مقاله

تُنبان و ابوموسی
سنجاق‌کردنِ جزایر سه‌گانه به قباله امارات!

این بحث به مهمترین گزاره‌های مربوط به جزایر ایرانی خلیج فارس می‌پردازد و تامل و توجه شما را به آن جلب می‌کنم. نگارش و تدوین بخش اصلی این بحث به پیش از ۱۶ اکتبر ۲۰۲۴(۲۵ مهر ۱۴۰۳) برمی‌گردد که اتحادیه اروپا و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس (متشکل از قطر، عمان، کویت، عربستان سعودی، امارات و بحرین) و ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا بیانیه مشترکی ۵۷ بندی، با یک بند (بخش دی پاراگراف ۴۶) درباره جزایر ایرانی صادر کردند.

شهسواران میدان علم
بوعلی ‌سینا، طبیبِ خِرد

در سالهای گذشته از شهسواران میدان علم گفته و نوشته‌ام که برخی از آنها منتشر شده‌است. ابونصر فارابی، شهاب‌الدین سُهروردی، مُحیى‌الدین اِبْن‌ِعَرَبى‌، ابوحامد محمد غزالی، ابوالفضل بیهقی، محمد بن زکریای رازی، ابوریحان بیرونی، غیاث الدین جمشید کاشانی، ابن هیثم، محمد بن موسی خوارزمی، ابوریحان بیرونی، خواجه نصیر طوسی، ابوالوفا بوزجانی، ابویوسف الکِندی، گالیله، یوهانس کپلر، نیوتن، آلبرت آینشتاین، استیون هاوکینگ، ادوارد سِیگِن، جان رالز، لئون فوکو (فوکالت)، توماس پین، برتراند راسل، دکارت، رابرت بویل، بیکن، گیلبرت لوییس، هایزنبرگ، شرودینگر، جارلز تونز، الکساندر پوروخوروف، ارنست بلوخ، همچنین دکتر محسن هشترودی، دکتر غلامحسین مصاحب، دکتر علی جوان، پرویز شهریاری و مریم میرزاخانی...
اکنون به ابوعلی سینا می‌پردازم

تِزهایِ آوریل ۱۹۱۷ - راهگشای انقلاب اکتبر

این بحث به تزهای آوریل ۱۹۱۷ апрельские тезисы اشاره دارد، نقشه راهی که لنین، پیش گذاشت و گفته می‌شود بدون آن، انقلاب اکتبر به وقوع نمی‌پیوست. ضرورت طرح آن، آشنایی با انقلاب یا کودتایی است که آینده جهان را تغییر داد، بر ادبیات و هنر تاثیر گذاشت و گفتمان تازه‌ای باب کرد.

مُدلِ استانداردِ فیزیک ذرّات، قصه‌ای ناتمام
Standard Model of Particle Physics 

موضوع این بحث «مدل استاندارد ذرات بنیادی» است که از نیمه دوم قرن بیستم بر سر زبان‌ها افتاد و در اواسط دهه ۱۹۷۰، فرمول‌بندی کنونی آن نهایی شد. با کشف کوارک، نوترینو، و بوزون هیگز (که بعداً توضیح خواهم داد)، بر اعتبار مدل استاندارد افزوده‌ شده‌است. از این مدل به دلیل توانایی آن در توضیح نتایج تجربی، گاهی با نام نظریه تقریباً همه‌چیز یاد می‌شود. مدل استاندارد بنوعی مرهون فیزیک‌دان نظری پیتر هیگز Peter Higgs هم هست. او که۲۰ فروردین ۱۴۰۳ (۸ آوریل ۲۰۲۴) درگذشت، پیشنهاددهندهٔ ذره بنیادی بوزون (بوزون هیگز) بود. کشف بوزون هیگز مدل استاندارد را کامل کرد.

جنبش‌های ایرانی در سده‌ٔهای دوم و سوم هجری
از به‌آفریدُ مازیارُ مَزدک، تا سُنبادُ اُستادسیسُ بابک

سال‌ها پیش در مقاله و ویدئوی هجوم اعراب به ایران زمین که در یوتیوب و سایت خودم ثبت شده، توضیحاتی داده‌ام. اگر فرصت و تمایل دارید ببینید. هجوم اعراب (یا بهتر بگویم هجوم ساکنان جزیره العرب به ایران) در قرن هفتم میلادی از زمان ابوبکر شروع شد، در دوره عمر به اوج خود رسید و در زمان عثمان به سقوط دولت ساسانی و کشته‌شدن یزدگرد سوم انجامید.

ابوریحان بیرونی، مُورّخ علم، مردم‌شناس و مردم‌نگار

هندسه چیست؟ دانستن اندازه‌ها... و خاصیت صورت‌ها و شکل‌ها که اندر جسم موجود است. جسم چیست؟ آن چیز است که یافته شود به بسودن و قائم بودن به تن خویش و جایگاه خویش پُرکرده دارد و چیزی دیگر... با وی اندر جایگاه او نتواند بودن. سطح جیست؟ جسم ناچار بی‌نهایت نبَوَد به همه سوها، و نهایت او سطح است و سطح طول است و عرض. خط چیست؟ اگر بسیط را نهایت باشد آن نهایت ناچار خطی یاشد و آن خط طولی باشد بی عرض. نقطه چیست؟ چون خط را نهایت باشد، نهایت او نقطه بُوَد و بدانک نقطه را نه طول است و نه عرض و نه عمق. او نهایت همه نهایت‌هاست.
(آثارالباقیه عن القرون الخالیه)

بهار می‌آید هر چند زمستانیان نخواهند

قطره بارانی که بر گل سرخ می‌لغزد، جوانه لجوجی که بر سرما غلبه می‌کند، آوندهای سرکشی که موانع را از سر راه برمی دارند، گیاه مهربانی که از دل خاک سرَک می‌کشد و به آفتاب سلام می‌کند، چشمه جوشانی که دل سنگ را می‌شکافد، همه و همه، در برابر این زندگی که پارس می‌کند و این زمین که خار می‌خلد و این آسمان که بلا می‌ریزد، فریاد بر می‌آورند: بهار می‌آید هر چند زمستانیان نخواهند.

داستانِ اِبْن‌ِعَربى‌، کشف و شهود است

خانم‌ها و آقایان محترم؛ دوستان عزیز و اهل تمیز، از راه دور و با قلبی نزدیک به شما سلام می‌کنم. سلامی پُر از شور و شادی و امید. من پیش‌تر از ابوعلی سینا، ابوحامد محمد غزالی، محمد بن زکریای رازی، عُمَر خیام، ملاصدرا، ابونصر فارابی و شهاب‌الدین سُهرَوَردی گفته و نوشته‌ام که ویدئوها و مقالات مربوط به آن، در یوتیوب و سایت خودم ثبت شده‌است. اکنون به شیخِ اکبر، مُحیى‌الدین اِبْن‌ِعَرَبى‌، ‌(۱۱۶۵ – ۱۲۴۰ میلادی) می‌پردازم.

شهاب‌الدین سُهرِوَردی و حکمت خسروانی

سلام بر شما خانم‌ها و آقایان محترم؛ دوستان عزیز و اهل تمیز، این بحث به شهاب‌الدین سُهرِوَردی (۵۸۷-۵۴۹) می‌پردازد. شیخ اشراق، که در مقابل فلسفه ارسطویی(مشاء) عرض اندام نمود و حکمت خسروانی ایران باستان را احیا کرد. سُهرِوَردی به فلسفه‌ی مشاء آشنایی داشت اما از تعالیم هرمسی و افلاطونی، میراث اساطیری ایران باستان و آموزه‌های زردشتی و منش امثال بایزید و حلاج قرار تاثیر گرفته بود. .

ابونصر فارابی، اولین فیلسوف سیاست

من پیشتر در مورد ابوعلی سینا، ابوحامد محمد غزالی، محمد بن زکریای رازی، عمر خیام و ملاصدرا... گفته و نوشته‌ام که ویدئوها و مقالات مربوط به آن، در یوتیوب و سایت خودم ثبت شده‌است. در این بحث به ابونصر فارابی می‌پردازم، همو که تصریح می‌کرد سیاست، تامین سعادت آدمی در جامعه است. فارابی متاثر از فلسفه جمهوریت افلاطون و نظریه پادشاه فیلسوف بود.

ملا صدرا و حرکت جوهری
ثباتِ هویت متحرک در عین حرکت
«بودن، معادل ماندن نیست، بلکه شدن خود نوعی بودن است» 

ملاصدرا-صدرالدین محمد قوامی شیرازی(صَدراُلمُتألهیّن) فیلسوف ایرانی و بنیان‌گذار حکمت متعالیه است که حدود ۵ قرن پیش، در سده دهم و یازدهم هجری قمری می‌زیست.وی تعلیمات حکمت «اشراق» و «مشا» و آراء صدرالدین قونوی و محی‌الدین عربی و.. را بر پایه‌های برهانی استوار کرد.
ملا صدرا اتحاد عقل و عاقل و معقول، اصالت وجود، اعتباریت ماهیت و حرکت جوهری را بر سر زبانها انداخت. بعدها این پرسش پیش آمد که آیا «با نردبان حرکت جوهری ماده می‌تواند به عالم معنا صعود کند و از جهان شهود پا به جهان غیب بگذارد»؟

خَیاّم که خیمه‌های حکمت می‌دوخت

این بحث به عُمَر خَیام می‌پردازد. رندی که با کوزه‌گر دهر، که جام لطیف می‌سازد و بر زمین می‌زندش، چون و چرا می‌کرد. به لحاظ تاریخ علم، تاریخ فکر و تاریخ ادبیات، شناخت خَیاّم که خیمه‌های حکمت می‌دوخت، ضروری است. در سروده‌های خیام، ایمان و شک، اطاعت و عصیان و لحظه و ابدیت در مواجهه با یکدیگر قرار می‌‌گیرند و او دنیا را به سان تصاویری پی‌‌درپی می‌‌بیند که گِرد فانوس خیال، چندی پدیدار می‌‌شوند و سپس در صندوق عام ناپدید می‌شوند.

فَکت و افسانه و هنر در تاریخ بیهقی

می‌خواهم که دادِ این تاریخ را به تمامی بدهم و گرد زوایا و خبایا برگردم تا هیچ از احوال پوشیده نماند. غرض من آن است که تاریخ پایه‌ای بنویسم و بنائی بزرگ افراشته گردانم چنان‌که ذکر آن تا آخر روزگار باقی ماند.
این بحث به «تاریخ بیهقی» - ترکیب بدیعی از اندیشه تاریخی و نثر پارسی - اشاره دارد که ۵۰ سال تاریخ عصر سلجوقی و غزنوی را به تصویر کشید. نویسنده‌‌اش «ابوالفضل بیهقی» آن را «دیبای خسروانی» نامیده‌است. او تاریخ خود را -درعین حقیقت‌پژوهی و نمایش حقایق - بصورت رمانی بسیار گیرا نگاشته‌است.

کنفرانس تهران، وَرق را به سود متفقین برگرداند
Tehran Conference, 1943

کنفرانس تهران که با نام رمز Eureka یوریکا εὕρηκα، همان «یافتم یافتم» ارشمیدس نامگذاری شده بود، تاثیر زیادی بر ایران و آینده جهان گذاشت، نشست مزبور که اواخر جنگ جهانی دوم و یورش نهایی علیه آلمان و متحدانش (ایتالیا و ژاپن و...) بر سر زبان‌ها افتاد، از ۶ تا ۹ آذرماه ۱۳۲۲ (۲۸ نوامبر تا ۱ دسامبر ۱۹۴۳) با شرکت چرچیل و روزولت و استالین - بدون این که دولت ایران خبر داشته باشد- در محل سفارت شوروی (سابق) در تهران برگزار شد. استالین، میزبان چرچیل و روزولت بود.

فروپاشی دیوار برلین
گفت‌و‌شنود با دکتر کریم قصیم
آرزوی انسان برای آزادی را نمی‌توان برای همیشه سرکوب کرد 

نهم نوامبر ۱۹۸۹ (۱۸ آبان ۱۳۶۸) دیوار برلین فرو ریخت و گرچه فقط در آجر و خشت و بتون فروریخت، اینجا و آنجا پیچید ‌. برای بررسی همه جانبه این موضوع، می‌توان به گذشته‌های دور تر هم رفت، دورانی که سوسیالیست‌های آلمان، فعال بودند، پیش از رزا لوکزمبورگ و کارل لیب‌کنشت که حدود صد سال پیش به قتل رسیدند، زمانیکه حزب کارگران سوسیال دموکراتیک آلمان و امثال فردیناند آگوست به‌بل (شخصیت برجسته آن جنبش) بر سر زبان‌ها بود...

تاریخ، با تک‌ تصویرِ ۷ اکتبر ۲۰۲۳، شروع نمی‌شود
گذشته، پیش‌درآمدِ اکنون است

هفتم اکتبر ۲۰۲۳، یکی از ۱۷ گروه فلسطینی که از قضا، خود اسرائیلی‌ها از برپایی و قوام آن، استقبال کردند (حماس) ــ «بار خاطر» شد و یورش گسترده‌ای را علیه اسرائیل از نوار غزه در دستور کار خود قرار داد.
از بدو شکل‌گیری و شاخ و شانه کشیدن‌های حماس، وجود و حضور آن در جبهۀ جنوبی به سود اسرائیل بود، چرا؟ چون عملا سازمان آزادیبخش فلسطین (عرفات) و امثال جورج حبش را تضعیف می‌کرد و به اسرائیل امکان می‌داد بگوید که نمی‌تواند با یک جامعۀ فلسطینی در هم ریخته مذاکره کند.

عملیات پنجه عقاب Operation Eagle Claw

عملیات پنجهٔ عقاب Operation Eagle Claw در ایران، معروف به عملیات طبس؛ نام عملیاتی نظامی بود که توسط نیروی دلتای نیروی زمینی ایالات متحده در ۵ اردیبهشت ۱۳۵۹ برای آزادسازی آمریکایی‌های گروگان گرفته‌شده در سفارت ایالات متحده در تهران انجام شد.
جیمی کارتر، که گروگان‌گیری را اقدامی «باج‌خواهانه» و گروگان‌ها را «قربانیان تروریسم و هرج و مرج» خوانده بود، پس از شکست مذاکرات آزادسازی گروگان‌ها، و قطع روابط دیپلماتیک با ایران، عملیات پنجهٔ عقاب را در دستور کار خود گذاشت. طی این عملیات، ۶ هواپیما و ۸ بالگرد نیروهای مسلح آمریکا برای آزادی ۵۳ گروگان در تهران، وارد حریم هوایی ایران شدند.

حکم ۳۹۸ صفحه‌ای دادگاه منطقه‌ای استکهلم
در مورد حمید نوری دادیار پیشین زندان گوهردشت

در پرونده حمید نوری «توماس ساندر» Tomas Zander و «آنا لیلینبرگ گولسجو» Anna Liljenberg Gullesjö به عنوان قاضی و چهار نفر نیز به عنوان هیأت منصفه، قضاوت را بر عهده داشتند. >/ذق<در پایان حکم دادگاه آمده هنگام تصمیم‌گیری چهار عضو هیأت منصفه شرکت داشتند و دادگاه به اتفاق آرا رای داده است.

جنبش مشروطه، یکی از برجسته ترین رویدادهایِ تاریخ ایران

این بحث به یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران که در اواخر سلطنت مظفرالدین شاه روی داد و در ایران منشاء قدرت را از آسمان به‌زمین کشید، اشاره دارد. انقلاب مشروطیت - جنبش بزرگی که جوهر و مضمونش جدا از مقوله آزادی و اصل تفکیک قوا، مسأله‌ی بازسازی میهن، رهایی از سلطه‌ی خارجی و برقراری امنیت و ثبات سیاسی در کشور بود. مشروطه بخشی ماندگار از تاریخ ما است و از یک زاویه می‌توان گفت نسبت تاریخ ایران به انقلاب مشروطه شبیه تاریخ معاصر اروپا به انقلاب کبیر فرانسه است.

نشستِ توجیهی عملیاتِ فروغ - ۳۱ تیر سال ۶۷
ثبت امر واقع برای مبارزه با فراموشی  

در این بحث با اشاره کوتاه به پیش‌زمینه‌های جنگ هشت ساله و قطعنامه ۵۹۸، سخنان عبرت‌انگیز مسؤول اول مجاهدین در نشست توجیهی عملیات فروغ جاویدان بازگو می‌شود. نشست مزبور که در عراق در قرارگاه اشرف تشکیل شد، به بیش از سی سال پیش (جمعه ۳۱ تیر سال ۶۷) برمی‌گردد. حرفهایی که در آن نشست رد و بدل شده، حکم یک سند را دارد و حق بود پیش‌ از آن که نامحرم زهرش را در آن بریزد و یا گرد و غبار زمانه بر آن بنشیند، بی کم و کاست، و نه با گزیده‌سازی‌های دلخواه، منتشر می‌شد.

تاریخ جهان دادگاه جهان است
قتل‌عام کاتین

من از سال‌های دور در مورد قتل‌عام کاتین The Katyn massacre پُرس‌و‌جو می‌کردم و نخستین مقاله به زبان فارسی را هم در مورد آن نوشته‌ام. برای اینکه از هزارتوی کاتین سردرآورم و به اطلاعات حقیقی برسم، زحمات زیادی کشیدم و در آغاز با خودم عهد کردم اگر به نتیجه رسیدم در بندِ پرسش شیطانیِ «این حقیقت به نفع کیست»، نباشم.
در مورد کاتین شاید چندین هزار صفحه را مرور نموده و دهها سند را زیر و رو کرده‌ام. پای صحبت تعدادی روسی و لهستانی و آلمانی و...(که به نوعی کاتین برایشان اهمیت دارد) نشسته‌ام و قتلگاه کاتین و یکی دو جای دیگر را هم از نزدیک دیده و کم و بیش مطالعه میدانی کرده‌ام.

اعتراض دکتر باقر پرهام، علیه پیک نت و نیویورکِر
آخر سخنی راست بگو ‌ای همه جا کج!

نشریه‌ی «پیک نت – پیک هفته» در شماره‌ی ٩٤، مورخ ٥ تیر ماه ١٣٨٦ به نقل از «نیویورکر» [با اشاره به من] نوشته‌است: «احمد اویسی، برادر ژنرال اویسی از جمله مشاوران سیاسی ِ رضا پهلوی است. در کنار وی، پرویز ثابتی هم، رضا پهلوی را یاری می‌کند. همچنین باقر پرهام از روشنفکران شناخته شده‌ی ایران که اکنون برجسته ‌رین روشنفکر حامی رضا پهلوی است...».
[این موضوع به هیچ وجه حقیقت ندارد]

نامه نورالدین کیانوری به آیت‌الله خامنه‌ای

‏در این بحث بعد از اشاره‌ای کوتاه به نورالدین کیانوری، نامه‌ای را که ایشان ۱۶ بهمن سال ۶۸ از زندان اوین برای رهبر وقت جمهوری اسلامی نوشت، قرائت می‌کنم. ضرورت طرح این بجث، ثبت امر واقع و مبارزه با فراموشی است. نه موضعگیری له یا علیه جریان و فردی. من نگاه و دیدگاه حزب توده را نداشته و ندارم.

پیمان سعدآباد Treaty of Saadabad
مسألهِ تاریخ، تاریخ مسأله‌هاست

این بحث به Treaty of Saadabad پیمان سعدآباد می‌پردازد.
پیش تر به پیمان الیزه و پیامدهایش، پیمان مولوتف ـ ریبن‌تروپ، پیمان مینسک، پیمان جدید کاهش تسلیحات استراتژیک، پیمان فینکنشتاین، قرارداد مُجمَل، عهدنامهٔ مُفَصّل، عهدنامهٔ گلستان، معاهده صلح ترکمانچای، عهدنامهٔ تهران، قرارداد ارزنه‌الروم، معاهده پاریس، قرارداد(حَکَمیّتِ) گلدسمید، پیمان آخال(آخال تِّکه)، قرارداد سن پترزبورگ(۱۹۰۷)، قرارداد ۱۹۱۹، عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر، و عهدنامهِ مودتِ ۱۹۵۵ بین ایران و ایالات متحده...پرداختهام.

رضاشاه؛ فقط در ستم و سرکوب، خلاصه نمی‌شود

از نظرگه گفتشان شد مختلف
آن یکی دالش لقب داد این اَلِف
این بحث بخشی از گزاره‌های مربوط به سردودمان رژیم پهلوی رضاشاه است که متاسفانه فرصت تدوین آنها را آنطور که باید و شاید نداشته‌ام و از عدم ترتیب آن پوزش می‌خواهم. از نگاه و دیدگاه من، هیچکس ازجمله وی، شر مطلق، یا خیر مطلق نیست.
نباید بد را بد تر، یا خوب را خوبتر دید. او میهنش را دوست داشت و خدمات زیادی به ایران کرد اما متاسفانه به استبداد رأی افتاد.

تاریخ همچون تانکی از روی سرِ ما می‌گذرد
فتوای آخوندها در زندان شاه
سپاس سپاس اعلیحضرتا

وقتی به گذشته فکر می‌کنم به یاد کسانی می افتم که دنیایی صفا و معرفت بودند. نه باد به غب غب شان می‌انداختند و نه ادعایی داشتند. هست و نیست‌شان گلیم زیر پایشان بود و یک دوچرخه و دنیایی عشق. سودای آزادی داشتند و برای رسیدن به این معبود به هر دری می‌زدند تا اینکه عقاب جور بر سرشان بال گشود و باد سموم وزیدن گرفت... یکی یکی پرپر شدند و رفتند. آنان جز دوست داشتن و نداشتن، جز فقر و جز عشق سرمایه‌ای نداشتند

یادی از دکتر سیدجواد طباطبایی
یکی از شارحین هگل در ایران

این همه رفتند و مای شوخ چشم - هیچ نگرفتیم از ایشان اعتبار
آنچه دیدی برقرار خود نماند - و آنچه بینی هم نماند برقرار
ای که دستت می‌رسد کاری بکن - پیش از آن کز تو نیاید هیچ کار
دیر و زود این شخص و شکل نازنین - خاک خواهد بودن و خاکش غبار

نیو استارت New START
پیمان جدید کاهش تسلیحات استراتژیک

امروز پوتین دستور داد موشک‌های «سارمَت» RS-28 Sarmat missile یشرفته‌ترین سلاح استراتژیک اتمی روسیه وارد فاز عملیاتی شود و ناوگان دریایی کشور به آن مجهز گردد. این سلاح ۳۵ متر طول و سه متر قطر دارد و قادر است با ۱۰ تُن محموله، ۱۵ کلاهک هسته‌ای را در خود جای دهد و هدفگیری همزمان و متراکم داشته باشد. سارمَت Сармат با حرکتهای غیرقابل پیش بینی به اهداف مورد نظر خود ضربه می‌زند. تا کنون روسیه این سلاح را وارد فاز عملیاتی نکرده بود.

آهنگ گسترش گیتی، ثابت هابل
و کمی بیش از آن

این مطلب به ادوین پاول هابل اشاره دارد که دستاوردهایش تغییر عمده‌ای را در درک ما از هستی به وجود آورد و تلسکوپ هابل به نام اوست. در خلال بحث به «ثابت هابل» هم می‌پردازم.
واژه‌هایی چون تلسکوپ، سحاب، پلاسما، فضاهای میان‌ستاره‌ای، کهکشان، سال نوری، پارسِک و سیاهچاله تعریف می‌شود.

اولین و آخرین دیدار نویسندگان با آیت‌الله خمینی
(۲۹ بهمن ۱۳۵۷)

دوستان دانشور و فرهنگ ورز سلام بر شما. این مطلب به دیدار «کانون نویسندگان» - نهاد روشنفکری مستقل ایران - با آیت‌الله خمینی (۲۹ بهمن ۱۳۵۷) اشاره دارد. بیش از چهل سال از آن واقعه می‌گذرد و هنوز بسیاری از ما عقلانیت روزگار خودمان را به آن زمان صادر کرده، بی توجه به «روح زمانه» Zeitgeist رفتار گذشتگان را به تیغِ عقلانیت معاصر گردن می‌زنیم.

