.
این میثاق در ۱۶ دسامبر ۱۹۶۶ به تصویب سازمان ملل متحد رسید و مجلس شورای ملی ایران هم ۱۷ اردیبهشت ۱۳۵۴ آن را تصویب کرد. با توجه به این که بر طبق اصولی که در منشور ملل متحد اعلام گردیده است شناسایی حیثیت ذاتی و حقوق یکسان و غیرقابل انتقال کلیه اعضای خانواده بشر مبنای آزادی، عدالت و صلح در جهان است. با اذعان به این که حقوق مذکور فوق ناشی از حیثیت ذاتی شخص انسان است... و ... (...) کشورهای طرف این میثاق با مواد زیر موافقت دارند...
متن کامل منشور سازمان ملل متحدUnited Nations Charter (full text)
ما مردم ملل متحد با تصمیم به: محفوظ داشتن نسلهای آینده از بلای جنگ که دوبار در مدت یک عمر انسانی افراد بشر را دچار مصائب غیر قابل بیان نموده، با اعلام مجدد ایمان خود به حقوق اساسی بشر و به حیثیت و ارزش شخصیت انسانی و به تساوی حقوق مرد و زن و همچنین بین ملت‌ها اعم از کوچک و بزرگ و، ایجاد شرایط لازم برای حفظ عدالت و احترام الزامات ناشی از عهد‌نامه‌ها و سایر منابع حقوق بین‌المللی و، ترویج پیشرفت اجتماعی و استانداردهای بهتر زندگی در آزادی بیشتر... [باید] تحمل را تمرین کرده تا با هم به عنوان همسایگان خوب در صلح با یکدیگر زندگی کنیم...
کنفرانس تهران، وَرق را به سود متفقین برگرداندTehran Conference, 1943
کنفرانس تهران که با نام رمز Eureka یوریکا εὕρηκα، همان «یافتم یافتم» ارشمیدس نامگذاری شده بود، تاثیر زیادی بر ایران و آینده جهان گذاشت، نشست مزبور که اواخر جنگ جهانی دوم و یورش نهایی علیه آلمان و متحدانش (ایتالیا و ژاپن و...) بر سر زبانها افتاد، از ۶ تا ۹ آذرماه ۱۳۲۲ (۲۸ نوامبر تا ۱ دسامبر ۱۹۴۳) با شرکت چرچیل و روزولت و استالین - بدون این که دولت ایران خبر داشته باشد- در محل سفارت شوروی (سابق) در تهران برگزار شد. استالین، میزبان چرچیل و روزولت بود.
سند سیاسی جدید حماس الوثيقة السياسية الجديدة لحركة حماس
המסמך המדיני החדש של חמאס
نه فقط اسرائیل، حماس نیز، مُعاف از رعایت حقوق بین‌الملل بشردوستانه نبوده و نیست. بماند که جنگ حماس و اسراییل جنگ ما نیست بویژه که ریشه دواندن ارتجاع و عقب‌ماندگی را در پی خواهد داشت و خروجی آن رشد تحجر و بنیاد‌گرایی، و گردابی است که همه منطقه را درخود فرو می‌بَرد. من سنخیتی با حماس نداشته و ندارم. ثبت منشور آن که می ۲۰۱۷، منتشر شد «الوثيقة السياسية الجديدة لحماس» برای آشنایی بهتر با آن گروه، و مبارزه با فراموشی است.
نهم نوامبر ۱۹۸۹ (۱۸ آبان ۱۳۶۸) دیوار برلین فرو ریخت و گرچه فقط در آجر و خشت و بتون فروریخت، اینجا و آنجا پیچید . برای بررسی همه جانبه این موضوع، می‌توان به گذشته‌های دور تر هم رفت، دورانی که سوسیالیست‌های آلمان، فعال بودند، پیش از رزا لوکزمبورگ و کارل لیب‌کنشت که حدود صد سال پیش به قتل رسیدند، زمانیکه حزب کارگران سوسیال دموکراتیک آلمان و امثال فردیناند آگوست به‌بل (شخصیت برجسته آن جنبش) بر سر زبانها بود...
کوروشِ تاریخی؛ با توهّماتِ ما، از بُنیاد متفاوت است
این بحث به «کورش تاریخی» اشاره دارد. کورش تاریخی با توهمات ما و آنچه از قرن بیستم به بعد در باره وی بر سر زبانها افتاده، از بُنیاد متفاوت است. ضرورت طرح اینگونه مباحث آشنایی با تاریخ پُر فراز و نشیب میهن ماست که غالباً با آن بیگانه‌ایم. درست است که در گذشته نباید زیست اما به گذشته باید نگریست. به قول شکسپیر در نمایشنامه توفان: What,s Past Is Prologue (گذشته پیش درآمد اکنون است).در این بحث به استوانه کورش Cyrus Cylinder هم، اشاره می‌شود که جوهر و مضمونش احترام به حقوق انسانی، توسط نیاکان ماست و تأثیر معنوی آن کمتر از سند Magna Carta (مگنا کارتا) در اروپا نیست.