پیش‌زمینه‌های حضور مجاهدین در عراق

۲۷ فروردین سال ۵۹ مجاهدین ضمن اعلامیه‌ای صدام را فتنه‌گر و نوکر مرتجع آمریکا در منطقه نامیدند و نوشتند: «مسؤولین عراقی باید پذیرفته باشند که نه می‌توان به‌هیچ قیمتی محاهدین خلق ایران را خرید و نه آنها را بازیچه معاملات سیاسی قرار داد». بعدها اما، اوضاع رنگ دیگری به خود گرفت و ۱۷ خرداد سال ۶۵، مسعود رجوی و مسؤولین مجاهدین از پاریس رهسپار عراق شدند. سازمان در آغاز، معتقد به حضور طولانی مدت در آن کشور نبوده و آنرا به زیان جنبش می‌دانست و به صراحت گفته شد اقامت در عراق طول بکشد می‌سوزیم.

اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر
آرمان مشترک تمام مردمان و ملت‌ها
Universal Declaration of Human Rights

پس از قدرت‌گیری نازی‌ها در آلمان و جنایات امثال هیتلر، ضرورتِ تشکیل یک نظم نوین جهانی، بر پایه ارزش‌های مدرن حقوق بشر بر سر زبانها افتاد. اندیشمندان بر این نظر بودند که اصحاب قدرت، آزادی بیان، آزادی عقیده و رهایی از ترس و فقررا برنمی‌تابند و پیروزی بر دیکتاتوری نازی‌ها و متحدین آنها به تنهایی نمی‌تواند به صلح سیاسی در جهان منجر شود. [روی این حساب] دهم دسامبر ۱۹۴۸ در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر به تصویب رسید و برای نخستین‌بار به حقوقی که تمام انسان‌ها مستحق آن هستند اشاره داشت.

کنوانسیون چهارم ژنو
Fourth Geneva Convention

این مطلب اشاره کوتاهی است به کنوانسیون ژنو Geneva Convention که جوهر و مضمونش این بود: در زمان جنگ هم باید اصول و قوانین بشر دوستانه حتی در برابر دشمن رعایت شود.
ضرورت طرح این بحث، آغاز دادگاه تجدیدنظر حمید نوری در استکهلم و کیفرخواست دادستان دادگاه (مارتینا وینسلو و همکارشان کارولینا ویسلندر) است که بارها و بارها به معاهده مزبور، بویژه کنوانسیون چهارم ژنو، اشاره کردند.

راه طی نشده
با نشیب و فراز بسیار

این بحث به گردبادی که ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ با قتل مهسا (ژینا) امینی، برخاست، و وقایع اتفاقیه در میهن‌مان می‌پردازد. رویدادهایی که تا امروز،و تا فردا و فرداهای دیگر که بگذرد این روزهای تلختر از زهر، بر سر زبان‌ها است. به راه طی‌شده و هنوز طی‌نشده اشاره دارد که با چاله چوله‌ها و نشیب و فراز بسیار همراه است.

نیکوس کازانتزاکیس
همسفر تاریخ و همدم اساطیر

کازانتزاکیس؛ نویسنده و شاعر یونانی، عارفی شیدا بود که به دنبال خدا به هر دری زد و عاقبت او را در کُفر و شکوفهِ درختِ بادام جُست. او که از مسیح و بودا و لنین و نیچه و برگسون و زوربا…عبور کرد و هیچ‌کدام نتوانستند روح بی‌قرارش را آرام کنند جار می‌زد مقام عقائد پائین‌تر از مقام یک روح خلاقه است. کمونیست‌ها، مذهبی‌اش می‌نامیدند و مذهبی‌ها، کمونیست، مقامات کلیسا و حکومت وقت به جرم اینکه از انقلاب و مبارزه می‌نوشت، تعقیبش می‌کردند و شبه‌انقلابیون، چون همانند آنان نمی‌اندیشید، بی‌مرزش می‌خواندند و آخر سر هم، نه در قبرستان عمومی، بلکه در بیابانی بی‌نام و نشان آرام گرفت.

قتلِ فروهرها، مختاری، پوینده و مجید شریف به روایت قاتلین

کشتار فکر و گفتمان مخالف در میهن ستمدیده و مجروح ما، که نقطه اوجش، اسیرکُشی سال ۶۷ بود، بعدها دامن زندانیان آزادشده را هم گرفت و قاتلین در طرح موسوم به «الغدیر» شماری از آنان را ربودند و کشتند. تیغ ستم، فرهنگ‌ورزان و دانشوران ایران را هم نشانه گرفت. عمله بیداد به خودشان نیز ستم کردند. زیرا آنکه انسانی را می‌کُشد، انسانیت را در خود می‌کُشد. در این بحث بعد از اشاره‌ای کوتاه به داریوش و پروانه فروهر، محمد مختاری، محمدجعفر پوینده و مجید شریف روایت کسانیکه آنان را کاردآجین کردند یا به دار کشیدند، روایت قاتلینی چون مهرداد عالیخانی را از گرفتن، ربودن و کشتن آنان بازگو می‌کنم.

اِن‌تَن‌گِل‌مِنت Entanglement (گره‌خوردگی و درهم‌تنیدگی)

یکی از ویژگی‌های مکانیک کوانتومی «درهم‌تنیدگی» است که مکانیک کلاسیک فاقد آن می‌باشد. درهم‌تنیدگی کوانتومی Quantum Entanglement هنگامی رخ می‌دهد که گروهی از ذرات، برهمکنش می‌کنند یا در مجاورت فضایی (مکانی) قرار می‌گیرند، به گونه‌ای که حالت کوانتومی هیچ ذره درون گروه را نتوان به‌طور مستقل از حالت سایر ذرات توصیف نمود.
این حالت وقتی که ذرات در فاصله زیاد از یکدیگر قرار داشته باشند نیز رخ می‌دهد.

انقلاب گیسوان
«زن، زندگی، آزادی» (ژن، ژیان، ئازادی)

شعار «زن، زندگی، آزادی» (ژن، ژیان، ئازادی)، نخستین‌بار توسط زنان مبارز کرد در کردستان ترکیه استفاده شد و به سایر تجمعات اعتراضی سطح جهان راه یافت.
در ایران نخستین‌بار در مراسم تدفین مهسا امینی در گورستان آیچی شهر سقز و سپس در سنندج و سایر شهرهای ایران سر داده شد و در روزهای بعد به تظاهرات دانشجویان در دانشگاه تهران هم راه یافت. ۲۵ سپتامبر ۲۰۲۲، روزنامهٔ لیبراسیون فرانسه در واکنش به خروش جوانان ایران، شعار «زن، زندگی، آزادی» را به زبان فارسی در صفحهٔ اول خود چاپ کرد.

دالان زنگِزور Zangezur corridor

زنگِزور منطقه‌ای تاریخی و جغرافیایی در ارمنستان شرقی است و امروزه با استان سیونیک Syunik Province مطابقت دارد. سال ۱۸۱۳، روسیه با عهدنامه گلستان، زنگزور را از ایران گرفت. ادعا شده کریدور زنگزور، یکی از مسیرهای اصلی «ابتکار یک کمربند و یک راه» Belt and Road Initiative (راه ابریشم جدید) است که چین را از طریق آسیای مرکزی و قفقاز به ترکیه و اروپا وصل می‌کند. کریدور زنگِزور همان خطوط ریلی شوروی سابق است.

طالقانی، آیتِ مدارا و شرح صدر

خانم‌ها و آقایان محترم سلام بر شما. این بحث به آیت‌الله طالقانی اشاره دارد که ۱۹ شهریور سال ۵۸، از خاکیان گسست و درگذشتِ وی ایران را تکان داد.
هر سال که شهریور ماه فرا می‌رسد یادها و نام‌هایی در خاطر من زنده می‌شود. یادها و نام‌هایی که گرچه هیچ ربط منطقی با هم ندارند اما به‌نوعی، به تاریخ پُر فراز و نشیب میهن‌مان مربوط است و من هم کم و بیش در موردشان نوشته‌ام. بعد از اشاره وقایع شهریور ماه، بحث اصلی - آیت‌الله طالقانی - را پی‌می‌گیرم.

گورباچف؛ پیشگام پایان جنگ سرد
Горбачев - пионер конца холодной войны 

خانم‌ها و آقایان محترم سلام بر شما. بعد از آنکه گورباچف به میهمانی خاک رفت یا بهتر بگویم شتر مرگ بر در خانه‌اش خوابید، فراز و فرود زندگی او مرا به مکث کشید. حاصل آن درنگ را با شما در میان می‌گذارم.
نمی‌خواهم به شرح کامل زندگی و آراء او بپردازم، سال‌ها پیش در این مورد نوشته‌‌ام، اینجا فقط اشاره‌وار، بیش از ۳۰ گزاره را با شما در میان می‌گذارم.

غبارزدایی از محمد بن زکریای رازی

این بحث اشاره کوتاهی است به حکیم فرزانه، محمد بن زکریای رازی را که حدود هزار سال پیش پای تعقل و خرد را به میان کشید و از استادان یونانی طب و فلسفه، عبور کرد و به دید انتقادی به آنها نگریست، استقلال فکری خود را حفظ کرد و به اهمیت تجربه و مشاهده در علوم پی برد و تصریح نمود با خرد به شناخت زمین و آسمان و ستارگان و حتی آفریدگار نائل می‌شویم.
ضرورت طرح این بحث رواج چرند و پرند پیرامون آن حکیم فرزانه است آنهم از سوی کسانیکه یک ورق از آثار رازی را به زبان اصلی نخوانده‌اند و به تکرار گزاره‌های اثبات‌ناپذیر و غیرمُستند دلخوشند.

جنبش مشروطه

موضوع انقلاب مشروطه؛ مدرن‌سازی ایران، تحول و قانونگذاری، و آشنایی با ارزش‌های تازه بود. (صرفنظر از وقایع بعدی و تیشه‌ای که به‌ریشه‌ آن تحول بزرگ زده شد).
با این انقلاب، حق قانونگذاری زمینی، در برابر شریعت و رساله‌های عملیه، برجسته شد. توجه کنیم که فقه بیشتر امور عمومی نظیر معاملات و خیارات (حق برهم زدن یک‌جانبه قرارداد) را هم دربرمی‌گیرد و تنها به‌ مسائل عبادی معمول نمی‌پردازد.

تلسکوپ جیمز وب؛ تاریخ کیهان را بازنویسی خواهد کرد
James Webb Telescope Space  

یکی از پیچیده‌ترین دستگاه‌هایی که بشر تا کنون ساخته؛ «تلسکوپ فضایی جیمز وب» James Webb Telescope Space، قرار است در فواصلی بسیار دورتر از تلسکوپ فضایی هابل Hubble Space Telescope، جانشین آن شود.
تلسکوپ فضایی جیمز وب بزرگ‌ترین و قدرتمندترین تلسکوپی است که تاکنون در فضا قرار گرفته‌است. این تلسکوپ؛ اتمسفر سیاره‌های دور را به دنبال نشانه‌های گازی بررسی می‌کند تا احتمال وجود حیات در آن‌ها مشخص شود.

محکومیت حمید نوری و استاندارد یاماشیتا
Command responsibility

این مطلب اشاره کوتاهی است به Command responsibility، «مسؤولیت فرمانده» یا «استاندارد یاماشیتا». ضرورت طرح این بحث، محکومیت حمید نوری در دادگاه استکهلم (سوئد) و پیامدهای آن است.
از آنجا که ارزش و اهمیت پرسش، بالاتر از پاسخ است، پرسیدنی‌ست آیا محکومیت حمید نوری، از خود او فراتر رفته، مسؤولین بالادستی را به چالش می‌گیرد؟

کودتای نوژه و عملیات شاهرخی

خانمها و آقایان محترم، سلام بر شما. این بحث اشاره کوتاهی است به عملیات نقاب که بعدها به نام کودتای نوژه معروف شد. درآغاز به دو نکته اشاره کنم. ۱- شرح وقایع Explanation (توصیف و تشریح)، با توجیه و داوری justification یکی نیست.
۲- نیت من؛ ثبت «امر واقع»، برای مبارزه با فراموشی است نه موضعگیری له یا علیه جریان و فردی. با ادب و فروتنی یادآور می‌شوم که در بند تصویر دیگران از خودم نبوده، به دنبال تأیید عمومی برای طرز تفکر خویش نیستم.

اولین مجلس مؤسسان؛ و نطق رضاشاه در مجلس، ۱۳۰۴

▬ برای نگارش و تصویب قانون اساسی یک کشور یا اصلاح و بازنگری در آن «مجلس مؤسسان» تشکیل می‌شود.
▬ پس از استقرار مشروطیت در ایران سه بار مجلس مؤسسان در ایران تشکیل شد. همچنین بعد از انقلاب ۵۷ نیز یک بار این مجلس تشکیل شد.
▬ نخستین مجلس مؤسسان در سال ۱۳۰۴ خورشیدی شکل گرفت و اصول قانون اساسی را برای انقراض سلسله قاجار و استقرار سلطنت پهلوی تغییر داد.

از نورد استریم تا کربن خنثی
Nord Stream - Carbon neutrality 

این بحث با اشاره به «سوخت‌های فسیلی» Fossil fuels که بیش از ۸۰ درصد انرژی مورد نیاز جهان را تشکیل می‌دهد، و سوخت‌هایی که ردپای کربن تولید نمی‌کند، به خط لوله گاز «نورد استریم» Северный поток می‌پردازد. ضرورت طرح این بحث چیست؟ تراژدی اوکراین و رویدادهای پس از واقعه After The Event که گاه از خود واقعه، شگفت‌تر است.

روابط ایران و روسیه در گذر تاریخ
What is Past is Prologue
گذشته، پیش درآمد اکنون است  

اگر به تنظیم رابطه غیرقابل دفاع روس‌ها با ایرانیان اشاره می‌شود، به این معنی نیست که دیگران به ما ستم نکرده‌اند. اثبات شئی، نفی ماعدا نمی‌کند. آنچه بر سر دولت ملی دکتر مصدق گذشت و آن مردادِ گران در سال ۳۲، داستان کنسرسیوم و بسیاری گزاره‌های دیگر، در خاطره‌ جمعی مردم حضور دارد. بماند که روسیه در امثال لیاخوف و اولیانف و پوتین خلاصه نمی‌شود. تورگنیف و داستایفسکی و ژرژ گاموف، پوشکین و چخوف و بولگاکف، گوگول و تولستوی و شولوخف، باریس پاسترناک و شوستاکوویج و مندلیف هم روس بودند. همچنین هزاران زن و مردی که در مبارزه با فاشیسم در لنینگراد جان باختند.

رضا براهنی: شریعتی، دیدار در زندان

دکتر شریعتی پاهای مرا که دید و حدیث کابل‌ها را که شنید، سرش را به طرف دیوار برگرداند و موقعی که برگشت، حالی منقلب داشت.
در آن سلول، هم زنده بود و هم به طرز غریبی متواضع و بردبار. به گمانم برایش فرقی نمی‌کرد که در سلولش مأمور نفوذی گذاشته باشند یا یک آدم آزاد. تأثیرگذاری اشخاص منوط به این قبیل مسائل نیست. آدم متکی به نفس بر همه تأثیر می‌گذارد و در لحظهٔ خاص اگر نیرنگ ببیند، می‌داند که چگونه در لحظهٔ بعد، آن را دور بزند.

فیلم قدرت سگ
Power of the Dog

فیلم Power of the Dog (قدرت سگ) یکی از با ارزش‌ترین کارهای خانم «جین کمپیون»، براساس رمانی به همین نام به قلم «توماس ساویج» ساخته شده‌است. قدرت سگ ویژگی‌های مشخص فیلم‌های وسترن را ندارد و در آن دوئل و کشتار و هیاهو نیست اما ستیز کهنه و نو را به زیبایی به تصویر کشیده‌است.
نام فیلم (قدرت سگ) آیه‌ای را در تورات (کتاب مزامیر ۲۰: ۲۲) را تداعی می‌کند: خداوندا روحم را از شمشیر و عزیزانم را از قدرت سگ برهان...

پرونده حمید نوری به نسل‌کشی ارتباطی ندارد

وقتی «حمید نوری»؛ در فرودگاه آرلاندا استکهلم گیر افتاد، واحد ملی مبارزه با جنایات سازمان‌یافتهِ دادستانیِ سوئد؛ فهرستِ اتهاّماتِ منجر به بازداشتِ وی را چنین توصیف کرد:
«یک شهروند ایرانی بر اساس شواهد و اَدِله کافی (موجب ظن قوی به ارتکاب جرم علیه قوانین بین‌المللی، جنایت فاحش و قتل عمد، از ۲۸ ژوئیه تا ۳۱ اوت ۱۹۸۸ در تهران، ایران)، توسط دادگاه ناحیه استکهلم بازداشت شده‌است.»

پیمان مینسک و تراژدی در اوکراین

پس از انعقاد توافق‌نامهٔ مینسک، ارتش اوکراین نقاطی از جمهوری‌های دونتسک و لوهانسک را اشغال کردند. روسیه نیز نفوذ خود را در اوکراین از طریق گروه‌های طرفدار روسیه در دونباس حفظ کرد. ظاهراً طرفین مذاکره (در تئوری) موافق بودند که اجرای توافق مینسک بهترین چشم‌اندازها را برای صلح ارائه می‌دهد. اما مسکو و کی‌یف هر کدام تفسیر خاص خودشان را داشتند. منطقه دونباس اوکراین، آبستن حوادث تازه بود.

نشست مهم سران ارتش شاه
صبح ۲۲ بهمن ۱۳۵۷

نشست مسؤولین عالی رتبه نظامی رژیم پیشین، صبح ۲۲ بهمن سال ۵۷، در ستاد بزرگ ارتش (در چهارراه قصر واقع در میانه‌ی جاده‌ی قدیم شمیران/ خیابان شریعتی) برگزار شده‌ بود. ساعت یک بعد از ظهر همان روز، رادیو تهران متنی را با عنوان «اعلامیه‌ ارتش» پخش کرد و اشاره نمود ۲۷ امیر ارتش شامل ۳ ارتشبد، ۲۰ سپهبد و ۴ سرلشکر، آنرا امضا کرده‌اند.

Pale Blue Dot
زمین (این نقطهٔ آبی کمرنگ)

این بحث در مورد زمین است. قرارگاه اصلی ما؛ همچنین آخرین منزلی که در آن مأوا گزیده‌ایم. البته وقتی هم نباشیم ما را در خود جای می‌دهد. زمین حدود ۴٫۵۴ میلیارد سال پیش؛ از آمیزش سحابی‌های خورشیدی یا بهتر بگویم از پیوند ابر و گاز میان‌ستاره‌ای شکل گرفته‌، این سن و سال بر اساس مدارک پرتونگاری شهاب‌سنگ‌ها و مطابقت آن‌ها با سنگ‌های زمینی و سنگ‌های ماه به دست آمده‌است. این سیاره که در فاصلهٔ ۱۵۰ میلیون کیلومتری خورشید قرار دارد، خانهٔ هزاران هزار گونه از جانداران، ازجمله انسان است.

شعر «مارتین نیمولر» وقتی مرا گرفتند، صدای احدی در نیآمد

در آغاز نازی ها سراغ کمونیست ها را گرفتند تا با خود ببرند و سر به نیست کنند. من سکوت کردم و لام تا کام حرف نزدم چون کمونیست نبودم. بعد (از کمونیستها) در نخ اتحادیه های کارگری رفتند اما من چون در شمار آنان نبودم سکوت کردم. یهودی ها را که هدف گرفتند بازهم واکنشی نشان ندادم چون یهودی نبودم. تا اینکه آمدند خودم را دستگیر کنند...
حالا هیچ کس نبود تا صدایی به اعتراض برآرد.

عراق؛ حزب بعث، و خُلق‌ و‌ خویِ صدام حسین

گرچه عراق صدام حسین خالی از سایه‌های یک خفقان پنهان نیود و بسیاری از عراقی‌ها کنترل رادیو ــ تلویزیون، مطبوعات و محدودیت استفاده از ساتالایت و اینترنت و… را سمبل روشن استبداد می‌دانستند، گرچه برخی از کردهای عراق که از آخوندها نیز دل خوشی نداشتند، دولت صدام را از خودشان نمی‌دانستند، گرچه روشنفکران در منگنه‌های نامرئی بودند و هیچ‌کس به دیکتاتوری چه پنهان و چه آشکار، صحّه نمی‌گذارد، اما همان حکومت با همه ایرادات جدّی که داشت به این شیخ و آن شیخ مرتجع و نابکار بارها و بارها ارزش داشت.
کسانی که حمله و اشغال کشورشان را توجیه کردند و روضه دموکراسی خواندند و با بر جسد به خاک افتاده صدام حسین، هلهله کردند...

تلسکوپ فضایی جیمز وب
James Webb Telescope Space

یکی از پیچیده‌ترین دستگاه‌هایی که بشر تا کنون ساخته؛ «تلسکوپ فضایی جیمز وب» James Webb Telescope Space، قرار است در فواصلی بسیار دورتر از تلسکوپ فضایی هابل Hubble Space Telescope، جانشین آن شود.
تلسکوپ فضایی جیمز وب بزرگ‌ترین و قدرتمندترین تلسکوپی است که تاکنون در فضا قرار گرفته‌است. این تلسکوپ؛ اتمسفر سیاره‌های دور را به دنبال نشانه‌های گازی بررسی می‌کند تا احتمال وجود حیات در آن‌ها مشخص شود.

آب زندگی - صادق هدایت
داستان «حسنی قوزی»؛ «حسینی کچل» و «احمدک»  

سه برادر؛ «حسنی قوزی» و «حسینی کچل» و «احمدک» به سفارشِ پدرِ پینه دوزشان، هر یک به سمتِ سرنوشت خویش می‌روند. دو برادرِ بزرگتر، برادرِ کوچکتر «احمدک» را در غاری زندانی کرده و پیراهنش را به خونِ کفتر آغشته نموده و برایِ پدرشان می‌فرستند. یکی‌شان به دیار کوران می‌رود و ادا و اطوار پیامبری درمی‌آورَد و دیگری به شهرِی می‌رسد که مردمانش کر و لال هستند...

یادی از آرامش دوستدار
و نامه‌اش به یورگن هابرماس

در این بحث بعد از اشاره به شماری از آراء دکتر آرامش دوستدار؛ و تحول ایشان از «خود پیشین» به «خود پسین»، به نامه‌ای که سال ۲۰۱۰ برای یورگن هابرماس، فیلسوف آلمانی نوشتند و پاسخ وی و... اشاره می‌شود و در پایان پرسشها و ملاحظات خودم را که همان ایام؛ شاگردانه، به اطلاع آن آموزگار عزیز رساندم، اضافه می‌کنم.

AUKUS آکوس که آمد به بازار، ناتو شود دل‌آزار؟!

آیا «ناتو» تیکه‌پاره می‌شود؟ آیا گردش به سوی شرق؛ جنگ تجاری بین آمریکا و چین که زمان اوباما صحبتش می‌شد و در دوره پُرآسیب ترامپ شدت گرفت و بایدن هم هیزم‌بیار آن شده، دارد به نوعی رویارویی نظامی می‌کشد که پیمان آکوس، پیش‌درآمد آن است؟
آیا منطقه شرق آسیا به خاورمیانه جدید تبدیل می‌شود؟ آیا شاهد یک جنگ سرد جدید خواهیم بود؟ ائتلاف نظامی نوظهور آکوس، نه یک نقطه، بلکه حاصل یک روند است. روندی که چندین سال طول می‌کشد تا دود و دَمش را نشان دهد.

محاکمه عمله استبداد بعد از شهریور ۱۳۲۰

شهریور ۱۳۲۰ که دولت‌های روس و انگلیس ایران را اشغال کردند و دوره رضاشاه بسر رسید، محاکمه عمله استبداد در دادگستری آغاز شد. سرپاس رکن الدین مختاری (آخرین رئیس کل شهربانی رضاشاه)، عرب شاهی (رئیس آگاهی)، جوانشیر (رئیس اداره سیاسی)، عبدالله مقدادی (رئیس کارآگاهی)، سرهنگ مصطفی راسخ و سرهنگ حسین نیرومند (رؤسای زندان)، سرهنگ محمدرفیع نوائی (رئیس شهربانی خراسان)، یاور جهانسوزی، حسینقلی فرشچی، حبیب خلج، محمود مستوفیان، منصور وقار و پزشک احمدی دستگیر شدند. مردم دادخواه، سر از پا نمی‌شناختند و غرق شور و هیجان بودند.

یکبار دیگر یازده سپتامبر 9/11

اگرچه تئوری توطئه(تو مو می‌بینی و من پیچش مو)، ریشه در واقعیت‌های تلخ زندگی مردمی دارد که همواره با دوز و کلک ستمگران روبرو بوده‌اند، اما...
اما از آنجا که جهان از بدو پیدایش تابع تغییرات و کنش و واکنش‌های استوار بر قوانین علمی و دقیق بوده و لحظه‌ای نمی‌توان بقای آن‌را در نبود این قوانین تصّور نمود، به تئوری توطئه باور ندارم. البته، ارائه اسنادی که گزارشات رسمی را به چالش می‌کشد، ربطی به تئوری توطئه که با توسّل به آن پرسش‌ها را لوث می‌کنند، ندارد....

۴۰ سؤال پیرامون اسیرکُشی سال ۶۷

در نمایشنامه «شاه لیر» King Lear که دردناک‌ترین تراژدی شکسپیر محسوب می‌شود؛ دلقک شریفی را می‌بینیم که در واقع درون واقع بین خود آدمی است.
دلقک در نمایشنامه شاه لیر؛ از سویی یک آدم فرزانه است که دقیقاً می‌داند چه می‌گوید و چه می‌کند و از عقل سلیم برخوردار است و از سوی دیگر با سادگی یک انسان پاک، واقعیت‌ها، و «راست هائی را که می‌پوشانیم» به رخ می‌کشد.
همه ما بدون استثناء به این دلقک فرزانه که نمی‌گذارد نان را به نرخ روز بخوریم نیازمندیم. او ندای وجدان ما است که در سر هر بزنگاهی سَرک می‌کشد و ما را به دیدار خویشتن فرا می‌خواند...

شاهنامه فردوسی تأملی عظیم است

پرداختن به شاهنامه از این جهت ضروری است که هنوز عُمر کارکردهای اجتماعی آن به‌سر نرسیده‌است. این اثر جاودانه در متن تاریخ و فرهنگ ما حضوری هزارساله دارد، با سرنوشت تاریخ ایران گره خورده و از سکوی خوانِش آن می‌توان به پرسش‌های انسان امروز نگریست. شاهنامه، تاریخ(حماسه) و زبان ماست. بگذریم از اینکه بعداً همین کتاب نقش دیگری هم پیدا می‌کند و مهم‌ترین عامل فرهنگی نگهدارنده ملیت می‌شود.
مضمون و محتوای این خردنامه؛ ستایش نیکی و نکوهش بدی است و این اندیشه در داستان‌ها، مَنِش و رفتار اشخاص داستان، پیش‌آمدها، تصویرگری‌ها، اشارات و همه جا به‌ نوعی جلوه‌گر است.

نامهِ منسوب به دکتر اسماعیل خویی
به آقای رضا پهلوی

نامه مزبور را قرائت می‌کنم با این توضیح که بعنوان دوستدار آن شاعر دردمند و خردمند، با مضمون نامه موافق نیستم و با آن همدلی ندارم. اینکه پس چرا قرائت می‌کنم برای مبارزه با فراموشی است و علاقه و خاطره‌ای‌ست که در نوجوانی از آن انسان فرزانه دارم.

خطابهِ آلبر کامو
برنده نوبل ادبیات در سال ۱۹۵۷
Albert Camus – Banquet speech  

در این بحث بعد از اشاره به «آلبر کامو» یکی از تأثیرگذارترین نویسندگان قرن بیستم، به متن اصلی سخنان وی در آکادمی نوبل می‌پردازم که آقای رضا رضایی در «یک کتاب و هفت خطابه نوبل ادبیات» ثبت کرده‌است.
آلبر کامو پس از دریافت جایزه، در یکی از دانشگاه‌های پژوهشی در شهر اوپسالا در سوئد هم سخنرانی کرد که زنده یاد دکتر مصطفی رحیمی با عنوان «هنرمند و زمانه‌ی او» ترجمه کردند.

دادگاه استکهلم / دادگاه نورنبرگ

دادگاه استکهلم [و محاکمه حمید نوری] مرا به یاد دادگاه نورنبرگ Nuremberg trials (بزرگ‌ترین دادرسی در تاریخ) می‌اندازد که گرچه ماهیت و موضوع کاملاً متفاوتی داشت اما از یک جهت شبیه است. در آن دادگاه نیز کسانی بودند که عملکرد سیاه خود را سفید جلوه می‌دادند و مدعی بودند مقصر نبوده، بلکه از قانون کشور و نظامی پیروی می‌کردند که بدان اعتقاد داشتند. اما امثال هانا آرنت به درستی بر «مسؤولیت شخصی در دوران دیکتاتوری» پای فشرده و توجیهی با عنوان «مأمور معذور» را زیر سؤال بردند و نشان دادند خودکامگان که هیچ، قربانیان خودکامگی نیز مسؤول‌اند.

چین و ماچین و راه ابريشمیِ ديپلماسی

این بحث بعد از اشاره به قدیمی‌ترین شاهراه بازرگانی تاریخ (راه ابریشم باستانی)، همچنین «ابتکار یک کمربند و یک راه» Belt and Road Initiative (راه ابریشم جدید)، به سندِ همکاری راهبردی ایران و چین می‌پردازد که گرچه تصمیم مربوط به آن به سال ۱۳۹۴ بازمی‌گردد، تا کنون انتشار جزئیاتش محقق نشده‌ است. در این بحث به «دیپلماسی راه»،نیز اشاره می‌شود.

ترور حسنعلی منصور
مبارزه با فراموشی یک وظیفه تاریخی است

خانم‌ها و آقایان محترم، دوستان دانشور و فرهنگ ورز، از راه دور و با قلبی نزدیک به شما سلام می‌کنم. این بحث اشاره کوتاهی است به شکل گیری «هیئت‌های مؤتَلِفَه» هو ترور حسنعلی منصور در سال ۱۳۴۳. ضرورت طرح این مطلب ازجمله مبارزه با فراموشی است و طرح این سؤال.
آیا ترور منصور قابل دفاع است یا نه؟

شهسواران میدان علم (۱)
نیوتن، ارسطوی دوران مدرن

در این روزگار غریب، همه چیز (ازجمله شبکه مجازی بویژه یوتیوب)، آلوده به دروغ، و تبدیل به دکان شده‌است و شاهدیم مرتجعین جدید، که «هنر»ی جز هیستری ضدمذهبی ندارند، بر دیوار شکستهِ جامعه، عکس مار می‌کشند و دم از روشنگری می‌زنند!
با ایمان به این واقعیت که کف‌های روی آب اصالت ندارند. فَأَمَّا الزَّبَدُ فَيَذْهَبُ جُفاءً - غبارزدایی از آینه‌ها را از سرگرفته، و این بار به شهسواران میدان علم می‌پردازم، به امثال گالیله و کپلر و دکارت و بویل و بیکن و گیلبرت و نیوتن... که دانشهای نوین را ارتقا دادند.

۱۶ آذر سال ۳۲، ربطی به ورود نیکسون به ایران نداشت

واقعه ۱۶ آذر و قتل آن سه دانشجو، ربطی به ورود او نداشت. نیکسون نه در ۱۶ آذر بلکه در ۱۸ آذر وارد تهران شد و دانشجویان اصلاً اطلاعی از آمدن وی نداشتند.
۱۶ آذر سال ۱۳۳۲ اعتراضات دانشجویی در ایران را آرام آرام به شکل جنبش درآورد و به آن هویت و شکل داد. بماند که قدرت سیاسی برای حفظ خودش در یادمان‌ها دست می‌برَد تا به واسطه آن، حافظه جمعی را کنترل کند. مرتجعین می‌کوشند از نردبان ۱۶ آذر هم، بالا رفته به آن دخیل ببندند در حالیکه خود بیشمار قندچی و بزرگ‌نیا و شریعت رضوی را به دار شقاوت کشیده‌اند.

شجریان، شمایلِ فرهنگیِ موسیقیِ ایران

این بحث به محمدرضا شجریان اشاره دارد که عصاره دانش و تلاش بزرگان آواز و ردیف موسیقی ایران در او جمع بود. همو که به استبداد و ابتذال پشت کرد. کنار مردم ایستاد و «دُرّ دری» را در پای خوکان نریخت. روزی که به قول میرخواند در «روضه الصفا»، مِضراب عزیمت بر طبل رحلت کوفت، خنیا به سوگ نشست و آواز به درد آمد. وقتی به میهمانی خاک رفت بی‌اختیار بیاد سالهای دور افتادم، که او را نخستین‌بار در جشن هنر شیراز دیدم. انگار همین دیروز بود. بهمراه نوازنده برجسته تار و سه تار، محمد رضا لطفی و گروه ایشان، شعر منسوب به قرةالعین را در دستگاه نوا می‌خواند:
گر به تو افتدم نظر، چهره به چهره روبه‌رو
شرح دهم غم تو را نکته به نکته مو به مو

کورشِ تاریخی با توهّماتِ ما، از بُنیاد متفاوت است

این بحث به «کورش تاریخی» اشاره دارد. کورش تاریخی با توهمات ما و آنچه از قرن بیستم به بعد در باره وی بر سر زبان‌ها افتاده، از بُنیاد متفاوت ‌‌است. ضرورت طرح اینگونه مباحث آشنایی با تاریخ پُر فراز و نشیب میهن ماست که غالباً با آن بیگانه‌ایم. درست است که در گذشته نباید زیست اما به گذشته باید نگریست. به قول شکسپیر در نمایشنامه توفان: What's Past Is Prologue (گذشته پیش درآمد اکنون است).
در این بحث به استوانه کورش Cyrus Cylinder هم، اشاره می‌شود که جوهر و مضمونش احترام به حقوق انسانی، توسط نیاکان ماست و تأثیر معنوی‌ آن کمتر از سند Magna Carta (مگنا کارتا) در اروپا نیست.

دکتر محسن هشترودی، جزوی از تاریخ ماست

این بحث اشاره کوتاهی است به اندیشمند و ریاضی‌دان ایرانی زنده‌یاد دکتر محسن هشترودی، که سیمای نجیب و دوست داشتنی و رفتار فروتنانه‌اش زبانزد بود. خردمندی که درست حرف می‌زد و حرف درست می‌زد. او دایرةالمعارف زمان خود بود و تسلطی که در درس نشان می‌داد حرف نداشت. افسوس که در سالهای آخر عمر سوگ مرگ دختر بزرگش وی را به اندوهی جانکاه کشید و نیروی او را کاهش داد و سرانجام چراغی که حق بود هنوز سالها پرتو افشانی کند و محیط نیازمند ما را روشن سازد در خاموشی گرایید.

۱۲ نکته در مورد حکیم زَکَریای رازی

این بحث اشاره کوتاهی است به حکیم فرزانه، محمد بن زکریای رازی را که حدود هزار سال پیش پای تعقل و خرد را به میان کشید و از استادان یونانی طب و فلسفه، عبور کرد و به دید انتقادی به آنها نگریست، استقلال فکری خود را حفظ کرد و به اهمیت تجربه و مشاهده در علوم پی برد و تصریح نمود با خرد به شناخت زمین و آسمان و ستارگان و حتی آفریدگار نائل می‌شویم.
مقاله در آدرس زیر:
http://hamneshinbahar.net/article.php?text_id=775

بگير و ببند و کُشتار، در آغاز انقلاب

دوستان دانشور و فرهنگ‌ورز، بین کسانیکه نام‌شان را نوشته‌ام، دو نفر مرا بسیار آزار دادند. یکی‌شان سرهنگ منصور زمانی مسؤول اول زندان قصر بود. از اشاره به نام دیگر می‌گذرم. واقعش وقتی تیرباران شدند خوشحال نشدم و هم اینک نیز برایشان طلب رحمت می‌کنم. آنها علی رغم شرکت در ستم زمان خویش و آزار زندانیان سیاسی، میهن خویش را دوست داشتند. قبل از ورود به بحث، این سؤال را در میان می‌گذارم بگير و ببند و کشتار، جز آنکه انقلاب را زمین زد و آلود، چه تاثیری داشت و چه دردی را دوا کرد؟ توجه داشته باشیم که ارزش و اهمیت پرسش، بالاتر از پاسخ است.

گفتگوی مسعود رجوی با دستگاه اطلاعاتی صدام

از گفت و شنود مسعود رجوی با مقامات استخبارات و اطلاعات عراق در زمان صدام حسین (صابر الدوری و طاهر جلیل حبوش و...) سالیان دراز می‌گذرد. صحبت‌های رد و بدَل شده، کلمه به کلمه ثبت و ضبط شده و مقامات عراقی، چه زمان صدام و چه یعد از روی کارآمدن حزبُ الدّعوهٔ و... به آن اشراف کامل داشته‌ و دارند. گویا بعد از سال ۲۰۰۳ و بلبشوی عراق، گونی بزرگی از اینگونه ملات‌ها (کاست و نوار ویدئو) نصیب کارگزاران جمهوری اسلامی می‌شود و بارها در رادیو تلویزیون و روزنامه‌های حکومتی عَلَم کردند و از آن سریال و سناریو ساختند. پُر پیداست که بر مقامات اطلاعاتی اشغالگران عراق (سیا و...) نیز پوشیده نماند.

کنفرانس یالتا Yalta Conference
تقسیم جهان به مناطق نفوذ

این بحث، اشاره کوتاهی به نشست تعیین‌کننده ازمابهتران است که کمی پیش از پایان جنگ جهانی دوم، در شهر یالتا واقع در شبه جزیره کریمه (در شمال دریای سیاه و در جنوب اوکراین) برگزار شد. اشاره من به کنفرانس یالتا Yalta Conference است که (از چهارم تا یازدهم فوریه سال ۱۹۴۵) ۱۵ بهمن تا ۲۲ بهمن ۱۳۲۳ در کاخ تزارها در شهر یالتا برگزار شد.
ضرورت طرح این موضوع ازجمله برای این است که جهانِ پسا جنگ جهانی دوم، متأثر از کنفرانس یالتا بود، ازمابهتران، جهان را تقسیم کردند و برای چندین و چند دهه، دنیا روی نتایج کنفرانس یالتا جلو رفت.

کارلوس در وین
گروگانگیری در اجلاس اوپک
OPEC siege

کارلوس به خبرنگاران گفت:
«من یک انقلابی هستم و تا پایان عمر خود یک انقلابی خواهم ماند، و هر تلاشی که کردم برای خودم نبود بلکه برای نجات مردم تحت ستم و علیه زورگویان و استثمارگران و به منظور تضعیف آن‌ها بوده‌است… مبارزه من با هدف خدمت به محرومان صورت می‌گرفت، بنابراین یک زندانی سیاسی هستم… من عاشق انقلاب برای تأمین سعادت مردم و شیفته تأمین عدالت برای مردم تحت ستم هستم. درواقع من برای عقیده‌ام محاکمه می‌شوم.»

فکر کردن به آنچه فکر نکردنی است
تلگراف ویلیام سالیوان به وزارت امور خارجه آمریکا
Thinking the Unthinkable

این بحث به یکی از اسناد مهم مربوط به انقلاب بزرگ ضدسلطنتی که مُلاخور شد، می‌پردازد. تلگراف ویلیام سالیوان، آخرین سفیر ایالات متحده در ایران که ۹ نوامبر ۱۹۷۸ - و چنانچه گری سیک می‌گوید ۲ نوامبر آن سال - به واشنگتن (به وزارت امور خارجه) فرستاد. عنواش این بود: «فکر کردن به‌آنچه فکر نکردنی است».
اینجا و آنجا تکه‌هایی از آن نقل می‌شود، اما متن کامل آن بفارسی در دسترس نبود. در ویدئوی مربوط به این مطلب، اصل تلگراف قرائت شده‌است.

شاه، اسناد دفتر راکفلر و خالی‌بندی ژنرال هایزر

این بحث به گزارش نیویورک تایمز می‌پردازد که اواخر دسامبر ۲۰۱۹ منتشر شده و به اسناد دفتر راکفلر در رابطه با محمدرضا شاه پهلوی اشاره دارد. عنوان گزارش این است: رئیس بانک چَیس [منهتن]، چگونه به شاه مخلوع کمک کرد وارد آمریکا شود؟ درحالیکه گزارش نیویورک تایمز در دسترس همگان است، تبلیغ شده، حاکی از این است که شاه در سال ۵۷، اجازه سرکوب مردم معترض را نداد. موضوعی که مطلقاً در نیویورک تایمزاشاره هم نشده‌است.
گزارش نیویورک تایمز البته متن صحبت تلفنی راکفلر را با شاه، در برندارد که گویا به وی، پیشنهاد بگیر و ببند می‌دهد و شاه، جواب می‌دهد ایران، زندان آتیکا نیست.

یکبار دیگر کورش بزرگ
Cyrus the Great

سخن‌گفتن از کورش از جمله به خاطر فقدان منابع کافی، و اینکه در مورد او، خوب را خوبتر یا بد را بدتر می‌بینیم، کار آسانی نیست. از تاریخ نگاری یونانیان که بگذریم، بقایای باستان‌شناسی باید از شخصیت کورش رازگشایی کند اما بقایای باستان‌شناسی خودش رازآلود است و نیاز به تفسیر در کنار مستندات دیگر دارد. منابع ایرانی قبل از اسلام هم به جز چند گِل‌نوشته به خط میخی، نشانی از او نمی‌دهد...

دایره‌المعارف‌ها، شناسنامه‌های حقیقی یک ملت‌اند
یادی از دکتر غلامحسین مصاحب

خانم‌ها و آقایان محترم، دوستان دانشور و فرهنگ‌ورز، در این شبِ سردِ مه‌آلود که به‌قول تَنسَر Tansar - در نامه به گُشْنَسپْ(شاه طبرستان) ـ تمیز حقیقت از میان برخاسته و سیرت انسانی‌‌ رها گشته‌است، به شما سلام می‌کنم. سلامی پُر از گرما و امید. >/ذق<این بحث به پدر فرهنگ‌نامه ‌نویسی نوین ایران و استاد بزرگ ریاضی دکتر غلامحسین مصاحب می‌پردازد. باغبان مهربان و دلسوز دایره‌المعارف که در ره‌بردن به گوهر جویندگی و پویندگی علم مدرن و در درک و رعایت روشمندی علمی یگانه بود و در تحول جامعه جدید در ایران نقش اساسی داشت.

دونالد ترامپ
و جهت‌گیری‌های سیاست خارجی آمریکا
America’s Foreign Policy Traditions 

این مطلب به جهت‌گیری‌های سیاست خارجی ایالات متحده، براساس چهار سنت همیلتونی، جفرسونی، ویلسونی و جکسونی می‌پردازد که به ترتیب، از اندیشه‌های الکساندر همیلتون، توماس جفرسون، وودرو ویلسون و، اندرو جکسون گرفته شده‌اند. بعداً از تک تک آنان خواهم گفت.
جدا از اینکه در زمانه ما، سرنوشت میهنمان، به آنچه در واشنگتن می‌گذرد نیز، ربط دارد، طرح این بحث از این رو ضروری است که بسیاری از ما تصور می‌کنیم تصمیمات عالیجناب ترامپ تماماً «سر بر خود» است و او حالیش نیست چه‌کار می‌کند و «بی‌گُدار» به آب می‌زند!

گرگها فرمانروایى مى‌کنند ــ دکتر جِکیل و آقای هاید
Strange Case of Dr Jekyll and Mr Hyde 

این بحث به کتاب دکتر جکیل و آقای هاید Dr Jekyll and Mr Hyde اشاره دارد، رمانی عبرت انگیز که سال ۱۸۸۶ نویسنده اسکاتلندی لوییس استیونسون نوشته و بنوعی به ما، به همه ما مربوط است.
در درون هر یک از ما یک دکتر جکیل و یک آقا یا خانم هاید وجود دارد که دائم دست به توجیه می‌زند تا خودش هم ذلت و بندگی خودش را نبیند، نان را به نرخ روز می‌خورد و هر طرف باد بیاید هی‌شون می‌کند! کاش تا همین‌جا بود. آن وجه پلید کاسبکار، آدمی را به داوریهای آلوده هم می‌کشاند و آنقدر کور و مسخ می‌شویم که خود را گم کرده و با آن غریبه می‌شویم و دیگر خود را نمی‌شناسیم.

تئوری ریسمان String Theory
تارهای رقصندهٔ انرژی
Dancing Filament of Energy

خانم‌ها و آقایان محترم، دوستان دانشور و فرهنگ‌ورز، به شما سلام می‌کنم. سلامی پُر از گرما و امید. این بحث در مورد نظریه ریسمان، یا بهتر بگویم تئوری ریسمان String Theory یکی از بحث برانگیزترین اندیشه‌های اثبات نشده در دنیای فیزیک است. ایده‌ای زیبا اما راز آمیز، که هفتاد هشتاد سال از نخستین بحث پیرامون آن می‌گذرد و با ارائه نمایی جدید از عالم، ما را به فراسوی ظریف‌ترین قوانین حاکم بر هستی سوق می‌دهد. این تئوری تلاشی برای توضیح ژرف‌تری از طبیعت است که در آن ذرات بنیادی صرفاً به عنوان نقطه در نظر گرفته نمی‌شوند بلکه به صورت حلقه‌هایی از ریسمان‌های مرتعش هستند...

معامله قرن و بازتعریف معنای بحران
Deal of the Century

سلام بر شما. این بحث به طرح موسوم به معامله قرن Deal of the Century اشاره دارد. معاملهٔ قرن طرحی است که از سوی دولت ترامپ، برای حل موضوع یا بهتر بگویم برای دُورزدن قضیه فلسطین در دستور کار قرارگرفته‌است.
مضمون معامله قرن بازتعریف معنای بحران است تا مشکلات یک‌صد ساله در خاورمیانه، که مشخصا ناشی از پس لرزه‌های جنگ اول جهانی، جنگ دوم جهانی و جنگ شش روزه بوده‌است، به بحران ناشی از انقلاب ایران و پیامدهای آن گره بخورد.

عَلَمِ دولت نوروز به صحرا برخاست
بهار می‌آید هر چند زمستانیان نخواهند

گرچه به قول بزرگمهر در باب برزویه طبیب در کلیله و دمنه «کارهای زمانه میل به ادبار دارد. چنانستی که خیرات مردمان را وداع کردستی» اما، در گستره تاریخ، ابرهای سیاه حرف آخر را نمی‌زنند. باید با همه اندوه در خانه دل و جان، به بهار اقتدا کرد و همچون حافظ، فرمانروای بی همتای غزل و شور که در اوج حمله مغول، یورش‌های امیر تیمور و کشاکش‌های آل مظفر، از غلبه بر تاریکی سخن می‌گفت، در اوج سیاهی‌ها نیز مشعل امید برافروزیم. اصالت با پلیدی و تاریکی نیست.
قطره بارانی که بر گل سرخ می‌لغزد، جوانه لجوجی که بر سرما غلبه می‌کند، آوندهای سرکشی که موانع را از سر راه برمی دارند، گیاه مهربانی که از دل خاک سرَک می‌کشد و به آفتاب سلام می‌کند، چشمه جوشانی که دل سنگ را می‌شکافد، همه و همه، در برابر این زندگی که پارس می‌کند و این زمین که خار می‌خلد و این آسمان که بلا می‌ریزد، فریاد بر می‌آورند: بهار می‌آید هر چند زمستانیان نخواهند.

همه چیز مانند چیزی است، خود آن چیز مانند چیست؟

وقتی به کسی یا چیزی علاقه داریم جذب آن شده و از سر شوق بسویش تمایل نشان می‌دهیم. عکس آن هم صادق است وقتی از کسی یا چیزی دل‌ناخوش و آزرده‌ایم، از آن فاصله گرفته و از سر درد، دچار دافعه می‌شویم. این جذب و دفع تا حدودی طبیعی است.مهم این است که نقد و سؤال را در مورد آنچه دوست داریم از دست ندهیم و مقهور عشق و علاقه خود نشویم، و بعکس اگر نسبت به کسی یا چیزی دافعه داریم این باعث نشود بد را بدتر ببینیم.
دراینصورت به کینه و هیستری نسبت به آن پدیده یا واقعه آلوده شده، وقایع و شخصیت‌های تاریخی را هم به رنگ توهمات خود درمی‌آوریم. چنانچه در مدار جاذبه و بعکس در مدار دافعه باشیم، امکان ندارد به داوری درست برسیم و سراسر کار ما را پیش‌داوری و پیش فرض‌های غیرواقعی آلوده می‌کند.

عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۱۲)
قرارداد ۱۹۱۹
(Anglo-Iranian Agreement (1919

شمار عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار زیاد است، من به مهمترین آنها پرداختم و این دوازدهمین و آخرین بخش بود که توضیح دادم. معاهده فینکنشتاین، قرارداد مُجمَل، عهدنامهٔ مُفَصّل، عهدنامهٔ گلستان، معاهده ترکمانچای، قراردادِ نوامبر ۱۸۱۴ (عهدنامهٔ تهران)، قرارداد ارزنه‌الروم، معاهده پاریس، قرارداد گلدسمید، پیمان آخال(آخال تِّکه) و قرارداد سن پترزبورگ(۱۹۰۷)، در مباحث پیشین اشاره شده‌است، که بصورت مقاله، فایل صوتی و ویدئو، در سایت خودم موجود است.

عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۱۱)
قرارداد سن پترزبورگ(۱۹۰۷)
Anglo-Russian Convention of 1907

در مباحث پیشین، معاهده فینکنشتاین، قرارداد مُجمَل، عهدنامهٔ مُفَصّل، عهدنامهٔ گلستان، معاهده ترکمانچای، قراردادِ نوامبر ۱۸۱۴ (عهدنامهٔ تهران)، قرارداد ارزنه‌الروم، معاهده پاریس (Treaty of Paris (1857، قرارداد(حَکَمیّتِ) گلدسمید Goldsmid Arbitration و پیمان آخال(آخال تِّکه) 1881 Treaty of Akhal اشاره شد، که بصورت مقاله، فایل صوتی و ویدئو، در سایت خودم موجود است.
در این قسمت به قرارداد سن پترزبورگ(۱۹۰۷)، می‌پردازم که در تاریخ ۹ شهریور ۱۲۸۶ شمسی بدون اطلاع حکومت ایران، بین دولت‌های روس و انگلیس، به امضاء رسید و بر طبق آن کشور ما به سه منطقه تقسیم می‌شد.

عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۱۰)
پیمان آخال(آخال تِّکه)
(1881) Treaty of Akhal

عهدنامه‌های گلستان و ترکمنچای، آسیب زیادی به ایران زد. پیمان آخال هم دست کمی از آن دو نداشت و ضربه مهلک دیگری به تمامیت ارضی ایران وارد کرد. در پیمان آخال خط مرزی، کاملاً به نفع روس‌ها طراحی شده بود و آنها نه تنها کوه‌های بلند سرحدی را در مرز خودشان انداختند، سرچشمهٔ رودخانه‌ها را نیز جزء خاک روسیه ثبت کردند که هروقت عشق‌‌شان کشید، آب را از ده‌های ایران قطع کنند و در نتیجه محصول خراسان را تباه سازند.
پیمان آخال به ضرر ترکمن‌ها هم بود. چون با مصالح سنتی آنان همخوانی نداشت. بین‌شان مرز کشیده شد و عملاً در دو کشور، قرار گرفتند و یکپارچگی‌شان به هم خورد.

عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۹)
Goldsmid Arbitration
قرارداد(حَکَمیّتِ) گلدسمید

در این قسمت به قرارداد(حَکَمیّتِ) گلدسمید Goldsmid Arbitration می‌پردازم. گلدسمید اسم یک فرد است. فردریک جان گلدسمید Frederic John Goldsmid. او افسر ارتش بریتانیا و مامور خدمت در کمپانی هند شرقی بود.
پس از شکست ناپلئون بناپارت از روسیه، که به احتمال حملهٔ فرانسه به هند پایان می‌داد، انگلیس با جداکردن بخش‌هایی از شرق ایران و ایجاد منطقهٔ حایل، کوشید از هجوم احتمالی روسیه به هند در امان باشد. برای اجرای این سیاست ابتدا با انعقاد معاهده پاریس، افغانستان را از ایران جدا کرد و سپس در سال ۱۸۷۰، گلدسمید را مأمور تحدید سرحدات بلوچستان نمود.

۶۰۰ ویدئو و مقاله...
لحظه‌هایِ بودن
Moments of Being

این مطلب اشاره کوتاهی است به ویدئوها و مقالاتی که در سالهای گذشته تحریر و تدوین کرده‌ام. ضرورت طرح آن ازجمله به این دلیل است که یادمانهای روزگار سپری شده گم و گور نشود تا روزی برسد و بتوانم بخشی از آن بویژه خاطرات خانه زندگان و تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک را به چاپ بسپارم.
از من حدود ۶۰۰ مقاله و ویدئو در سایت خودم و یوتیوب... ثبت شده و در ویدئوی ضمیمه به عناوین آن اشاره می‌کنم.

عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۸)
Treaty of Paris 1857
معاهده پاریس

خانم‌ها و آقایان محترم، خواهران و برادران عزیز، دوستان دانشور و فرهنگ‌ورز، سلام بر شما. در مباحث پیشین، معاهده فینکنشتاین، قرارداد مُجمَل، عهدنامهٔ مُفَصّل عهدنامهٔ گلستان، معاهده ترکمانچای، قراردادِ نوامبر ۱۸۱۴ (عهدنامهٔ تهران) و قرارداد ارزنه‌الروم اشاره شد، که بصورت مقاله، فایل صوتی و ویدئو، در سایت خودم موجود است. در این قسمت به (Treaty of Paris (1857 معاهده پاریس می‌پردازم.
متن فارسی معاهده پاریس را هم آورده‌ام.

۱۹ بهمن سال ۶۰، خانه زعفرانیه
جان‌باختنِ موسی خیابانی و نقش جعفر مشتاق

درست است که وقتی با یک رژیم مُستقّر سر و کار داریم، اتفاق و احتمال هم بیشتر در جهت آن است و می‌توان این یا آن مورد را با مسامحه گفت اتفاقی رُخ داده‌است، اما در مورد واقعه ۱۹ بهمن و اطلاعاتی که «جعفر مشتاق» [رشید] داشت و رد آن تا مدتی مدید پاک نشد و عاقبت بر سر موسی و دیگران آوار گشت، پرسیدنی است:
در سازمانی به عرض و طول مجاهدین، چه اِشکال مبنایی وجود داشته که در بالاترین سطح، چنین اشتباه امنیتی بزرگی رُخ می‌دهد که حاصلش شبیخون به خانه زعفرانیه است؟ جعفر مشتاق یا هر کس دیگر که جای او بود چه باید بکند وقتی دستگیر می‌شود و اطلاعات وی در بیرون کماکان سرجای خودش باقی می‌مانَد؟

عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۷)
Treaties of Erzurum
قرارداد ارزنه‌الروم

امیرکبیر در ارزنه‌الروم با مشکلات زیادی روبرو گشت. یکبار رجاله‌های شهر دور و بر خانه او و همراهانش با هیاهو و داد قال، عرصه را بر او و همراهانش تنگ کردند و تحت این عنوان که یکی از همراهان امیر، با یک پسر خردسالی به عمل شنیع پرداخته و... چوب و چماق گرفتند و کار را به زد و خورد به قصد کُشت، کشاندند. نزدیک بود امیرکبیر و تمام همراهان وی کشته شوند. یک نفر از هول جان خود را از عمارت پایین انداخت. او را به بازار قصابان برده، تکه تکه کردند. شرح آن واقعه غم‌انگیز در این مختصر نمی‌گنجد.

عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۶)
قراردادِ نوامبر ۱۸۱۴
(عهدنامهٔ تهران)

بر دولت انگلیس روشن بود که بر اثر نارضایتی که از عقد عهدنامهٔ گلستان در ایران به وجود آمده ایرانی‌ها در اولین فرصت درصدد بازپس‌گرفتن سرزمین‌های از دست‌رفته برخواهند آمد. ازهمین رو تصمیم گرفت در عهدنامهٔ مُفَصّل، دخل و تصرف کند.
بخشی که انگلیس می‌خواست تغییر دهد یکی ایجاد قوای بحری برای دولت ایران بود، دیگری در باب «معلمان و مَشاقّان» برای تعلیم قشون ایران، که در عهدنامهٔ مُفَصّل اشاره شده بود. موضوع دیگر ماده‌ای بود که مربوط می‌شد به دادن مبلغ ۲۰۰ هزار تومان در سال به دولت ایران (اگر جنگ احتمالی روی بدهد)

عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۵)
معاهده صلح ترکمانچای
Туркманчайский мирный договор

در ادامه بحث «عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار» اکنون به معاهده صلح ترکمانچای Туркманчайский мирный договор می‌رسیم. معاهده ترکمانچای که در تاریخ دیپلماسی، روابط بین‌المللی و اوضاع داخلی ایران، نقطه عطف مهمی تلقی می‌شود، اول اسفندماه ۱۲۰۶ خورشیدی(۲۱ فوریه ۱۸۲۸) از سوی روسیه تزاری با هم‌گامی بریتانیا، بر ملت و دولت ایران تحمیل شد و عرصه‌های سیاسی و اقتصادی جامعه ایران را ده‌ها سال تحت تأثیر مستقیم و غیرمستقیم خویش قرار داد.

عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۴)
عهدنامهٔ گلستان
Гюлистанский договор

خانم‌ها و آقایان محترم، خواهران و برادران عزیز، دوستان دانشور و فرهنگ‌ورز، سلام بر شما.
در ادامه بحث «عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار» اکنون به عهدنامهٔ گلستان Гюлистанский договор (گولستانسکی داگاوُر)، می‌رسیم که ۳ آبان ۱۱۹۲ خورشیدی(۲۵ اکتبر ۱۸۱۳ میلادی) در پی جنگ‌های ایران و روسیه در دوره قاجار بین این دو کشور امضاء شد. عهدنامهٔ گلستان باعث گشت روس‌ها که در بدترین شرایط در جنگ با فرانسه بودند، از گرفتاری‌های ایران آسوده شده و سرزمین‌های جدیدی را به متصرفات خود اضافه کنند. پیشتر پیمان فینکنشتاین، قرارداد مُجمَل و عهدنامهٔ مُفَصّل را توضیح داده‌ام، که بصورت مقاله و ویدئو، در سایت خودم موجود است.

عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۳)
Anglo-Persian Treaty of 1812
عهدنامهٔ مُفَصّل

در ادامه بحث «عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار» اکنون به عهدنامهٔ مُفَصّل که بیش از دو قرن پیش، بین ایران و انگلیس امضا شده، می‌پردازم. در این مقاله متن کامل پیمان مزبور را هم افزوده‌ام. پیشتر در مورد پیمان فینکنشتاین Treaty of Finckenstein و قرارداد مُجمَل The 1809 treaty هم، توضیح داده‌ام.
ضرورت طرح اینگونه مباحث آشنایی با تاریخ پُر فراز و نشیب میهن ماست که غالباً با آن بیگانه‌ایم. درست است که در گذشته نباید زیست اما به گذشته باید نگریست. به قول شکسپیر در نمایشنامه توفان: What's Past Is Prologue گذشته پیش درآمد اکنون است.

دکتر علی شریعتی و مکتب فرانکفورت
Frankfurter Schule

این بحث اشاره کوتاهی است به نسبت دکتر علی شریعتی با مکتب فرانکفورت Frankfurter Schule مکتبی فکری در زمینه فلسفه علوم اجتماعی، که بیش از هر چیز، به خاطر ارائه برنامه‌ای که «نظریهٔ
انجمن پژوهش اجتماعی که در سال ۱۹۲۳(حول و حوش مرگ محمد علیشاه قاجار) در فرانکفورت آلمان بنیان نهاده شد و وابسته به دانشگاه فرانکفورت بود، بیشتر به عنوان مکانی که در آن، مکتب فرانکفورت پدید آمده شناخته می‌شود.

تاجگذاری «شاهنشاهِ اسلام‌پناه»

مراسم تاجگذاری با پخش اذان مؤذن‌زاده اردبیلی آغاز شد. سپس امام جمعه وقت سید حسن امامی خطبه‌ای قرائت کرد و قرآن را به شاه داد. شاه بعد از بوسیدن قرآن آن را دوباره به وی برگرداند. تاجگذاری هنگامی بود که از مرگ دکتر مصدق زمان زیادی نمی‌گذشت و کودتای سال ۳۲ و آن مردادِ گران از خاطره‌ها نرفته بود.
تشریفات مزبور می‌بایست خیلی جلوتر، پس از اینکه وی بعنوان ولیعهد در مجلس شورای ملی سوگند پادشاهی خورد، برگزار شود، ولی در پیامد هجوم متفقین به ایران و اشغال کشور، جشن تاجگذاری به زمانی مناسب موکول گشت.

عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۲)
Preliminary Anglo-Iranian Treaty
قرارداد مُجمَل (عهدنامهٔ مقدماتی)

«سِرهارفورد جونز» در کتاب خاطراتش با اشاره به عهدنامهٔ مُجمَل، می‌نویسد: [حین مذاکرات] «میرزامحمد شفیع گفت: [ببینم] آیا شما به اینجا آمده‌اید که سر ما کلاه بگذارید؟ من از جایم بلند شده و گفتم: تو پیرمرد خرفت کله خراب چطور جرأت می‌کنی چنین سخنی به من بگویی که نماینده پادشاه انگلستان هستم؟ اگر به خاطر احترامی که برای سروَرَت شاه ایران قائل هستم نبود، مغزت را از سرت بیرون می‌ریختم البته اگر داشته باشی. بعد او را با خشونت به طرف دیواری که پشت سرش بود هل دادم و لگدی به شمع‌ها زدم و در تاریکی از اتاق خارج شدم و بدون اینکه هیچ‌ یک از ایرانیان جرأت کند جلوی مرا بگیرد سوار اسبم شدم و به اقامتگاهم برگشتم.

عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۱)
Treaty of Finckenstein
پیمان فینکنشتاین

این بحث به عهدنامه فینکنشتاین(فین کن‌اشتاین) می‌پردازد که بیش از دو قرن پیش، فتحعلی‌شاه قاجار و ناپلئون بناپارت امضا کرده‌اند. ناپلئون می‌خواست با انگلیس بجنگد تا فتوحات خود را گسترش دهد اما آن کشور جزیره‌ای بود با نیروی دریایی مجهز و قوی، ازهمین‌رو تصمیم گرفت به مهم‌ترین مستعمره انگلیس(هندوستان) حمله کند. اما برای راه‌یابی به هند بایستی روابط خوبی با ممالک شرقی برقرار می‌شد و ایران که مرز مشترک با هند داشت برای این منظور مناسب بود. برای پی‌ریزی یک قرارداد دفاعی(که بعداُ به پیمان فینکنشتاین شهره شد)، ناپلئون نمایندگانی به دربار فتحعلیشاه فرستاد.

تنگهِ هرمز، طلایی آبراهِ نفتیِ جهان
Strait of Hormuz 

تنگهٔ هرمز دومین تنگه بین‌المللی شلوغ دنیا، آب‌راهی است بین استان هرمزگان ایران و استان مُسَندَم عمان که دریای عمان را به خلیج فارس می‌پیوندد. این گذرگاه یکی از راهبردی‌ترین مسیرهای بین‌المللی کشتیرانی در جهان به شمار می‌آید. طول این آبراه ۱۵۸ کیلومتر و عرض آن بین ۵۶ تا ۱۸۰ کیلومتر می‌باشد. ژرفای تنگه هرمز به دلیل شیب تند کف آن از قسمت شمال به جنوب متغیر است. در تنگه هرمز هفت جزیره ایرانی هرمز، قشم، لارک و هنگام، تنب بزرگ، تنب کوچک و جزیره ابوموسی قرار دارد.
تنگه هرمز در طول تاریخ شاهد منازعات بین‌المللی بسیار میان پادشاهان ایران با اسپانیایی‌ها، پرتغالی‌ها، بریتانیایی‌ها و آمریکایی‌ها بوده‌است. بویژه در زمان نادرشاه، شاه عباس، محمدرضا شاه و دورانی که اکنون بسر می‌بریم.

مسعود رجوی و «پرچم»اش
از «جیم» تا «عین جیم»

برای سرنگونی رژیم و برای استقرار «آلترناتیو دمکراتیک – انقلابی»، عامل ایدئولوژیکی بقاء عنصر راهگشا و کلید نجات، انقلاب مریم است و مکانیزم عملیات جاری و شستشوی ایدئولوژیکی در ابتدای وادی «ج» تا ندهد طعمه و شیطان رجیم. بخصوص که مانند درختی که آب و آفتاب و هوای بهاری از آن دریغ شده باشد، دشمن، ما را از سرزمین و ملأ خودمان بیرون رانده و ناگزیر از هجرت انقلابی نموده‌ و علاوه بر مسائل ایران، از مسائل منطقه‌ای(مانند جنگ کویت) و مسائل بین‌المللی (مانند جنگ افغانستان و لیست تروریستی) آسیب‌ پذیر هستیم.

تاریخ پر فراز و نشیب کره شمالی
History of North Korea 

این بحث به شبه‌جزیره کره و مشخصاً کره شمالی می‌پردازد.
هرچه فاصله ما با یک واقعه تاریخی دور و دورتر باشد این خطر را دارد که بخواهیم از جایگاه و پنجره شرایط امروز به وقایع دیروز بنگریم. به همین دلیل است که گاه شاهد برداشت‌های مختلف و حتی متضاد از یک واقعه تاریخی هستیم که بجای پرده برافکندن از آن واقعه، خود پرده‌ای دیگر برآن واقعه شده و دستیابی به واقعیت رخداد را دشوارتر می‌سازد. مغالطه داوری پسینی aposteriori دربارهٔ رویدادهای پیشینی apriori واقعی است.

Nuclear waste
دفن زباله‌های اتمی روسیه در ایران صحت ندارد

عملکرد کسانیکه در میهن ما از پستان دین شیر دنیا می‌دوشند و حرث و نسل ما را تباه کرده کرده‌اند محکوم است اما آیا مرزبندی با عسل پوشان سرکه فروش که ایران ستمدیده را به خاک سیاه نشانده‌اند، باید ما را به هم‌آوازی با فاکس نیوز و العربیه و جان بولتون و محمد بن سلمان بکشاند و برای نخست وزیر کشوری که ۲۰۰ کلاهک اتمی دارد و همواره در اینباره به جهانیان دروغ گفته است، دست تکان دهد؟
گوش باز و چشم باز و این عمی(عما) - حیرتم از چشمبندی خدا

اورنامو Ur-Nammu
قدیمی‌ترین قانون شناخته‌شده بشری 

بعد از گفت‌و شنود با خانم هایده ترابی پیرامون گل‌نوشته کورش (واقعیت دارای حقیقت‌های گوناگونی است) فکر کردم اشاره به قدیمی‌ترین قانون شناخته‌شده بشری قانوننامه اورنامو Ur-Nammu ضروری است، بخصوص که بسیاری از ما گمان می‌کنیم قانون حمورابی Code of Hammurabi نخستین است. البته تا اوایل سدهٔ بیستم، خیلی‌ها اینگونه می‌پنداشتند، اما بعداً مجموعه قوانین قدیمی‌تر بدست آمد.

یادی از دکتر محمد مصدق
رِندِ شریفِ هوشمند

این بحث اشاره کوتاهی است به دکتر محمد مصدق. همو که بزرگتر از زندگی بود و به قول شاعر فرهیخته نعمت میرزازاده(م.آزرم)، ستاره دنباله‌دار آزادی...
بعد از توضیحاتی پیرامون زندگی و رنج‌های دکتر مصدق، به سخنان ایشان در شورای امنیت سازمان ملل (۲۳ مهر ۱۳۳۰) اشاره کرده‌ام. ملی شدن نفت در کشور ما، شکایت دولت انگلیس به شورای امنیت را به دنبال داشت و سخنرانی مزبور در همین رابطه و در دفاع از حاکمیت و حقوق ملت ایران بود. یادآوری کنم که دوره تاریخی ملی‌شدن صنعت نفت ایران در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹، با تصویب قانون ملی شدن نفت به اوج رسید و با کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ پایان گرفت.

دفاعیات دکتر تقی اِرانی در دادگاه جنائی

این بحث به دفاعیه دکتر تقی ارانی یکی از اعضای گروهی که به ۵۳ نفر مشهور شدند، می‌پردازد. گروه ۵۳ نفر اشاره به آن دسته از زندانیان سیاسی است که در دوران رضاشاه در سال ۱۳۱۶ شمسی بازداشت شدند.
بین آنان انسان‌های فرهیخته و شریف کم نبود و چند نفر هم بودند که هیچ ربطی با زندان و زندانی سیاسی و مقاومت و این چیزها نداشتند. من در قسمت یازدهم خاطرات خانه زندگان، زندان قصر یکی از ارکان تاریخ معاصر ایران است - نام همه آنها را آورده‌ام.

گفتگوهای مِلین The Melian Dialogue
کسی از پیروز سؤال نمی‌کند

این بحث بعد از اشاره به گفتگوهای ملین این سؤال را طرح می کند: آیا حق با کسی است که قدرت را به دست می‌گیرد حتی اگر ناحق باشد؟ در دنیایی که عقل به تبعید رفته و ابتذال به میدان آمده است. در روزگاری که،
چهره سازان این سرای درشت -رنگدان ها گرفته اند به کف
ارزش و اهمیت پرسش فوق، برتر از پاسخ است. بویژه که ما بنوعی شاهد خروج نو از دل کهنه هستیم.

استراتژی امنیت ملی آمریکا (NSS)
آیا ترامپ حرف مُفت می‌زند یا آنچه می‌گوید واقعی است؟ 

این بحث به سند استراتژی امنیت ملی آمریکا The National Security Strategy اشاره دارد که دوشنبه ۱۸ دسامبر ۲۰۱۷، آقای ترامپ رئوس آن را بر شمرد. گرچه خود وی نیز در تدوین آن دخالت داشته‌است، اما سند مزبور بیشتر، دیدگاه «محتمع صنعتی نظامی» و «دولت پنهان» در ایالات متحده را منعکس می‌کند.
مجتمع نظامی صنعتی(MIC) مفهومی است که عموماً برای اشاره به روابط سیاسی و پولی بین قانونگذاران، نیروهای مسلح، و پایگاه نظامی صنعتی به کار می‌رود که از آن‌ها حمایت می‌کند.
من از مُفصّل این قصه مُجملی گفتم
تو خود حدیث مُفصّل بخوان از این مُجمل

رویدادهای دو قرن پیش در رابطه با فلسطین و اسرائیل
تاریخ، از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز نشده‌است 

اگرچه از جنگ جهانی دوم به این سو مسائل خاورمیانه در کانون اخبار جهان است، اما سطح عمومی درک ما از تاریخ شکل‌گیری قضیه فلسطین و جنبش صهیونیسم مطلوب نیست. داده‌های غلط فَت و فراوان است و متاسفانه آنچه را تأئید یا محکوم می‌کنیم، بدرستی نمی‌شناسیم.
اینکه گفتم قضیه فلسطین، به‌خاطر این است که برخی مطبوعات غربی از آن با عنوان مسأله و مشکل فلسطین یاد می‌کنند که گویا عارضی است و در حد مشکل مرزی بین دو یا چند کشور، و نه یک موضوع جوهری که پای یک ملت و حق او در رفع ستم از خویش در میان است. این بحث در ۱۰۰ مورد، مهم‌ترین وقایع دو قرن پیش در رابطه با فلسطین و اسرائیل را فهرست‌وار برمی‌شمارد.

روزگارِ هَردَمبیل، و قاعدهِ نفیِ سَبیل

قتلهای زنجیره‌ای، کاردآجین کردن بهترین فرزندان مردم، دهن کجی به حقوق بین‌المللی، بهایی‌کُشی و تبعیض دینی، بازی درآوردن سر «سند ۲۰۳۰ یونسکو» و نمونه‌های مشابه، داستان خودی و غیرخودی، و راه ندادن کسانیکه میهنشان را دوست دارند اما نظرگاه آنان را ندارند، حتی به شوراهای شهر، همه و همه، ریشه در فقر فرهنگی، فقه فرسوده و تکلیف مدار صفوی و قاعده نفی سبیل دارد که نه در رویارویی با ستمگران، بلکه بر سر ستمدیدگان می‌شکنند.

مدیحهِ کورش، یا لعنت‌‌نامه برای نَبونَئیدوس
Verse account of Nabonidus
Panegyric of Cyrus 

سخن‌گفتن از کورش از جمله به خاطر فقدان منابع کافی، و اینکه در مورد او، خوب را خوب‌تر یا بد را بدتر می‌بیننم، کار آسانی نیست. از تاریخ‌نگاری یونانیان که بگذریم، بقایای باستان‌شناسی باید از شخصیت کورش رازگشایی کند اما بقایای باستان‌شناسی خودش رازآلود است و نیاز به تفسیر در کنار مستندات دیگر دارد. منابع ایرانی قبل از اسلام هم به جز چند گِل‌نبشته به خط میخی، نشانی از او نمی‌دهد.
مهمترین منابع کلاسیک برای زندگانی کورش بزرگ، هرودوت، گزنفون و کتزیاس است. نوشته‌های هرودوت تاحدودی قابل اعتماد است. اما نوشته‌های کتزیاس جنبهٔ داستان‌سرایی دارند. گزنفون هم کتابی به نام کورش‌نامه دارد که نتیجهٔ تخیلات اوست و قابل استناد نیست.

خلیج فارس و مدعیان صاحب اختیاری جهان
Persian Gulf 

جمعه ۱۳ اکتبر ۲۰۱۷ که آقای ترامپ، موضع و سیاست خود را در باره ایران و برجام تشریح نمود، عالماً عامداً خلیج فارس را خلیج عربی نامید که با توجه به «نقشه‌های در راه» و نیز خُلق و خوی ایشان، چندان عجیب نیست.
او که در سخنرانی خودش موقعیت کاخ سفید و ریاست جمهوری آمریکا را در حد سخنگوی عربستان و نتانیاهو، پائین آورد، بخشی از سخنان بر حق مردم شیخ‌گزیده ایران را هم تکرار کرد و این البته، نیات او و «دولت پنهان» را نمی‌پوشاند.
دولت پنهان Deep state در آمریکا، فارغ از اینکه کدام حزب و چه کسی مصدر کار باشد، بر سیاست‌گذاری عمومی، اعمال نفوذ و کنترل دارد.

میراث‌ باستانی ایران در جای‌جایِ جهان
The Heritage of Persia 

قلمرو فرهنگی ایران بسیار گسترده‌تر از قلمرو سیاسی آن است. از این‌رو، بخش مهمی از میراث فرهنگی ایران را باید بیرون از مرزهای سیاسی‌اش جست‌وجو کرد.
در این بحث به آثار باستانی ایران در کشورهای زیر، اشاره می کنم: آذربایجان، آلمان، آمریکا، اتریش، ارمنستان، ازبکستان، اسرائیل، انگلیس، اوکراین، بلژیک، پاناما، پرتقال، تاجیکستان، ترکیه، چین (ختای)، روسیه، زنگبار، ژاپن، عراق، مصر، هلند، هندوستان...

رئیس‌علی دلواری؛ در هنگامهِ خطر، غیبش نمی‌زد

این بحث در مورد مبارز مشروطه‌خواه و رهبر قیام جنوب در تنگستان و بوشهر «رئیس‌علی دلواری» است. رهبری که خود را به آب و آتش می‌زد و جلو تر از رزمندگانش به استقبال خطر می‌رفت. او براستی جلودار بود. رئیس‌علی در دورهٔ جنگ جهانی اول، با نیروهای بریتانیا در ایران به مبارزه برخاست. یاد او بی‌اختیار خاطره «دلیران تنگستان» را زنده می‌کند...

سوم شهریور ۱۳۲۰- هجوم متفقین به ایران
Anglo-Soviet invasion of Iran  

این بحث به اشغال ایران در جنگ جهانی دوم می‌پردازد که سه هفته قبل از تبعید رضاشاه به خارج از کشور رخ داد. حدود هشتاد سال پیش. پس از آغاز جنگ جهانی دوم، ایران بی‌طرفی خود را اعلام کرد، اما به دلیل گستردگی مرز ایران با شوروی و درگیری آن کشور با آلمان این بی‌طرفی ناپایدار بود و ارتش متفقین به بهانهٔ حضور کارشناسان آلمانی در ایران، کشور ما را اشغال کرد. البته داستان تنها این نبود...

هجوم اعراب به ایران زمین
Arab invasion of Persia 

اگر نخواهیم اینگونه مسائل را سطحی و سرسری برگزار کرده و با این نقل قول از تاریخ طبری و یعقوبی یا آن گفته از ابن اثیر و ابن بلخی سر و ته موضوع را بهم‌آوریم، می‌بایست ابتدا از مدار جاذبه و دافعه(هر دو)، خود را رها کنیم. یعنی نقد و سؤال را در مورد آنچه دوست داریم از دست ندهیم و مقهور عشق و علاقه خود نشویم، و بعکس اگر نسبت به کسی یا چیزی دافعه داریم این باعث نشود بد را بدتر ببینیم. دراینصورت به کینه و هیستری نسبت به آن پدیده یا واقعه آلوده شده، وقایع و شخصیت‌های تاریخی را هم به رنگ توهمات خود درمی‌آوریم.
چنانچه در مدار جاذبه و بعکس در مدار دافعه باشیم، امکان ندارد، امکان ندارد به داوری درست برسیم و سراسر کار ما را پیش‌داوری و پیش فرض‌های غیرواقعی آلوده می‌کند.

برای هر چیز زمانی وجود دارد
قطع رابطه با رفیق قدیمی

دوست عزیزی داشتم و سالیان طولانی با هم بودیم. در سفر و حَضَر پا به پای او می‌رفتم. پیش از مدرسه و دانشگاه نیز همدیگر را می‌‌شناختیم. صمیمی و صاف بود. تلاش می‌کردم او را حفظ کنم، بویژه وقتی با آلودگی روبرو می‌شد. اما، این اواخر بازی درآورد. بازی درآوردنی که البته خودم در آن نقش داشتم ولی طفره می‌رفتم و تقصیر را به گردن او می‌گذاشتم.
یکی دو بار او را گرفتم و از شدت درد تکان دادم. آنقدر بی‌تاب شدم که چندین بار خواستم عذرش را بخواهم اما دلم نیامد. یک شب خوابیده بودم و دَم دَمای صبح متوجه شدم که پیشدستی کرده و از من جدا شده‌است.

منطق فازی و فراتر از آن Fuzzy Logic and Beyond
یادی از پروفسور لطفی زاده

این بحث اشاره کوتاهی است در مورد پروفسور لطفی زاده(لطف‌علی‌ عسکرزاده Lotfi Aliasker Zadeh) پنیان‌گذار منطق فازی که امروز شنبه ۲۱ مرداد سال ۱۳۹۶ به غبار پیوست.
وی به خاطر ارائه ریاضیات فازی یا بهتر بگویم منطق فازی و فراتر از آن Fuzzy Logic and Beyond در مجامع علمی شهرت داشت.
سال ۱۹۶۵ مقاله ماندگار خود «مجموعه‌های فازی» Fuzzy Sets، را منتشر نمود و بر خلاف آموزش سنتی در ریاضی، منطق انسانی و زبان طبیعت را وارد علم کرد و نوشت: «ما اساساً به نوع جدید ریاضیات نیازمندیم؛ ریاضیات مقادیر مبهم یا فازی که توسط توزیع‌های احتمالات قابل توصیف نیستند.»

طولانی‌ترین جنگ متعارف کلاسیک در قرن بیستم
در جنگ ایران و عراق هر کسی کشک خود را می‌سابید 

این بحث در مورد طولانی‌ترین جنگ متعارف کلاسیک در قرن بیستم - جنگ ایران و عراق- است. باید بدون حب و بغض به آن تراژدی انسانی که یکی از فاجعه‌های تاریخ بشری‌ بود بنگریم. نه در دستگاه مداحان جنگ برویم و نه گفتمان یکسویه‌ای را که بیشتر در دافعه استبداد زیر پرده دین، مطرح می‌شود وحی مُنزل پنداریم.

نشست توجیهی عملیات فروغ
ثبت امر واقع برای مبارزه با فراموشی 

درافتادن با گذشته، برای زنده کردن رنج‌های گذشته نیست. رویاروئی با انکار تاریخ و مبارزه با فراموشی است.
در این بحث با اشاره کوتاه به پیش‌زمینه‌های جنگ هشت ساله و قطعنامه ۵۹۸، سخنان عبرت‌انگیز مسؤول اول مجاهدین در نشست توجیهی عملیات فروغ جاویدان بازگو می‌شود. نشست مزبور که در عراق در قرارگاه اشرف تشکیل شد، به بیش از سی سال پیش (جمعه ۳۱ تیر سال ۶۷) برمی‌گردد. حرفهایی که در آن نشست رد و بدل شده، حکم یک سند را دارد و حق بود پیش‌ از آن که نامحرم زهرش را در آن بریزد و یا گرد و غبار زمانه بر آن بنشیند،بی کم و کاست، و نه با گزیده‌سازی‌های دلخواه، منتشر می‌شد.

مریم میرزاخانی و، شهود هندسی قوی

با آرزوی بهبودی مریم میرزاخانی ریاضیدان فرهیخته و با وقار ایرانی اشاره کوتاهی به زندگی او می‌کنم. مریم حدود دو سال پیش از انقلاب، پا به عرصه هستی گذاشت. درآغاز می‌خواست نویسنده شود اما ذوق و شوق ریاضی و زیبایی‌های آن وی را به عالمی دیگر کشید. خودش گفته‌است: بدون علاقه داشتن به ریاضی ممکن است آن را سرد و بیهوده بیابید. اما زیبایی ریاضیات خود را تنها به شاگردان صبور نشان می‌دهد.

رسول خدا، برتر از سؤال نیست (1)
داستان غمبار اُم قِرفَه

اینگونه مباحث مخاطبین خاص خودش را دارد. کسانیکه به قول آندره ژید عظمت در نگاه آنهاست نه در آنچه می‌بینند. کسانیکه باور دارند باید بر لب جوی تاریخ بنشینیم و از آن بیاموزیم. چرا که مرتجعین کهنه و نو از ناآشنایی ما با وقایع تاریخی، سوءاستفاده می‌کنند. از شما دعوت می‌کنم به این بحث با تأمل و تأنی و با چشم جان بنگرید. امیدوارم ذهنّیت من مقّدم بر واقعیت‌هایی نباشد که در اسناد و مدارک یافت می‌شود.

پاسخ امانوئل کانت: روشنی‌یابی چیست؟
?Was ist Aufklärung
بیاد «دکتر سیروس آرین‌پور» 

روشنگری خروج انسان از صغارت است، به در آمدن از حالت کودکی، کودکی‌‌ای که خود بر خویش تحمیل کرده‌است. منظور از کودکی، ناتوانی از به کار گرفتن فهم خویش بدون رخصت و اجازه دیگران است. اگر علت این نابالغی نه فقدان فهم، که نبود عزم و شجاعت در به کارگیری فهم خود بدون راهنمایی دیگران باشد، گناه آن به گردن خود انسان است. شعار روشنگری این است: Sapere aude، در به کارگیری فهم خود شهامت داشته باش!

پدیدارشناسی(فنومنولوژی)
Phenomenology
! Back to the Things Themselves  

این بحث به پدیدارشناسی یا فنومنولوژی می‌پردازد، مهم‌ترین رویکرد فلسفی قرن بیستم که تفکر آینده بشری از رهگذر آن می‎گذرد. هدف پدیدارشناسی پی بردن به وجوهی از پدیدار است که به تعبیری در دام مستوری افتاده و پیدا نیست. پدیدار‌شناسی رفتن به اعماق است و سؤال بنیادین آن سؤال از معناست.

پدیدارشناسی داعش(ISIS)
شناخت هر چیز باید شناخت یک تمامیت باشد

پس از پیمان وستفالی Peace of Westphalia که به جنگ‌های سی‌ساله مذهبی اروپا پایان داد، «دولت ــ ملت‌»های کنونی زاده شدند، داعش با عملکرد خویش به محصول پیمان وستفالی، یعنی موافقت‌نامه سایکس ـ پیکو، اعتراض نموده و مرز‌های بین‌المللی را بر هم زده‌است.
این بحث بعد از اشاره به عملیات فرمایشی نمایشی داعش در تهران(۱۷خرداد ۹۶)، که محصول وقایع منطقه است و طالبان نفت و دلار از مدت‌ها پیش برایش «آتش تهیه» ریخته و منتظر وقوع آن بودند، به داعش به مثابه یک پدیدار می‌پردازد.

مجتمع نظامی صنعتی و تله توسیدید
Thucydides Trap 

جدا از آنچه در میهن ستمدیده و شیخ‌گزیده ما می‌گذرد که خود داستانی است پُر آب چشم، ما با دام‌های جدید و با «تله توسیدید» تازه‌ای روبرو هستیم. دامی که با آنچه در جنگ‌های پلوپونزی بین آتن و اسپارت جریان داشت یا بعدها کسینجر و برژینسکی در مورد قدرت‌گیری چین و...می‌گفتند، تفاوت اساسی دارد.
در بستری که قاتلان زندانیان سیاسی با عملکرد خویش هموار کرده‌اند، امثال مک‌مستر و تُرکی الفیصل و نتان یاهو، مدت‌هاست تله توسیدید را کار گذاشته‌اند.
من از مُفصّل این قصه مُجملی گفتم
تو خود حدیث مُفصّل بخوان از این مُجمل

مک‌‌کین John McCain نه یک فرد بلکه نماد یک جریان است
هر چیزی چنان نیست که هر چیز دیگر بشود

جان مک‌کین John McCain سناتور ایالت آریزونا، در آغاز، خلبان نیروی دریایی بود. وی بیست و سه مأموریت بمباران ویتنام شمالی را برعهده داشت و آخر سر هواپیمایش، بر فراز هانوی سقوط کرد و در دریاچه فرود آمد. هر دو بازو و یک پای مک‌کین هنگام خروج از هواپیما شکست و در آستانهٔ مرگ بود که ویتنامی‌ها به کمک او شتافتند.
خودش مدعی است ویتنامی‌ها زخم‌های مرا را مداوا نکردند و شکنجه‌ هم شدم. اما ویت‌کنگ‌ها وی را به دروغگویی متهم نموده، گفتند وقتی او در دریاچه افتاد در حال خفگی بود و مردم نجاتش دادند، همان مردمی که وی بارها و بارها بر سرشان بمب ریخته بود.

ساشا لورنتی، و دروغ‌های «ابو ایوانکا»
مخالفت با ستمگری و زشتی سنت دیرین نیاکان ماست 

بعد از آنکه ترامپ با دبدبه و کبکبه، شلیک موشک‌های کروز «تاماهاک» Tomahawk را به پایگاه شعیرات در استان حمص سوریه، سوریه ویران و داعش‌زده فرمان داد، جغدهای‌جنگ در واشنگتن و ریاض و دوحه و تل‌آویو، سر از پا نشناختند. غارتگران موزه‌های حلب و تدمر و امثال احمد الجبرا و ابوبکر بغدادی، ورجه ورجه کردند و مداحان جان مک کین و مک مستر و استیو بَنِن، شنگول و ‌کیفور شدند. آیا آدمی از محیط جانورانه «الحَقُ لِمَن غَلَبَ»(حق با زور و ستم است)، تاثیر می‌پذیرد؟ آیا بر افکار عمومی جهان دشنه و کینه سوار است؟

«طرح بزرگ» استیون هاوکینگ / خدا، وِل مُعطل است !
The Grand Design  

کاری نداریم که ما خدا را ساخته‌ایم یا خدا ما را، امّا فاتحه‌اش را خوانده باشیم نیز، حکایت همچنان باقی‌ست. آیا او «آفریده»ای بود که «آفریدگار»ش را به بند کشید و شقاوت و اسارت و ازخودبیگانگی را توجیه کرد؟
یا، آن «دوست» که نزدیکتر از من به من است، نه ایجاز استعاری برای بخش‌های عمیق و رازآلود فیزیک که هنوز نمی‌فهمیم، نه معلول ترس و جهل بشر اولیه در برابر طبیعت اسرارآمیز، نه مخلوق ذهن ساده در برابر جهان پیچیده، نه برابرنهادِ دلهره‌ی نیستی در خمیره‌ی انسان، نه روح این دنیای بی روح و ماتم‌زده، بلکه «راز رازها» و قانونمندی قانونمندی‌هاست؟ بیاد داشته باشیم که خیلی پیش از ما هم، جهانی بوده و ما در بیش از ۹۹/۹۹ درصد از عمر جهان، اصلاً وجود نداشتیم که این پرسش‌ها را بپرسیم.

آناکرونیسم Anachronism
زمان‌پریشی و نابه‌هنگامی
əˈnakrəˌnɪz(ə)m 

این بحث به əˈnakrəˌnɪz(ə)m - Anachronism - آناکرونیسم(زمان‌پریشی و نابه‌هنگامی) می‌پردازد. داوری درباره‌ی گذشته بر پایه‌ی معیارهای نظری و اخلاقی دوران معاصر. مغالطه‌ای گاه‌نگارانه که طی آن، رویداد، گفتار یا هر چیز دیگری مطابق با ارزش‌های زمان فعلی ارزیابی می‌گردد. مقصود از مغالطه یک استدلال به ظاهر معتبر است که به منظور درست نشان دادن یک مدعای غلط یا باطل نشان دادن یک ادعای درست مطرح می شود.

آیا هوش، در حال جداشدن از شعور است؟
uncoupling of intelligence and consciousness 

سرعت تغییرات جهان چنان افسارگسیخته است که به‌دشواری می‌توان تصوری از آینده داشت. صحبت از این است که خودآگاهی انسانی را می‌شود بر یک کامپیوتر سوار کرد و اینگونه می‌توان مغز آدمی را بازساخت.
گفته می‌شود بعدها شاهد ماشین‌هایی خواهیم بود که شعور و احساساتی شبیه به احساسات ما دارند. آیا هوش Intelligence و شعور Consciousness در حال جداشدن از یکدیگرند و ماهیت انسان بتدریج دگرگون خواهد شد؟

طاهر احمدزاده، او که مُصّدق برایش الگو بود

تصویر مبارز رنجدیده و روشن ضمیر طاهر احمدزاده هِرَوی در بیمارستان مرا به سالهای دور برد. به اوائل انقلاب، وقتی شنیدم استاندار خراسان با دوچرخه به محل کارش می رود.
من در خاطرات خانه زندگان از آن مصدقی والامقام یاد کرده ام. از روزی که از زندان شاه آزاد شد و به مشهد آمد و در تظاهرات مردم، مرتجعین عکس فرزندان او و صمد بهرنگی را پائین کشیدند. آنوقت در زندان وکیل آباد بودم و یادم هست زنده یاد شکری(شکرالله پاکنژاد) با خشم تمام فریاد کشید:
همین حرکت برنامه‌ریزی شده نشان می‌دهد که بهمن استبداد در راه است و ما دوباره به زندان خواهیم افتاد.

سال نو مبارک، اما...تاریکی‌ها واقعی‌تر از آنند که تصور می‌شود

سال نو مبارک، اما در روزگاری که گرگ و روباه و موش دست به دست هم داده‌اند، این مبارکی، چگونه می‌خواهد محقق شود؟ مگر نه اینکه مبارک، باید با برکت و رشد و تعالی همراه باشد؟ به دنیای تیره و تار کنونی دقیق بنگریم، طالبان نفت و دلار بیداد می‌کنند و مرتجعین که از پستان دین شیر دنیا می‌دوشند، با عملکرد مستبدانه، دم به دم به آنان گرا می‌دهند.
دراین روزگار غریب که عقل به تبعید رفته و ابتذال به میدان آمده‌، در زمانه‌ای که آسیاب بر خون عاشقان می‌چرخد و بازار مکر و فریب گرم است، بهار هم سر به گریبان دارد. به قول شهریار در منظومه «حیدر بابا» گوئی ظلمت شب به روشنی چیره شده و چشمان گرگ در سیاهی‌ها خیره گشته‌است.

ویدا حاجبی به میهمانی خاک رفت
یاد باد آن که رُخَت شمع طرب می‌افروخت... 

ویدا حاجبی هم به میهمانی خاک رفت. آیا آن گل زیبا که شور و شادی می‌بخشید، برای همیشه پژمرد؟ براستی مرگ چیست؟
درون ما لانه دارد یا از بیرون می‌آید؟ نردبان است یا بام؟ آیا مرگ سایه هم دارد؟ آیا خود مرگ هم می‌میرد یا تنها چیزی که زنده می‌ماند خود اوست؟ آیا ویدا که با وجود همه دردهایش شور می‌آفرید و رُخَش شمع طرب می‌افروخت، برای همیشه پژمرد و خاک و علف شد؟

گفت‌وگوی نمایندگان مسعود رجوی با سرویس استخبارات عراق
(در دوره صدام)

شماری از نوارهای این گفت‌و‌گو را حکومتیان با داوری‌های آلوده منتشر کرده‌اند که نه تعجبی دارد و نه از اهمیت موضوع می‌کاهد. با حفظ مرزبندی با استبداد زیر پرده دین و قاتلین پاک‌ترین فرزندان مردم ایران که حرث و نسل این میهن ستمدیده را بر باد داده‌اند؛ به این آیینهٔ عبرت بنگریم. ای کاش و صد کاش این گفت‌و‌گوها واقعی نبود!
با ترفند استخبارات رژیم صدام (برای باجگیری احتمالی)، سیر تا پیاز صحبت‌ها، رّد و بَدل اطلاعات و تحویل دلار و دینار به نمایندگان مسعود رجوی، پنهانی فیلم‌برداری شده‌است.

خط ماژینو و زیگفرید
مسأله تاریخ، تاریخ مسأله هاست 

بحث تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک که به رُخدادهای پس از بیگ بنگ(مه بانگ)،اشاره داشت و به دوران کنونی می‌‌رسید، تا پایان قرن نوزدهم در سایت خودم ثبت شده‌است. فعلاً نمی‌توانم آن بحث را پی بگیرم، چون به تحقیق بیش‌تر، کند و کاو دقیق‌تر و سرزدن به موزه‌های جدید نیاز دارد و بطور خاص به مطالعات میدانی و سفر، که متاسفانه امکانش را ندارم.
در پی دیدار از موزه یادبود «خط دفاعی ماژینو»، فکر کردم به آن و «خط دفاعی زیگفرید» که بعد از جنگ جهانی دوم بر سر زبان‌ها افتاد، بپردازم.

نور، این «ذره – موج» پُر از زیبایی و راز
Measurement of the Speed of Light 

پیش از پرداختن به موضوع اصلی این بحث - نور از منظر فیزیک و اندازه‌گیری سرعت آن - و اشاره به «اوله رومر» Ole Rømer اخترشناس دانمارکی که ۳۴۰ سال پیش در چنین روزهایی نشان داد سرعت نور قابل اندازه‌گیری است،
بیاد بیاوریم هر زیبایی که به چشم ما می‌آید از پرتو نور و روشنایی است وگرنه در تاریکی، زیبایی مفهومی ندارد.
اگر نور نبود رابطه ما با جهان و هرچه در آن است قطع می‌شد. نور و رنگ را از نگارگری و معماری یا زیبایی‌های طبیعت، چون فصل بهار و برگ خزان و سپیدی برف و آسمان آبی بگیریم چه چیز می‌ماند جز سیاهی و ظلمت؟

شب، هاوانا می‌رقصد
به یاد فیدل کاسترو

کوبا، سرزمین خوزه مارتی است. همو که در شعر ستاره و یوغ گفت:
بنگر این دو مظهر زندگانى را که چه دردناک به تو ارمغان مى دهم فرزند. بنگر و بگزین یکى یوغ است هر که آن را بپذیرد کامیاب مى گردد چونان نر گاوى رام، در خدمت خان بر بسترى از کاه گرم خواهد آرمید و یونجه فراوان خواهد یافت و دومى رمزى است که خویشتنِ من پدید آورده‌است چونان قله اى که با کوه به دنیا مى آید و آن ستاره است که نور مى افشاند و نابود مى کند و چون در دست حاملان خود بدرخشد تباهکاران مى گریزند.
آن که نور به همراه دارد همیشه تنها است.

دست‌نوشته‌ها نمی‌سوزند
Manuscripts Don't Burn  

در آغاز گفتگو پیرامون پیش‌زمینه های جزوه سبز – قسمت چهاردهم (دوگانگی خردکننده و فرساینده بهرام آرام)، به فیلم «دست‌نوشته‌ها نمی‌سوزند»، اشاره نمودم که داستان آن حول و حوش نیروهای امنیتی و شقاوت آنها بود و از حقوق انسانی از دست رفته‌ای حرف می‌زد که بدون آن توان رشد و پویایی از یک جامعه سلب می‌شود.
محمد رسول اف در فیلم «دست نوشته‌ها نمی‌سوزند»، که آن را پس از تجربه زندان ساخته‌است، نشان داد که یک هنرمند دردمند اگر مدتی هم از روی اضطرار و ارعاب ساکت شود عاقبت راهی برای بیان تجربه‌های زندگی و دیدگاه‌هایش پیدا می‌کند.

ما همه ابلوموف Oblomov هستیم
به یاد غلامحسین ساعدی که در غیبت خویش نیز حاضر است 

اگرچه ابلوموف بیشتر هجوی بود علیه اشراف قرن نوزدهم روسیه که زندگی را با تن پروری و خمودگی می‌گذاراندند، اما به بطن این داستان که برویم می‌بینیم، دور و بر ما پُر از ابلوموف است و ما همه یه جورایی مثل او رفتار می‌کنیم و می‌شنگیم.
باری به هر جهت، رؤیاپرداز و الکی خوش. خود کاری نمی‌کنیم اما از اینکه دیگری کاری کند ناراحت می‌شویم. هنری جز تخطئه دیگران نداریم. کسان دیگه رو جلو می‌اندازیم اما خودمون استادیم در کنارکشیدن و دلمون خوشه از اینجا و از آنجا، به اصطلاح «اخبار داغ»ی را که امروز هست و فردا نیست باز تکرار کنیم.
به جای تولید اندیشه و ترویج روشنگری، پی راحت الحلقوم می‌گردیم و در جنگل مولای «نت» (اینترنت) بیشتر Fast food «فَست فود»های فیسبوکی و تویتری گاز می‌زنیم.

صفرخان، آن سرو بلند که ایستادگی برازنده‌اش بود

در زمانه‌ای که عقل به تبعید رفته و ابتذال به میدان آمده‌است، در جامعه‌ فراموشکار و بیرحم ما که حتی فرزندان خویش را هم که سال‌ها رنج اسیری در زندان‌ها را تحمل کرده و جانباخته‌اند، به یاد نمی‌آورد و خالی از ذهنیت تاریخی و حافظه تاریخی است، اندوه درگذشت امثال صفرخان خیلی سنگین است.
به قول زنده یاد غنی بلوریان «مدت سی سال آزگار هیچگاه، حتی یک نفر از هموطنانش در زندان را بر وی نگشود تا با لبخندی این جان شیفته را شاد گرداند» او در زمان حیاتش هم فراموش شد.

استوانهٔ کورش Cyrus Cylinder «مانترا»ی خیال‌انگیز

در شاهنامه فردوسی، به نام کورش اشاره نشده‌‌است. چرا؟
شاهنامه به کنار، چرا در متون اوستایی، همچنین متون پهلوی اشکانی، پهلوی ساسانی، مانوی، سغدی، و دیگر متون ایرانی میانه، نامی از کورش دیده نمی‌شود؟
از اسکندر در اوستا، و در مثنوی پنج گنج نظامی، یاد شده، امّا نامی از کورش نمی‌بینیم. در تاریخ بیهقی، تاریخ یعقوبی، جهانگشای جوینی، مجمع التواریخ، و در مثنوی معنوی هم هیچ ذکری از نام و حیات کورش نیست. چرا؟

داستان عاشورا، آلوده به خرافه و افسانه است

حساب مردم، مردمی که از مراسمی چون عاشورا یک عمر خاطره دارند، از حکام جور جداست. برای مثال یک آذربایجانی حتی اگر یکبار دسته‌های عزاداری «شاخسی، واخسی» (شاه حسین، وای حسین) را دیده باشد که در صف‌هایی طویل، راهی کوچه و خیابان شده و نهایتاً خود را به خیمه‌های به آتش کشیده شده رسانده و به سوگ واقعه می‌نشینند، نمی‌تواند فراموش کند. برای او عاشورا(حالا هر اعتقادی داشته باشد) دنیایی خاطره است.

«فارک» اسلحه را بر زمین می‌گذارد
Columbia-Farc peace deal
خون بخون شستن محال‌ است و محال 

جدا از شبیه سازی‌های کور که در بسیاری موارد نابجاست، آیا آنچه سرانجام فارک FARC به آن رسید(حزب سیاسی)، «آش خاله» و در تقدیر است؟ آیا «نقشه راه» فارک می‌تواند سرمشق قرار گیرد و به دُور و تسلسل خشونت در میهن ما پایان دهد؟
آیا قاتلین زندانیان سیاسی که حرث و نسل میهن ما را بر باد داده‌اند و به جنایات صورت‌گرفته افتخار می‌کنند، این ظرفیت را دارند که به این «اپیس‌منت» معقول، رو آورند؟ مدعیان صاحب اختیاری مقاومت، چطور؟

دکتر علی جوان به غُبار پیوست - او نماند اما «لیزر گازی» ماند

دوشنبه ۲۲ شهریور ۱۳۹۵(۱۲ سپتامبر ۲۰۱۶)، فیزیکدان ایرانی دکتر علی جوان «از مُبدعان لیزر هلیوم-نئونی که رفته‌رفته به خاستگاهی برای شبکه‌های فیبر نوری، به‌عنوان زیرساخت کنونی مخابرات و اینترنت بَدَل شد»، سر بر خاک نهاد.
او فرزند دکتر موسی جوان حقوقدان و نویسنده تبریزی بود

«مارک ریبو» نیست؛ امّا عکس‌هایش هست

«مارک ریبو» Marc Riboud یکی از آخرین بازماندگان نسل عکاسان بزرگ قرن بیستم که بعضی از عکس‌هایش جزء اسناد تاریخی محسوب می‌شوند درگذشت.
او استاد عکاسی سیاه و سفید بود و طی چندین دهه کار حرفه‌ای، به کشورهای گوناگون سفر کرد و الجزایر، نپال، ژاپن، شوروی (سابق) و ویتنام، از عدسی دوربین‌اش پنهان نماند. به مناطق دورافتاده‌ای چون بنارس(هند)، نیجر، فاس(مراکش) و شاآنچی(چین) هم سرک کشید و عکس گرفت.

کفر برتراند راسل نوعی ایمان است
گفتگو با CBC و BBC

وقتی توجه شما به چیزی یا فلسفه‌ای جلب می‌شود، تنها پرسشی که باید از خودتان بپرسید این است: واقعیت‌ها چیستند و این واقعیت‌ها بر چه حقیقتی دلالت دارند. نباید آنچه را دوست دارید حقیقت داشته باشد، یا فکر می‌کنید حقیقت بودنش برای جامعه مفید است، شما را منحرف کند. فقط ببنید واقعیت‌ها چه هستند.
در دنیایی که هر روز بیش از پیش درهم تنیده‌تر می‌شود باید یاد بگیریم همدیگر را تحمل کنیم. باید بپذیریم کسانی هستند که چیزهایی می‌گویند که ما دوست نداریم. با این مسئله باید کنار بیاییم. اگر قرار است با هم زندگی کنیم نه که با هم تلف شویم باید چنین تحمل و از خودگذشتگی را بیاموزیم. تنها در این صورت می‌توانیم باهم زندگی کنیم.

فایل صوتی آیت‌الله منتظری و قهقههِ قاتلین

آدمی در بسیاری از مواقع؛ خودش نیست یا بهتر بگویم خودِ خودش نیست. رفتارش مهندسی‌شده و بنا بر موقعیت ‌است. خود را می‌پوشاند و در زیر نمودی که به چشم دیگران می‌آید، قاییم می‌شود. حال بگذریم که دانسته و ندانسته به نوعی در تعارض با خود هم به سر می‌بَرد. انگار هیچکس غریبه‌تر از خودِ آدمی نسبت به خودش نیست...
در سلول زندان اما؛ و بویژه وقت رحیل که «عمر سبک سایه‌ی ما بسته به آهی ست»، خودِ واقعی ما که از انظار پنهان و استتار شده بود کشف حجاب می‌کند و با هزار چشم به ما زُل می‌زند.

ز خاک خویش طلب آتشی که پیدا نیست
محمود عباس؛ غزه و حماس

آیا رشد جریاناتی چون حماس به خاطر این هم هست که نيروهای ساف زیر پوش واقع‌گرایی، به پراگماتيسم و «باری به هر جهت»، و هدف وسیله را توجیه می‌کند، روآورده و از مباحث ايدئولوژيک و انقلابی پيشين فاصله گرفته‌اند؟ آیا این امر ایجاد خلأ نکرده و نمی‌کند؟ بی خود نیست که جریانات ارتجاعی که با لائيک بودن ساف و رهبری آن مخالفند در بين توده‌های مردم کشورهای مسلمان گوش‌های شنوائی می‌يابند.

گذشته پیش‌درآمد اکنون است
What’s past is prologue 

بیشتر مدارک و شواهد تاریخی؛ همچنین خاطره‌های فردی، با نوعی کائوس (آشفتگی و پریشیدگی) همراه است. پژوهشگر تاریخ اگر به وقایع‌نگاری صرف بسنده نکند؛ و در پی وقایع‌نمایی هم باشد، می‌کوشد این پریشیدگی(پریشیدگی وقایع تاریخی) را آراسته و سامان بخشد اما نمی‌تواند تمام و کمال از پس آن برآید. چرا؟ چون سایه‌اش یا بهتر بگویم گرد و غبارش خود را اینجا و آنجا نشان می‌دهد. اینجور نیست که تاریخ همیشه با سلسله‌ای از علت و معلول؛ همنشین باشد. ممکن‌ها و محتمل‌ها Contingency هم سَرَک می‌کشند.

پیمان الیزه و پیامدهایش
The Élysée Treaty  

The Élysée Treaty پیمان الیزه، ۲۲ ژانویه سال ۱۹۶۳ بین فرانسه و آلمان، با هدف بهبود مناسبات دو جانبه و از بین بردن سردی ناشی از جنگ جهانی دوم امضاء شد. قرارداد الیزه را شارل دوگل، رئیس جمهور وقت فرانسه و کنراد آدناور، اولین صدراعظم جمهوری فدرال آلمان امضا کردند. فرانسه و آلمان، زمانی دشمنی‌شان مثال زدنی بود و قرارداد الیزه نقش مهمی در نزدیکی این دو کشور به هم داشت.

داستان مرد حصیری
The Wicker Man

داستان «مرد حصیری» The Wicker Man که در فیلمی به همین نام به تصویر کشیده شده، بنوعی سرگذشت خود ماست.
درختی در جنگل رویید و روی آن درخت شاخه بزرگی بود و روی آن شاخه بزرگ شاخه کوچکی و روی آن شاخه کوچک لانه یک پرنده و داخل آن لانه تخمی و داخل آن تخم پرنده‌ای و از آن پرنده پَری بدست آمد و از آن پَر بستری [برای خواب] مهیا شد و در آن بستر دختری بود و «کنار» آن دختر مردی و از آن مرد نطفه‌ای پدید آمد و از آن نطفه پسری و از آن پسر مردی و از آن مرد مزاری و از آن مزار درختی روئید...

دکتر هاشم بنی‌ طُرُفی سر بر خاک نهاد

زندانی دو نظام شاه و شیخ، دکتر هاشم بنی طُرُفی مترجم کتاب «حیات: طبیعت، منشاء و تکامل آن» اثر الکساندر ایوانوویچ اُپارین در تهران به میهمانی خاک رفت. آن انسان فرزانه که لحظه‌ای از اندیشیدن، نوشتن و روشنگری دست برنمی‌داشت در زمان شاه سه بار و رویهم به مدت ۱٨ سال و در جمهوری اسلامی حدود ۵ سال را در زندان سپری کرد.
گریه و خنده‌‌اش همچو شمع و سحر آمیخته با یکدیگر بود. با خنده می‌گریست و با گریه می‌خندید.

آشکارشدن امواج جاذبه؛ لحظه‌ای مهّم در تاریخ علم
Einstein’s ripples in spacetime, spotted for first time 

رصد کردن امواج گرانشی یادآور کار گالیله است وقتی تلسکوپ را به سوی آسمان چرخاند و دریچه‌ای نو به سوی رصد آسمان گشود. این کشف همچنین، یادآور ویلهلم رونتگن، و مسلح شدن آدمی به اشعه ایکس است که به مدد آن نادیدنی‌ها دیده شد. حالا برای اولین بار در تاریخ، جهان بوسیله امواج گرانشی با ما سخن خواهد گفت و ما صدای کیهان را می‌شنویم! البته او پیش از این هم با ما به زبان امواج گرانشی حرف می‌زد اما کر بودیم و آنرا نمی‌شنیدیم.

شنگول و منگول؛ و گرگ‌های پنجه فرو کرده در آرد

همه «مانقورت» شده و در جلد گرگ رفته‌‌ و بی آنکه ظاهراً جبری در کار باشد تبدیل به مهره و رُبات شده‌اند.
هر دستوری برسد بی چون و چرا اجرا می‌کنند، هرچه در ذهن داشتند از یاد برده و حتی در صورت روبرو شدن با پدران و مادران خود، آنها را نمی‌شناسند و به قصد کشتن‌شان، تیر از کمان رها می‌کنند. از شکم گرگ جَسته‌اند، اما رفتار گرگانه در تمام حرکات و سکنات‌شان پیداست.

تائو ته جینگ - کتاب طریقت
Dàodéjīng 

انسان خوب کسی نیست جز آموزگاری برای انسان بد و انسان بد کسی نیست جز چالشی برای انسان خوب. اگر این را درک نکنیم؛ به حتم راه را گم می‌کنیم؛ اگر چه خیلی باهوش باشیم.
جهان در اتحاد اضداد به سامان است. چون که زشتی هست، زیبائی را می‎توان دید چون پلیدی وجود دارد، نیکی را می‎توان فهمید.
از هم پرُند آسان و سخت. از هم‎اند هست و نیست...

نامه‌های جعلی عُمَر و یزدگرد سوم

موضوع این مقاله نامه‌های جعلی است که ادعا می‌شود پس از جنگ قادسیه و پیش از جنگ نهاوند بین عمر بن خطاب و یزدگرد سوم، شاه ساسانی رّد و بَدل شده‌است. نامه جعلی یزدگرد و عمر، مرا به باد کتیبه جعلی آشوربنی پال که در بابل چنین و چنان کردم، دستخط جعلی منسوب به امیرکبیر خطاب به عمه ناصرالدین شاه…، و نیز نامه غیرواقعی چارلی چاپلین به دخترش می‌اندازد.

زندان قصر، دادگاه ژیان پناه و داستان تجاوز به زندانیان سیاسی

ستم به زندانیان سیاسی در رژیم پیشن واقعیت داشت و نباید آنرا به دلیل بیداد بسا بسا بیشتر رزیم کنونی، از قلم انداخت و سرپوش گذاشت. استبداد زیر پرده دین، غنچه لبخند را بر لبان ستمدیدگان پژمرد و به معانی غائی نهفته در کلمات هم ستم کرد ولی رنج آزادیخواهان در رژیم پیشین کم نبود و مرور آن دوران درس‌های قابل تأملّی دارد. گرچه در گذشته نباید زیست امّا، به گذشته باید نگریست. گذشته پیش درآمد اکنون و چراغ راه آینده است. باید بر لب جوی تاریخ بنشینیم و از آن بیاموزیم.
البته هر تاریخ واقعی، تاریخ معاصر است. یعنی فهمیدن ما با واقعیت کنونی دَمخور و همنشین می‌شود و از آن تأثیر می‌گیرد.

آلبر کامو و رُمان سقوط La Chute
احساسات آدمی را تنها مرگ بیدار می‌کند 

نکته محوری کتاب سقوط این است که حکم صادر کردن به این راحتی نیست بویژه وقتی با نفی دیگری، می‌خواهیم خودمان را اثبات کنیم. بسیاری از ما میل داوری‌کردن اما داوری نشدن، داریم و خوب می‌دانیم اگر لحظه‌ای پیش بیاید که بخواهیم خود را قضاوت کنیم، آن مجسمه‌ای که از خود ساخته‌ایم فرو خواهد ریخت.
وای اگر اسرار نهان هر کدام ما فاش شود....

اخلاق ماکیاولی و سیاست مروانی
آیا تزویر و نادرستی، کوتاه‌ترین راه نیل به پیروزی است؟ 

در دهه پُرابتلای ۶۰؛ شماری از بازجویان و شکنجه‌گران، ابایی نداشتند به زندانیان سیاسی علاوه بر شلاق، اتهامات اخلاقی هم بزنند. معتقد بودند باید مخالف را با برچسب زدن و تهمت (هر اتهامی) از میدان به در بُرد.
سنت سیئه و سخیفی که در دیدگاه‌های ارتجاعی فقهای مستبد ریشه داشت که به اسم مرزبندی، بذر کینه و خشونت می‌پاشیدند.
شگفتا که اضداد آنان نیز هم‌اکنون بر همان بیراهه می‌روند و همان روضه را می‌خوانند!
امثال عمربن عاص و گوبلز باید از گور خویش برخیزند و پیش مرتجعین جدید لُنگ بیاندازند. همانها که برای رسیدن به قدرت، پست‌ترین وسایل را هم توجیه کرده و در تهمت و افترا به مخالفین خویش «اِشِل» زده‌اند!

چند قصهِ گلپایگانی - آخاله اُوغُور بخیر

این ویدئو شامل ۱۵ قصّه (با بیش از ۱۰۰۰ واژه گلپایگانی) است. واژه‌هایی که برای ثبت و ضبط آن بیش از دو سال وقت گذاشته‌ام. هدف این است که گویش گلپایگانی از یادها نرود.
چنانچه شما دوستی اهل گلپایگان دارید لطفاً این ویدئو را برای وی بفرستید و اگر بتوانید آن را به فایل صوتی تبدیل کنید برای هموطنانمان در ایران که نمی‌توانند یوتیوب را باز کنند شنیدنش آسان است.

اصلِ عدمِ قطعیّت؛ خاصیت بنیادین و گریزناپذیرِ جهان
Uncertainty Principle 

این بحث در مورد «اصلِ عدمِ قطعیّت» Uncertainty Principle در مکانیک کوانتومی است که هایزنبرگ فیزیکدان آلمانی هوادار افلاطون، در سال ۱۹۲۷ میلادی فرمول‌بندی کرد. تلاش می‌کنم به زبان غیر ریاضی اندکی هم که شده آن را توضیح دهم. اصلِ عدمِ قطعیّت نشانگر گام نهادن آدمی بر آستانه جدیدی از آگاهی است، یکی از پایه‌های بنیادی مکانیک کوانتوم و مقوله‌ای مربوط به فیزیک است، اما کسانی بی‌آنکه آنرا دقیقاً بشناسند، برای کوبیدن مخالف و به‌کُرسی‌نشاندن حرف خویش، وقت و بیوقت به آن گریز زده و از معنی تهی می‌کنند.

پوری سلطانی‌(همسر مرتضی کیوان) سر بر خاک نهاد
عشق برای هیچ کس گناه نیست 

پوری سلطانی، مادر کتابداری نوین ایران به میهمانی خاک رفت. وی همسر زنده یاد مرتضی کیوان یکی از تاثیرگذارترین چهره‌های فرهنگی در دهه‌های چهل و پنجاه بود که ۲۷ مهر ۱۳۳۳ تیرباران شد.
مرتضی کیوان همنشین برجستگان شعر و ادب آن دوره ایران و حلقه اتصال بسیاری از شاعران و نویسندگان نظیر احمد شاملو، سیاوش کسرایی، مصطفی فرزانه، هوشنگ ابتهاج، نجف دریابندری و... بوده‌است.
بیاد «مردی که شب به سلام آفتاب رفت» و زن فرهیخته‌ای که آنهمه او را دوست داشت، بخشی از نامه اول مرتضی کیوان را به همسرش بازنویسی می‌کنم.

سباستین کاستلیو؛ و سوختنِ «سِروِه‌تُس» در آتش
گذشته؛ پیش‌درآمد اکنون است 

در ادامه بحث تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک به وقایع قرن شانزدهم میلادی؛ اصلاحات پروتستانی، استبداد دینی در زمان «ژان کالوَن» و خروش «سباستین کاستلیو» که با ایستادگی دلیرانه در برابر مرتجعین جانب ستمدیگان را گرفت، می‌رسیدم اما فعلاً چندین سده قبل از میلاد و زمان مرگ سقراط هستم و تا آن وقت کی مُرده و کی زنده...

توافق هسته‌ای؛ سکنجبین بود یا جام زهر؟
?Nuclear Deal, poison or sweetener 

وقتی چیز غریبی می‌شنویم، نباید پیشاپیش آن را رّد کنیم، چرا که این کار نابخردی است. در واقع، چیزهای هولناکی ممکن است درست باشند و بسیاری از چیزها که آشنا و یا ستایش شده هستند چه بسا که دروغ باشند. حقیقت به خودی خود حقیقت است نه از آن رو که مردمان بسیاری بدان باور دارند.
ابن نفیس، «شرح معنی القانون»
ایران؛ در مذاکرات هسته‌ای (رایزنی‌ها و تلاش‌های دیپلماتیک سلسله‌وار با گروه ۱+۵)، توانسته امیتازات بزرگی از آن سوی میز بگیرد. آیا ادعای فوق واقعیت دارد؟

نشستِ عبرت‌ انگیزِ صدام حسین
بغداد؛ قاعة الخلد (۲۲ ژوئیه ۱۹۷۹) 

۳۱ تیر ۱۳۵۸ صدام نشست رهبران حزب بعث را برگزار کرد تا از منتقدین زهر چشم بگیرد و جای پای خود را محکم کند. دستور داد در آن نشست همه حرکات و سکنات حضّار فیلم‌برداری شود. شماری از مداحّان در آن مراسم مهندسی‌شده؛ تا توانستند های و هوی کردند و قربان صدقه رهبری رفتند.
صدام در آن نشست اسامی تعدادی از اعضا را که به زعم وی جاسوس و خائن به‌شمار می‌آمدند یکی یکی قرائت کرد و گفت از جای خود بلند شوند و بیرون بروند...

ما همه چائوشسکو هستیم

کم نبوده و نیستند کسانیکه در آعاز با شور انقلابی و میهنی در برابر ستم و استبداد ایستادند و انگیزه‌ای جز برفراری عدالت اجتماعی و آزادی نداشتند اما وقتی سوار اسب قدرت شدند، به جلد فرعون رفتند و بازی درآوردند. چائوشسکو نیز به زندان ستمگران افتاده و رنج‌ها دیده بود.
متأسفانه منطق حق و باطل همه جا کار نمی‌کند و سمبه پر زور قدرت است که حرفش را به کرسی می‌نشاند. قدرت در چشم همه تئوریسین‌های سیاسی نوعی مشروعیت ایجاد می‌کند و مشروعیت قدرت هم اقتضاء می‌کند مخالف سرکوب شود.

یادی از مبارز دلاور هوشنگ ترگل
امید راه رسیدن به حقیقت را هموار می‌کند 

در دفاعیه‌ هوشنگ ترگل، علاوه بر نام خسرو روزبه و دو شعر از سیاوش کسرایی، به دکتر ارانی، سرهنگ مبشری، کوچک شوشتری و افسران شهید توده‌ای و... اشاره شده‌ و از ماجراجویی و چپ‌روی نقد شده‌است. با نگاه امروز، چه بسا این یا آن بخش از دفاعیه‌ای که آن انسان دلیر به کمک زندانیان دیگر نوشت، جای اما و اگر داشته باشد ولی این مسأله ذره‌ای از پاکی و سلحشوری امثال وی که سودایی جز رهایی مردم و میهن خود نداشتند، نمی‌کاهد.

علی تجویدی، بخشی از فرهنگ ماست

شاعر فقید ایران احمد شاملو در سروده کباب قنارى بر آتش سوسن و یاس(داستان سوختن مرغکى که ایرانیان دوستش دارند، در آتشى که هیمه‌اش لطیف‌ترین گل‌هاست) ــ دیو اختناقی را که سر بلند می‌کند و قربانیانش از قضا لطیف‌ترین، قشنگ‌ترین، پراحساس‌ترین و معصوم‌ترین‌ها هستند، توصیف می‌کند.
وقتى به دستور ملایان سازها درهم شکست، صداى آوازه خوانان در گلوی‌شان بُرید و ترانه و موسیقى ممنوع شد و ستارگان محبوب در کنج عزلت مرگ را در آغوش گرفتند، بسیارى هنرمندان به زندان افتادند و بسیارى به غربت رفتند، همگان دیدند که الهه هنر در مسلخ اختناق و ارتجاع چه قربانى مظلومى است.

زمین، این «نقطهٔ آبی کمرنگ»
Pale Blue Dot 

دوباره به این نقطه آبی کمرنگ نگاه کنید. اینجا زمین است. تمام کسانی که دوستشان داریم٬ می‌شناسیم٬ تابحال چیزی در موردشان شنیده ایم و تمام کسانی که وجود داشته اند٬ زندگی شان را در اینجا سپری کرده اند. برآیند تمام خوشی ها و رنج های ما در همین نقطه جمع شده است. تمامی قهرمانان و بزدلان٬ تمامی آفرینندگان و ویران کنندگان تمدن٬ تمامی زوج های عاشق٬ تمامی آموزگاران اخلاق٬ تمامی سیاستمداران پست و پلید٬ اینجا زیسته اند در این ذره غبار که در فضای بیکران در مقابل اشعه خورشید شناور است...

آیا میدان‌دار الهیات، جنس مُذکّر است؟
?Why God is Masculine

کاری نداریم که ما خدا را ساخته‌ایم یا خدا ما را، اما، فاتحه‌اش را هم خوانده باشیم، حکایت همچنان باقی است. آیا خدا «آفریده»‌ای بود که «آفریدگار»ش را به بند کشید و شقاوت و اسارت و ازخود بیگانگی را توجیه کرد؟ یا آن دوست، که نزدیکتر از من به من است، نه معلول ترس و جهل بشر اولیّه در برابر طبیعت اسرارآمیز، نه مخلوق ذهن ساده در برابر جهان پیچیده، نه روح این جهان بی‌روح، بلکه راز رازها و قانونمندی قانونمندی‌هاست؟ (در هر دو حال)، کنج ذهن‌مان سایه انداخته، پیش از ما بوده و حالا حالاها هم خواهد ماند.

چُغُندَر کلو ته توبره (چغندر بزرگ در ته توبره است)
مذاکرات اتمی و تحریم‌های غرب 

تا صحبت به تحریم‌ها رسید دوستی که همیشه متین سخن می‌گفت؛ ناگهان از کوره در رفت و با صدای بلند گفت: تحریم‌ها خار و مادر ما را «...ئیده» است، می‌فهمی «...ئیده» است اما برای آخوندهای حکومتی و باندهای مافیایی مائده‌ای‌ست آسمانی. تو در ایران نیستی تا بدبختی‌های مردم را از نزدیک ببینی، ما از بی‌کفنی‌ست که زنده‌ایم. گفتم همه تباهی‌ها که به غرب برنمی‌گردد. گفت: البته که باعث و بانی خود حکومت است اما این واقعیت، تحریم‌ها را که جنایتی بیش نیست، توجیه نمی‌کند. تحریم‌ها نه مردم را علیه حکومت شوراند و نه وقفه ای در برنامه هسته‌ای و موشکی ایجاد نمود.

فناوریِ هسته‌ای تنها عرصه تولید انرژیِ هسته‌ای نیست
Nuclear technology 

این بحث بعد از اشاره‌ای کوتاه به فن‌آوری هسته‌ای و گستره آن؛ به طرح آیزنهاور(اتم‌ برای صلح) می‌پردازد که ادعا می‌شود از همان دوران شاه، بنیانی برای برنامه هسته‌ای ایران به وجود آورد. سپس در مورد برنامه هسته‌ای که چگونه از آغاز پایه‌ریزی شد تا به این نقطه رسید، توضیحاتی می‌دهد. این مقاله را با شتاب نوشته‌ام و از اشتباهات آن پوزش می‌خواهم.

داشتنِ چکش دلیل نمی‌شود که به هر مشکلی به دید میخ نگاه کنیم
سخنرانی‌ مهم باراک اوباما در وست پوینت 

این بحث در مورد یکی از سخنرانی‌های با اهمیت باراک اوباما در بهار سال گذشته است. با اهمیت از این نظر که اصول سیاست خارجی خود را که حاوی نکات تازه بود، تشریح کرده و نسبت به راهکار پیشین سخنان غریب می‌گوید. سخنانی که گرچه گوینده‌اش خود اوست اما درواقع یک جمعبندی است که دیگران هم در تدوین آن نقش داشته‌اند.

پُلاریزاسیونِ سیاسی و نشستن بینِ دو صندلی
Fall between two stools 

مشغله ذهنی بسیاری از هم‌میهنان ما اینگونه مباحث (مباحث مربوط به اپوزیسیون) نیست و آنان بویژه در داخل کشور که به هزار مصیبت دچارند؛ اصلا و ابدا گرد این قبیل موضوعات نمی‌گردند و از قضا برایشان خیلی هم دافعه دارد. آنان با قاتلین زندانیان سیاسی مرزبندی دارند اما متاسفانه از اضداد حکومت هیچ دل خوشی ندارند. می‌خواهیم باور نکنیم، نکنیم.

بلوای نان و کاردآجین شدن محمد جعفر خوانساری در اصفهان

چند ماه بعد از واقعه پارک اتابک در تهران که به ستارخان تیر زدند، مرتجعین در اصفهان، بازارها را بستند و مریدان خود را به اطراف بَلدّیه کشاندند تا فریاد واشریعتا سر دهند و با چوب و چماق به داخل بَلدّیه هجوم برند. در این آشوب برنامه‌ریزی‌شده، محمد جعفر خوانساری، کاردآجین شد و پیکرش را در میدان نقش جهان آویزان کردند.
جرم او چه بود؟ روبروی محتکرین و مرتجعین ایستاد. وی بطور خاص انبار غلاتِ حضرت شریعتمدار پسر روحانی مشهور اصفهان، شیخ‌الاسلام آقا نجفی را گشود.

ثابت‌های فیزیک آدمی را به مکث وامی‌دارد
Physical Constants 

این بحث به ثابت‌های فیزیکی اشاره دارد و شماری از مهم‌ترین آنها را برجسته می‌کند. واقعش دنیای ذرات پر از زیبایی و پیچیدگی است و دقت در آن می‌تواند ما را به مکث و فروتنی بکشاند. آشنایی حتی سطحی با ثابت‌های فیزیک چراهای بسیاری را در برابر آدمی قرار می‌دهد. ثابت‌ها، دارای مفاهیم فیزیکی هستند و می‌توان از ترکیب آنها به کمیت‌های با ارزش فیزیکی هم دست یافت.

به هنگامِ فریبِ عالمگیر، گفتنِ حقیقت، کنُشی انقلابی است
مناقشه اتمی و حرص و جوش نتانیاهو 

بخش نخست این مطلب شامل توضیحات کوتاهی در مورد فناوری هسته‌ای است که با توجه به مناقشه اتمی (میان ایران و گروه پنج به علاوه یک)، آشنایی نسبی با آن ضرورت دارد. بخش دوم به واکنش آقای نتانیاهو و دوستانش (در قبال گفتگوی جاری و مسائل مربوط به ایران) اختصاص دارد.

الله قلی جهانگیری و واقعه کوه حاجی‌لو

به الله قلی که فکر می‌کنم بی اختیار به سالهای دور می‌روم که انقلابیون میهن ما یک دنیا فروتنی و فرزانگی بودند و خود را نه طلبکار، بلکه خدمتگزار مردم خویش می‌پنداشتند، انسانهای شریفی که پیشه‌ای جز مبارزه انقلابی و ضّد بهره‌کشانه نداشتند، تابع تعادل قوای بین‌المللی یا تعادل جناحهای حاکمیت نبودند و برایشان حل مسائل انسان، بخصوص انسان معاصر و مردم دردمند استثمار شده جامعه ایران اهمیت داشت. آنان برای رسیدن به هدف گرد هر وسیله‌ای نمی‌گشتند و نیازی هم به تهمت و افترا نداشتند. اما افسوس...امروز همه چیز «دیگر» شده و چهره آبی عشق را مه گرفته‌است...

عهدنامه ترکمانچای

با پیروزی بلشویک‌ها گفته شد پایه‌های عهدنامه ترکمانچای سست می‌شود. اما نیروهای روسی نه تنها قفقاز را رها نکردند، به گیلان هم نظر داشتند. رشت را تخلیه کردند ولی به بهانۀ اینکه انگلیسی‌‌ها از تخلیۀ ایران خودداری می‌کنند، در بندرانزلی نیرو پیاده کرده گروهی را، دوباره در رشت مستقر نمودند. متاسفانه این مسائل واقعی است و نباید جاذبه انقلاب اکتبر (که البته نقاط بسیار مثبتی داشت) و دافعه تزارهای سرکوبگر، باعث شود تا وقایع را نه آنچنان که اتفاق افتاده، بلکه آنجور که مایلیم روی داده باشد ببینیم.

یادی از به آذین، آن «دُنِ آرام»
+ وصیتنامه و صدای او 

از هر کس و هر گروه و هر سازمان، دولتی یا جز آن، که بخواهد بر مرده‌ام دست اندازد و به دلخواه خود بَزکم کند و، به افزود و کاست، نقشی دروغین از من بر پرچم تبلیغات خود بنشاند بیزارم. من آدمی را دوست داشته‌ام و آزاد خواسته‌ام، از هر نژاد و ملت و زبانی که بوده باشد. خود نیز، در اندیشه و احساس، آزاد بوده‌ام و هستم. تنها بر آستانِ هستی سر می‌سایم. خود را و همه را در او می‌جویم. خود را و همه را به او می‌بخشم.

دنباله‌ دارِ لاوجوی Comet Lovejoy
C/2014 Q2  

۲۶ دسامبر ۲۰۱۴ (همچنین ۹ ژانویه امسال) ستاره دنباله‌ دار لاوجوی Comet Lovejoy(سی۲۰۱۴/کیو۲) کشف حجاب کرد. آخرین باری که از بخش داخلی منظومه شمسی گذشته، ۱۱ هزار سال قبل بود که من و شما معلوم نبود کجا بودیم. شاید با گردباد به این سو و آن سو می‌رفتیم. هیزمی بودیم و در تنوری می‌سوختیم یا انگوری که سرکه و شراب می‌شد. نمی‌دانم. ولی می‌دانم که بودیم...

شبِ یَلدا و انقلابِ زمستانی
Yalda (Shab-e Cheleh) and Winter Solstice 

این بحث در مورد شب یَلدا یا بهتر بگویم شب چلّه است. بعد از توضیحاتی در مورد آن؛ همچنین انقلاب زمستانی و چرایی پیدایش زمستان، به مراسم شب یلدا در مناطق زیر اشاره می‌کنم.
آذربایجان‌ غربی و شرقی، تهران قدیم، ساوه، دلیجان، خراسان، لرستان، ایل بختیاری، ایل قشقایی، کردستان، اردبیل، کرمانشاه، ایلام، یزد، بروجرد، مازندران، گیلان، کرمان، سمنان، شیراز، البرز(کرج و طالقان و...)، سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویر احمد، روستای وفس، اصفهان، قزوین، همدان، خمین، خوانسار و گلپایگان

سازمان سیا CIA و شکنجه با آب
Waterboarding 

گرچه به قول «جورج اورول» به هنگام فریب عالمگیر، گفتن حقیقت کُنشی انقلابی است، اما اشاره به عملکرد سازمان سیا (در رابطه با شکنجه اضدادش) وقتی بیهوده نیست که پیش‌تر و بیش‌تر، با استبداد زیر پرده دین مرزبندی داشته باشیم. ستم حاکم بر میهنمان را برنتابیم و شجاعانه روایت کنیم حتی اگر تک و تنها بمانیم.

ایده جوچه 주체사상
راز «جوچه» اتصال به نقطه خارج از خود است 

این بحث در مورد ایده جوچه است که نخستین بار توسط کیم ایل سونگ بنیانگذار کره شمالی تدوین شده و در آن کشور حکم آیه آسمانی دارد. وی می‌گفت عصر جدید در توسعه تاریخ بشر با ایده جوچه آغاز می‌شود. پس در جوچه ذوب بشوید و دستتان را به دست «رهبر عزیز» بدهید.

داستان یهودیان بَنی‌قُریْظه غبارآلود است
Banu Qurayza 

این بحث در مورد غزوه بنی‌قُریْظه است که سال پنجم هجری (۶۲۷ پس از میلاد) اتفاق افتاده و از گذشته‌های دور تا همین الآن محل مناقشه است. پرداختن به این واقعه برای دفاع از دین و آیین خاصی نبوده و در تقابل با نقد خشونت‌گرایی و خرافه‌های مذهبی (که کاری است درست)، نیست. وقایع‌نمایی و جنبه‌های تاریخی موضوع مورد نظر من است.

در دلِ هر «نفرین»ی «آفرین»ی‌‌ است
چکامه اندیشیدن به اسلام 

نقد مذهب و اندیشه و فرهنگ در جامعه‌ی ما بیشتر با سیاست و مبارزه سیاسی و دسته‌بندی‌ها و جداسازی‌های برآمده از آن درآمیخته شده و نتوانسته است به ژرفا و ریشه‌ها برسد و از همین روی، بجای تأثیرگذاری مثبت در جامعه و گسترش پرسشگری و اندیشه‌ورزی، بیشتر منتقد و نویسند‌گان‌اش را در سطح نگاه داشته است و دستآورد آن چیزی جز ساده‌سازی، ساده‌نگری و آسان‌پذیری نبوده است

ما برای چی زاده شدیم؟

در این بحث با اشاره به این پرسش اساسی که «ما برای چی زاده شدیم» (سئوال مهیبی که از عصر حجر تا کنون پیشاپیش فرزند انسان قد عَلم کرده است) از بروس اسپرینگستین Bruce Springsteen خواننده، نوازندهٔ گیتار و آهنگساز آمریکایی یاد می‌کنم که با ترانه «زاده شدن برای گریختن» Born to Run به نوعی سر به سر این سئوال گذاشته‌است! ما برای چی زاده شدیم؟

تاریخ جهان دادگاه جهان است
پیمان مولوتوف ـ ریبن‌تروپ Molotov–Ribbentrop Pact

پیمان مولوتوف ـ ریبن‌تروپ نه تنها به هیتلر در اهداف جنگی‌اش کمک زیادی کرد، به ایجاد سردرگمی و تضعیف روحیه بین کمونیست‌های پاک و صادق هم انجامید که سال‌ها به حق هیتلر را به عنوان اوّلین دشمن جنبش کارگری و تهدیدی برای صلح جهانی، محکوم کرده بودند. برای روشنفکران چپ چرخش به راست در سیاست خارجی اتحاد شوروی بسیار سخت و سنگین بود و این پرسش جدی را پیش می‌کشید که آیا واقعاً آدولف هیتلر به متحد استالین تبدیل شده است؟

کتاب الشفاء مشعلی فروزان در قرون وسطی
The Book of Healing / Kitab al-Shifa 

این بحث در مورد «کتاب الشفاء» The Book of Healing یکی از مشهورترین آثار ابن سینا Avicenna است که بسیاری از ما فقط نامش را شنیده‌ایم. هزار سال بعد از تألیف شفا می‌توان گفت بدون تحقیقات امثال بوعلی در مبحث پتانسیل، پیشرفت مکانیک و فیزیک کلاسیک و کوانتومی که متکی بر نظریه پتانسیل است، هموار نبود.

شعر و رقص آجر، در آرامگاه امير منصور سامانی
گنبد کروی بر روی يک پلان مربع شکل 

در این بنا نگاره‌های گوناگون از آجرهایی که هیچ‌کدام شبیه همدیگر نیستند اما زیبا و موزون کنار هم قرار گرفته‌اند، چشم نواز است. آجرهایی که بر سطوح داخل و خارج بنا و ساختن حواشی انواع قاب‌ها و قاب‌بندی‌ها و حتی ایجاد لچک‌ها - لوزی‌های نامنظم و خمیده چهارگوشه قاعده گنبد - استفاده شده، براستی زیبا و باشکوه است. این بنا در مرکز شهر بخارا است و یکی از مهم‌ترین بناهای باستانی آسیای میانه بشمار می‌رود. گنبد بر فراز اتاق چهار گوشی به کمک کنج استوار شده و قابل مقایسه با شیوه گنبدسازی در دوره پارتی است و سبک آن شباهت زیادی به آتشکده‌های ساسانی دارد.

حمله اعراب به ایران

مقاومت نیاکان ما در برابر تاخت و تاز اعراب تردید بر نمی‌دارد امّا، نارضایتی‌های عمومی از حکومت برده‌ساز ساسانی نیز واقعیت داشته‌است و نباید فقط یک‌سو را ببینیم.
طبری درحوادث سال ۲۴ هجری نقل می‌کند که مغیره بن شعبه به رستم فرخ‌زاد سردار ایرانی گفت:
«برخلاف شما... از ما تازیان هیچ کس بنده دیگری نیست، از این رفتارتان (که برخی بنده و برخی آقا هستند) دانستم که کار حکومت شما ساخته‌است. کشور با چنین شیوه و آئین پایدار نمی‌ماند.»

عراق داعش زده و «أبی محمد العدنانی»
با خدا و خرافات هر جنايت و فريبی ممکن است 

سخنگوی رسمی داعش «أبو محمد العدنانی» یک پیام صوتی و به اصطلاح «ایدئولوژیک» داده‌است. عنوان پیام بخشی از آیه‌ ۷۹ سوره نساء است. «مَّا أَصَابَکَ مِنْ حَسَنَه فَمِنَ اللّهِ» (هر آنچه از نیکی‌ها به تو می‌رسد، از سوی پروردگار است) ویدیوی ضمیمه را ببینید. صدای او (از دقیقه ۱۶ به بعد) اضافه شده و من بخش‌هایی از آن را به فارسی گفته‌ام.

عرب‌ ستیزی خود را گردن «فردوسی» نیاندازیم

در تاخت و تاز و ویران‌سازی‌ کسانی که در ایران‌زمین، «تحمیل اسلام بر همه» را در دستور کار خود قرار دادند، تردیدی نیست اما برای زیر سئوال بردن حمله اعراب به ایران در عهد ساسانی، نیازی نیست تفسیرهای دلخواه خویش را به شاهنامه فردوسی بچسبانیم و به ابیات جعلی دخیل ببندیم. آویزان‌شدن به اسطوره ضحاک (آژی ده آک) که ریشه باستانی دارد و در کتب پهلوی و اوستا هم آمده و صرفاً اسم مُعرّب و جعلی آن تازی است و بعد کشف عرب‌ستیزی فردوسی و تقابل آن حکیم خردمند با اسلام، براستی مضحک است.

زد و بند «سایکس ـ پیکو»
Sykes–Picot Agreement 

اين بحث به موافقت‌‌نامه سايکس ـ پيکو Sykes–Picot Agreement می‌پردازد که حدود يک قرن پيش قلمرو خاورميانه بين دو کشور انگليس و فرانسه را مشخص نمود. قرار و مدار سرّی سايکس ـ پيکو در واقع ميان دولت‌های انگليس و فرانسه بود، اما روسيه تزاری نيز در جریان قرار داشت و با آن دو هم رأی شد تا پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی در جنگ جهانی اول، هر سه کشور بر منطقه، نفوذ و کنترل داشته باشند.

درگذشت مجید امین مؤید مترجم «تاریخ اجتماعی هنر»

مجید امین مؤید بویژه با ترجمه کتاب «تاریخ اجتماعی هنر» اثر آرنولد هاوزر ، خدمت بزرگی کرد. خودش گفته‌است ترجمه کتاب مزبور را بتدریج، ضمن نامه‌هایی که از زندان عادل آباد برای دخترم می‌نوشتم بیرون ‌می‌فرستادم. در زندان از پا نمی‌ننشست و با ترجمه آثار کسانی‌که با ستمکاران زمانه خویش درافتادند (برتولت برشت، آرتور میلر، شون اوکیسی، تنسی ویلیامز و...) به روشنگری پرداخت. او به انسان و آزادی عشق می‌ورزید و چنین کسانی حتی اگر بمیرند، نمی‌میرند.

حق فراموش‌شدن Right to be forgotten

آیا حقوق فردی اشخاصی‌ که می‌خواهند فراموش شوند بر حق عموم از آگاهی‌ از گذشته این افراد مقدم است؟ هیچ بعید نیست در آینده ستمگران با سوءاستفاده از «حق فراموش‌شدن» این یا آن واقعه را در حافظه گوگل (و خاطرات منتشر شده موجود در اینترنت) با دوز و کلک دست‌کاری نموده و با حذف آن خود را پاک و مبرّا جلوه دهند

هیچکس فقط به نسل خود تعلق ندارد
یادی از مانس اشپربر Manès Sperber

مانس اشپربر شهامت حق گفتن و تنهاماندن را داشت و هرگز قانع نشد که به کارگیری وسائل بد می‌تواند به هدفهای خوب بیانجامد. نمی‌توانست به اسم حقیقت دروغ بگوید. از نگاه او هر چیز که حقیقت نبود یا دست کم با جست‌و‌جوی حقیت مطابقت نداشت، پوچ و بی‌ارزش بود. معتقد بود هنگامی که تشکیلات از حالت ابزار درآمد و هدف شد و وقتی بی‌مروتی و ناراستی را توجیه کرد، وقتی انتقاد جاده یکطرفه و راهبران تافته جدا بافته شدند، غفلت و سکوت جفا است.

رقص زندگی در آب است

این بحث در مورد آب، نماد پاکی و روشنی‌ست. آب اگر آب یاشد و آنرا گِل نکرده باشیم آنقدر روشن و صاف است که می‌توانیم خودمان را در آن ببینیم. هر جا اثری از آب باشد زندگی هم هست حتی اگر مریخ باشد. آب اگرچه بستر اولیه حیات است اما وقتی یک جا بماند می‌گندد. هر چیزی شر و شغب و ادا و اطوار خاص خودش را دارد. آب هم. آب اگر سر بالا برود قورباغه ابوعطا خواهد خواند و چنانچه بر سر غضب آید، با بارانهای بی‌موقع و شدید ویرانی و سیل به‌بار می‌آورد. آب در خاطره‌ها نیز جاری است، دانوب، زمزم، فرات، سیحون و جیجون، هرانگ،می‌گندد و چنانچه همیشه از یک سو برود جلبک می‌زند!

هانا آرنت، سبزینه پوش عاشق و بُرنا

این بحث در مورد «هانا آرنت» یکی از اصیل‌ترین اندیشمندان زمانه ماست. همو که می‌گفت: «آدمی هیچ‌گاه به اندازه وقتی که عملی انجام نمی‌دهد اهل عمل نیست، و هرگز به اندازه زمانی که با خویشتن به سر می‌برد از تنهایی فاصله نگرفته‌است.» از شما دعوت می‌کنم این بحث را از ویدیو بشنوید. از دقیقه ۳۸ به بعد اندیشه‌ورز ارجمند آقای دکتر کریم قصیم در مورد هانا آرنت صحبت می‌کنند.

چی میشه که بهار میشه ؟
اعتدال بهاری Equinox 

این بحث در مورد اعتدال بهاری Equinox است. اعتدال بهاری که به آن «هموگانِ بهاری» هم گفته شده، یکی از دو اعتدالی زمین است که در هر سال رخ می‌دهد. اعتدال دیگر اعتدال پائیزی است. اعتدال بهاری در نیم‌کره شمالی، برابر است با اعتدال پائیزی در نیم‌کره جنوبی. جشن باستانی نوروز از لحظه اعتدال بهاری شروع می‌شود که ما در ایران به آن لحظه تحویل سال می‌گوییم.

مکتب فرانکفورت، مکتب اندیشمندان تیزبین
Die Frankfurter Schule 

این بحث در مورد مکتب فرانکفورت Frankfurter Schule است که بیش از هر چیز، به خاطر ارائه برنامه‌ای که «نظریهٔ انتقادی جامعه» خوانده می‌شود، شهرت یافته‌است. هدفِ نظریه انتقادی که تأثیر شگرفی بر اندیشه سیاسی و اجتماعی قرن بیستم بر جای گذاشت رها ساختن انسان از بند جریاناتی است که او را به بردهٔ خود بدل کرده ولیکن این بردگی را اطاعت آگاهانه و خودخواسته جلوه می‌دهند.

Ernst Bloch ارنست بلوخ : امید را نباید ناامید کرد

همانگونه که فلسفه هگل به شرح «اُدیسه» و سفر پرماجرای روح در تاریخ و فرهنگ می‌پردازد، ارنست بلوخ جنبه‌ها و صور تجلی امید را در مسیر تاریخ ردیابی می‌کند.
در نگاه بلوخ، امید پتانسیل تغییر و پدیده‌ای جاری در روزمرگی‌های ماست. گویی ذهن او در بیداری بر بال رؤیا پرواز می‌کرد. گذار معنوی به سوی اهدافی که گرچه رؤیایی‌ به نظر می‌رسند اما بالقوه موجودند و در آینده به واقعیت مبدل می‌شوند. به تعبیر خودش: Noch-Nicht-Sein
از شما دعوت می‌کنم به سخنان آقای دکتر کریم قصیم در مورد ارنست بلوخ توجه بفرمایید.

عشق، شب‌چراغ زندگی‌ست
«وَلـِنـْتـایـْنْ دِی» Valentine's Day 

عشق دو انسان به هم، که در فرهنگ ارتجاعی از اساس، و در بینش «انقلابی» به شکلی دیگر نفرین شده، هرچند توسط دست‌های نامرئی سرمایه و بازار، و فردیت سلطه‌گر آدمی(که از آن تنها پورنوگرافی و استثمار جنسی می‌فهمد) به منجلاب کشیده شده امّا، هم واقعیت دارد و هم پاک است. هیچ منظره‌ای زیباتر از عشق ورزی عاشق و معشوق نیست، اصلا زیباتر از این و بالاتر از این محال است.

انقلاب بهمن و عقاب جُور
عقاب جُورگشاده‌‌ است بال بر همه شهر 

ای آبِ زلال بعد از گذشتن از هزار رود خشک به تو رسیدم. چرا سَر از عهد بوق درآوردی؟ چرا به داغ و دَرفش کشیده شدی؟ تو با چشم‌بند و دست‌بند چه نسبتی داشتی؟ چرا خونِ آن همه جانِ شیفته را بر زمین ریختی؟ هنوز و تا همیشه خاطره‌ات زنده است. دلم می‌خواهد دوباره در آغوشت گیرم و سَر بَر شانه‌هایت بگذارم. باور ندارم جهل و تیرگی عمرِ جاودان دارد، باور ندارم اصالت با تاریکی است. درنگ کن، درنگ‌کردنی، روشن می‌گردد تاریکی

Régis Debray «رژی دبره» و اسیرکشی سال ۶۷

وقتی عقاب جور بال می‌گشاید و قاتلان به جلد مصلحان می‌روند، همنوازی امثال رژی دبره، با نمایشات حکومتی، بازی با فلسفه و خون شهیدان است و چنین مباد.
از امثال «جک‌استروا» انتظاری نیست اما از رژی دبره که زمانی برای آرمان‌های عدالت طلبانه زندانی کشیده و همراه و همنشین چه گوارا بوده‌است انتظار می‌رفت. انتظار می‌رفت در مورد ایران گوشه چشمی هم به درد و رنج مردم ایران داشته باشد. به آن بیدادِ گران که غنچه لبخند را بر لبان مردم پژمرد.
به اسیرکشی سال ۶۷، به نسل رنجدیده‌ای که به نام «عدل علوی» از این زندان به آن زندان پاسکاری‌شان کردند و به دار شقاوت کشیدند. آیا می‌توان از انقلاب فرانسه گفت و از تیرباران کمونورها و اعدام امثال دانتون نگفت و جوری جلوه داد که گویی چنین اموری هرگز اتفاق نیافتاده‌است؟

منشور بزرگ آزادی‌ (مگنا کارتا)
Magna Carta

این بحث در مورد «منشور کبیر» Magna Carta (مگنا کارتا) است که یکی از مهمترین اسناد بریتانیای قرون وسطی بشمار می‌رود و از تدوین و امضای آن ۸۰۰ سال می‌گذرد. این منشور که در واقع توافقنامه‌ای بین شاه انگلستان(جان) و گروهی از اشراف بود، به زبان لاتین نوشته شده و به‌نام لاتین آن مگنا کارتا شناخته می‌شود یعنی منشور کبیر
ماگنا کارتا به طور رسمی سال ۱۲۱۵ میلادی به تصویب رسید و جان اول، پادشاه وقت انگلستان را موظف به احترام به برخی رویه‌های قانونی مشخص، و پذیرفتن این موضوع نمود که قدرت او توسط قانون محدود خواهد شد. از این رو منشور کبیر به یکی از مهم‌ترین اسنادی بدل گشت که در یک روند تاریخی به ایجاد حکومت مشروطه در جوامع انگلیسی زبان امروزی انجامید.

سوگیری و پس‌نگری Hindsight Bias

این بحث در مورد «هایند‌سایت ‌بایاس» Hindsight Bias است که با مسامحه «سوگیری پس‌نگر» (تورش بازاندیشی) نامیده‌ام. به رویکرد و نگاه اُبژکتیو Objective approach نیز، که بدون آن به خیالبافی و قضاوت‌های پوچ دچار می‌شویم، اشاره شده‌است. ضرورت طرح موضوع از جمله به این خاطر است که بسیاری از ما نسبت به وقایع گذشته و آنچه در میهن ستمدیده ایران روی داده است در نوعی «هایندسایت» به سر می‌بریم و ارزیابی شتابزده می‌کنیم.

خیانت چیست و خائن کیست؟
?What Is Treason 

این بحث در مورد خائن و خیانت است. واژه‌هایی که به وفور می‌شنویم و به‌کار می‌بریم بی آنکه بدانیم دقیقاً چی هست و چی نیست. رّد پای خائنین را در «کمدی الهی» دانته، در نمایشنامه‌های «توفان» و «ریچارد دوم» و تراژدی «شاه لیر» شکسپیر، در داستان کورواغلو و چنلی‌بل، در شاهنامه و در خیلی جاهای دیگر می‌بینیم. «آلیسون ویر» در رمان «خائن بی گناه » دسیسه‌های قلمرو سیاست را نشان داده‌‌است. بزرگ علوی هم داستانی به‌نام «خائن» دارد که به پرونده عبدالصمد کامبخش و تک‌نویسی‌های وی در مورد دکتر تقی ارانی اشاره می‌کند.

یوهانس کپلر Johannes Kepler
طرحی نو در آسمان نجوم 

این بحث در مورد یوهانس کپلر Johannes Kepler ریاضیدان و ستاره شناس بزرگ آلمانی است. اهمیت کپلر از جمله به این خاطر است که با برهان و استدلال رودرروی آرای مسلط زمانه خودش که پشت آن امثال ارسطو و بطلمیوس بودند ایستاد و از نظرات امثال کپرنیک و «تیکو براهه» نیز عبور کرد. البته کسانی که ایده‌های نو را برنمی‌تافتند با او کنار نیآمدند. وقتی کپلر دلائل خود را برشمرد و نشان داد که سیاره‌ها در مدارهای بیضوی (بیضی‌وار) به دور خورشید می‌چرخند و خورشید تنها نیروی اداره کنندهٔ مدارهای سیارات است، انگاری کفر گفته‌است. از همه سو شماتت شد و هر کِس و ناکِسی او را متهم ‌کرد. به وی متلک می‌گفتند و مسخره‌اش می‌کردند...

وقتی می‌میریم چه چیزی با ما خواهد مرد؟
به یاد کوهنورد پیر فرج‌الله شریفی گلپایگانی

فرج الله شریفی گلپایگانی، آن معلم فرزانه و شریف در قطعه هنرمندان به میهمانی خاک رفت.
دلم می‌خواهد با اقتداء به حافظ، فرمانروای بی همتای غزل و شور که در اوج حمله مغول، یورش‌های امیر تیمور و کشاکش‌های آل مظفر، از امید سخن می‌گفت، به اندوه اصالت ندهم.
امّا در روزگار غریبی که عقل به تبعید رفته و ابتذال به میدان آمده، در زمانه ای که آسیاب بر خون عاشقان می‌چرخد و بازار مکر و فریب گرم است، به غبار پیوستن این انسانهای شریف مرا در خود، می‌برَد و پرسش رازآلود «خورخه لوئیس بورخس» Jorge Luis Borges را به یاد می‌آورد:
وقتی می‌میریم چه چیزی با ما خواهد مرد؟ Qué morirá conmigo cuando yo muera

یکبار دیگر ماندلا
هر پدیده ای را باید از جوانب مختلف بررسی کنیم 

وقتی دوستان دیروزش با انتقاد اصولی به وی راهشان را کج کردند، به آنان تهمت نزد و برایشان پاپوش ندوخت. به کسی مزدور و خائن نگفت و به حق کشی میدان نداد. در شرایطی که عطش انتقام جویی بیداد می‌کرد، برای متحد کردن جامعه‌ پراکنده آفریقای جنوبی و غلبه بر روح نفرت، مخالفانش را بخشید. در زمان وی بساط داغ و درفش راه نیافتاد. کسی شکنجه و تیرباران نشد. فتوای اسیرکشی نداد و سر ها بر دار ها نرفت اما...

سرنوشتم را با دست خویش می‌نویسم. یادی از نلسون ماندلا

فراسوی این جایگاه پر از خشم و اشک، جز سایه های وحشت دیده نمی‌شود و تهدید و رنج سالیان مرا می‌پاید اما در من نشانی از هول و هراس نیست. از این گذرگاه تنگ و تاریک و از پیامدهای در تقدیر، واهمه‌ای ندارم. (چون) سرنوشتم را با دست خویش می‌نویسم

ایتوس، پاتوس، لوگوس
Ethos , Pathos , Logos

لوگوس کلمه است و سایه بر سایه ملکوت می‌ساید. نباید معنی غایی نهفته در آن را ندید و هر تصمیم نابخردانه و نابجایی را توجیه نمود. تکیه بر اتوس و پاتوس و لوگوس، با دهن‌کجی به آداب و اخلاق، با سوار شدن بر ذهنیت عاطفی و مذهبی مردم و با زیرپاگذاشتن خرد و استدلال هیچ میانه ای ندارد. لوگوس بیان کلمه حق در برابر جباران است.

Exit Strategy استراتژی خروج

جنبش حماس که «ازمابهتران» آنرا به حساب نمی‌آورند و مرتجعش می‌نامند عملاً به واقعیت خارج از ذهن خود بها داد و با بیان اینکه ورود نیروهای حزب الله لبنان به سوریه باعث شده تنش‌های طایفه‌ای در منطقه تشدید شود و مساله فلسطین مساله اساسی ماست ـ استراتژی خروج را برگزید و نشان داد برخلاف مدعیان انقلابیگری و نوک پیکان تکاملی، لجاجت و مقاومت را یکی نمی‌گیرد و غیر منعطف با شرایط زمان نیست.

کلاه آبی‌ها Blue Berets
United Nations peacekeeping 

کلاه آبی‌ها که متشکل از نیروهای نظامی (سربازان، افسران پلیس) و غیر نظامی (گروه ناظر =پرسنل کشوری و لشکری) ‌است، باید در یک امنیت نسبی باشند تا بتوانند به عنوان نیروی حایل نقش بازی کنند. در غیراینصورت کاری از پیش نمی‌برند و نمی‌توانند با روش‌های مسالمت‌آمیز به خشونت‌ها و درگیری‌های ایجاد شده (در داخل یک کشور و یا میان دو کشور درگیر) خاتمه دهند.
یکی از اهداف کلاه آبی‌ها کاهش تنش در منطقه مخاصمه‌است تا مسائل اصلی که باعث جنگ و جدال شدند. در جای دیگر، از طریق دیپلماسی قابل حل شوند.

آسیمیلاسیون Assimilation
یه چیزایی هست که ما نمی‌دونیم 

اینکه شخصی به هر دلیل خودش را به آقابالاسر و معبود خودش شبیه سازد و در دستگاه و گفتمان او برود و اصالت و شخصیت خودش را گم کند و اگر هم پیدا کرد از آن نفرت داشته باشد نمونه بارز آسیمیلاسیون است. مجنون همان مجنون بود. لیلی عوض شده بود. همه در جلد بازجو رفته و از جنس او شده بودند. من آنجا به وضوح آسیمیله شدن را می‌دیدم

نظریه برجسته‌سازی Agenda setting theory

با برجسته‌سازی، اخباری که تنها بخشی از واقعیت را دارد و نیمه پنهانش از نظرها محو شده (محو کرده‌اند)، تماماً با تفسیر به رأی، مچاله یا بهتر بگویم کلاسه شده، و ما خواننده، شنونده و بیننده آن می‌شویم و روی آن بحث می‌کنیم و در رّد و تاییدش مطلب می‌نویسیم. گویی غیر از روایت مورد اشاره، هیچ واقعه دیگری که به سرنوشت ما مربوط باشد وجود نداشته و ندارد.

سیاست‌زدگی
از هر طرف که رفتم جز وحشتم نیفزود

ما در دورانی زندگی می‌کنیم که آدمی کمتر و بسی کمتر می‌اندیشد ولی زیاد حرف می‌زند یا برایش حرف می‌زنند. ما در چنین اوضاع و احوالی با کندو‌کاو بیگانه بیگانه‌ایم و جالب اینجاست که به روشن‌بودن نتیجه پژوهش، پیش از شروع پژوهش، اطمینان داریم!
تفکّر دشوار است و ما تاب تحمل نتایج آنرا نداریم. اندیشیدن و به قول کانت دلیر‌بودن و فکر خویش را به کار بستن، حیران و پریشان‌مان کرده، به دیدار خویشتن می‌برَد و ما تاب تحمل این دیدار مبارک را نداریم. ترجیح می‌دهیم عطایش را بر لقایش ببخشیم و بر طبل بی‌خیالی بکوبیم.

متن کامل عهدنامه گلستان
Гюлистанский договор  

نمونه فارسی عهدنامه گلستان بسیار حال‌گیر و توأم با ستایش‌های زشت و شرک‌آود است. «اعلیحضرت قضا قدرت رایت پادشاه جمجاه و امپراتور اکرم عالی دستگاه مالک بالاسقلال کل ممالک انمپریه اروسیه اعلیحضرت قَدر قدرت کیوان رفعت پادشاه اعظم سلیمان جاه مالک بالاستقلال ممالک شاهانه ایران به ملاحظه ی کمال مهربانی و اشفاق علیتین که درباره ی اهالی و رعایای متعلقین دارند به دفع و رفع امور عداوت و دشمنی که برعکس رأی شوکت آرای ایشان است طالب و باستقرار مراتب مصالحه ی میمونه و دوستی جواریت سابقه ی مؤکده را در بین الطرفین راغب میباشند...»

عهدنامهٔ گلستان
Treaty of Gulistan

«گور اوزلی» سفیر انگلیس در ایران(که عهدنامهٔ گلستان را نوشت) کارچاق‌کن سیاسی بود و به علت در خطر بودن منافع بریتانیا در هندوستان دستور داشت به گونه‌ای ایران را در برابر سلطه روسیه مصون نگه دارد تا ایران بتواند حائلی باشد بین مستعمره هندوستان و روسیه.
خطر تسلط روسیه زیاد بود و گور اوزلی می‌بایست قال قضیه را بخواباند تا جلوی پیشرفت روسیه به سمت ایران گرفته شود. او دیپلماتی کارکشته بود و توانست مقدمات مصالحه بین دو کشور را فراهم کند.

جان رالز و پسِ پردهِ بی‌ خبری The veil of ignorance

این بحث در مورد «حجاب جهل» یا بهتر بگویم «پس پرده بی‌ خبری» است که فیلسوف لیبرال و کانت گرا، جان رالز John Rawls که فلسفه سیاست را حیات و توان تازه‌ بخشید، برجسته کرده است... طرح اینگونه مباحث به چه درد می‌خورد؟ شاید روزنی به دنیای مدرن بگشاید، شاید کمک کند در حالیکه همه چیز جز سیاست، سیاسی است از حق را ناحق کردن و «سیاست زدگی» فاصله بگیریم و در پی سخن نو باشیم. فسانه گشت و کهن شد حدیث اسکندر سخن نو آر که نو را حلاوتی است دگر

هستم آنکه هستم / اِهیِه اَشِر اِهیِه / אהיה אשר אהיה
I Am that I Am 

هایله‌سلاسی گاه و بیگاه غیبش می‌زد (البته جایی نبود، همانجا در کاخ بود) از نظرها پنهان می‌گشت و شایع می‌شد با اون بالا بالاها ارتباط دارد و بر گِردَش هاله نور پدیدار می‌شود و سرفه و عطسه اش هم تبرک دارد و شگفتا که هواداران سلاسی با طیب خاطر و با شور و شوق به این «بندگی خودخواسته» ادامه داده و از آن دین و آئین هم ساختند. حالا هر کس در صف بیعت نمی‌ایستاد و دولا و راست نمی‌شد، متهمش می‌کردند بی‌دین و بی‌ایمان است و با دشمنان اتیوپی همکاری دارد.

Ad Hominem ماه منطق در مُحاق سفسطه

مغالطه توسل به اکثریت Argumentum ad populum از قدیم و ندیم رایج بوده و همه کسانیکه به خود دسته گل می‌دهند و غیر خود را سنگ و سقال و تیغ و تغال می‌پندارند، به آن آویزان شده و نسق‌گیری می‌کنند. در این حقه‌بازی، دلیل درست بودن یک گزاره این بیان می‌شود که جمع آن را درست می‌دانند.
مثلا در گذشته اکثریت مردم «زمین صاف است» را گزاره‌ای درست می‌دانستند، اما این‌که اکثریت یا حتی همهٔ مردم، زمین را صاف بدانند دلیل صاف بودن زمین نخواهد بود. زمین کروی است. هر چند اکثریت به ریش امثال فیثاغورث و گالیله و لئون فوکو بخندند

یادی از ژنرال جیاپ و نبرد دین‌بین‌فو Điện Biên Phủ

در زندگی ژنرال جیاپ، که فرماندهی مهم‌ترین نبردهای ویتنام و آمریکا را برعهده داشت و پیروزی‌های نظامی بسیاری را با فرماندهی خود ثبت کرد، یک نقطه باشکوه وجود دارد و آن این است: جیاپ در سال ۱۹۷۳ بعد از آنکه ارتش تحت فرماندهی‌اش در نبرد «استر» شکست خورد، به جای اینکه تقصیر را به گردن فرماندهان صحنه بیاندازد، از مقام فرماندهی کناره‌گیری کرد و گفت طرح نظامی ما غلط و ارزیابی مان از قدرت دشمن، درست نبود و من (جیاپ) از مردم ویتنام و از همه رزمندگان پوزش می‌خواهم و از فرماندهی ارتش کنار می‌روم. بر آن طرح غیرواقعی من صحه گذاشته بودم و مقصر اصلی خودم هستم.راز محبوبیت جیاپ در چنین آزمایش و نقطه عطفی است.

Loaded language آب و تاب دادن به زبانِ زبان بسته

این بحث در مورد Loaded language زبان احساس محور و احساس بنیان و احساس برانگیز است. زبان پُرطمطراق و «عبارات جهت‌دار» کسانی که با لفاظی و حراّفی و با آب و تاب دادن به زبان و بازی با کلمات، احساسات مخاطب (و نه اندیشه او را) انگولک می‌کنند. این زبان‌بازی و عبارت پردازی که گاه با شور و فتور و اشک و آه و گاه با «های و هوی» و تب و تاب، همراه می‌شود، حراف و هنرپیشه مربوطه، آسمان و ریسمان و ری و روم و بغداد را بهم می‌بافد، علاوه بر معنای ظاهری، حاوی پیام پنهانی نیز هست و فیلمی که بازی می‌شود یا فیلی که هوا می‌رود، برای القای همان پیام است.

گل همین جا است، همین جا برقص

در افسانه‌های «ازوپ» Aesop آمده است که لاف‌رنان مدعى بودند در «جزیره رودُس Rhodes واقع در «دریای اژۀ» پَرشى عظیم کرده‌اند که نگو و نپرس!
گفته شد دست از لاف زدن بردارید و صحبت از برداشتن سنگهای بزرگ نکنید که سنگ بزرگ فقط برای نزدن است! نمی‌خواهد بروید آن دور دستها در شرق دریای اژه، جزیره رودس همین جا است. همین جا است که باید جهید.
Hic Rhodus, Hic Salta و به تعبیر مارکس: گل همین جا است، همین جا برقص.

پاییز خودش نوعی بهار است
به رهی دیدم برگ خزان... 

پایـیـز، پایـیـز زیـبا و دل انگـیـز با سکوت و غم و سرورش و با برگ‌های پریشان و رنگینی که امروز یا فردا سر بر خاک می‌نهند، از راه رسید. پاییز اگرچه با رعد و برق و ریزش باران و قارقار کلاغها و خش‌خش برگ‌ها همراه است اما در میان این هیاهو تنهاست و پی دوست و آشنا می‌گردد.

لئون فوکو و «آونگ»ش Foucault pendulum

فیزیک‏دان فرانسوی لئون فوکو (فوکالت) که ۱۸ سپتامبر سال ۱۸۱۹به دنیا آمد و ۱۱ فوریه ۱۸۶۸ در پاریس درگذشت، اصل مهمی را در فیزیک بنیاد نهاد و ثابت کرد که سرعت نور در آب، کمتر از هوا است.
در زمانه او، «ذره‏‌ای بودن نور» برای فیزیکدانان حکم آیه داشت و فوکو می‌خواست نشان دهد که نور می‌تواند از امواج نورانیِ انرژی‏‌دار هم تشکیل شده‌ باشد.

کمون پاریس

این بحث به کمون پاریس la commune de paris اشاره دارد. اصطلاح کمون پاریس ‏(۱۷۸۹ تا ۱۷۹۵)، در اصل، به حکومت پاریس در طول انقلاب فرانسه اطلاق می‌شود. اما، بیش‌تر برای اشاره به حکومت سوسیالیستی که در دوره‌ای بسیار کوتاه از ۱۸ مارس تا ۲۸ مه ۱۸۷۱ بر پاریس حکم راند، استفاده می‌شود.

کشکول
دلم از قیل و قال گشته ملول

کشکول جُستارهای پراکنده‌ای است که فقط بخش اندکی از آن‌را خودم نوشته‌ام. بیشتر آن از اینجا و آنجا گردآورده‌ شده‌ و بی‌هیچ نظم خاصی به دنبال هم آورده‌ام تا گم و گور نشود. در این یاداشتها نیز؛ مثل هر متن دیگری، تک تک واژه‌ها مهم نیستند، آنچه اهمیت دارد، پیام و رشته‌ای است که کلمات حول آن به یکدیگر قلاب می‌شوند.
حُسن تو دایم بدین قرار نماند مست تو جاوید در خمار نماند
ای گل خندان نوشکفته نگه دار
خاطر بلبل که نوبهار نماند
حسن دلاویز پنجه‌ایست نگارین
تا به قیامت بر او نگار نماند
عاقبت از ما غبار ماند زنهار
تا ز تو بر خاطری غبار نماند

R2P (اصل حمایت و حفاظت)

آر تو پی R2P‏ «اصل حمایت و حفاظت» و تعهد به پشتیبانی است. بنا بر آر تو پی (اصل حمایت و حفاظت)، حکومت امتیاز نیست. «مسئولیت» است، مسئولیتی که رهبران نسبت به آحاد مردم باید دارا باشند. ... هر حکومتی وظیفه دارد که از مردم خود (و ساکنین کشورش) علیه «کشتار دست جمعی»، «جنایت جنگی»، «پاکسازی نژادی - قومی» و «جنایت علیه بشریت» حمایت کند. این مسئولیت مستلزم پیشگیری از این گونه جنایات از طریق ابزارهای مناسب و ضروری است. آر تو پی، چهار مورد فوق را «نقض مسوولیت حاکمیت» برشمرده که جهان باید برای توقف آن‌ها به هر شکل ممکن وارد عمل شود. بر اساس آر تو پی، اقدامات اجباری، قانونی می‌‌شود.

میرزا آقاخان کرمانی
و داستان جعلی «کرکره بن صرصره بن غرغره»

میرزا آقاخان کرمانی در کتاب «ای جلال‌الدوله» با اشاره به کتاب بحارالانوار مجلسی، یک حدیث جعلی مربوط به علی بن ابیطالب را واقعی پنداشته‌است. گویا علی در جنگ صفین قصد عبور از نهر فرات را داشته و چون معبرش معلوم نبوده، فردی بنام نصیر بن هلال را می‌فرستد تا از یک ماهی‌ به نام کرکره محل عبور را بپرسد!
انگار خود علی و یارانش با فرات و راه عبور از آن بیگانه بودند و باید از ماهی‌ها بپرسند.
میرزا آقا خان کرمانی انسان والایی است و «سه مکتوب» او سرشار از اندیشه‌های ناب میهنی. مرگ با عزتش توسط عوامل استبداد نیز گویای شخصیت ارجمند اوست، اما داستان ماهی‌ها واقعی نیست.

برتراند راسل، مدافع سرسخت تجربه‌گرایی و پیشگام تحلیل منطقی

برتراند راسل نویسنده کتب ارزشمندی چون «مدخل فلسفه ریاضی»، «تاریخ فلسفه غرب»، «جهان‌بینی علمی» و «بلشویسم در تئوری و عمل»...، مدافع سرسخت تجربه‌گرایی و پیشگام تحلیل منطقی بود. او در تاسیس و تکمیل علم منطق جدید و در موضوع معرفت انسانی سهم زیادی داشت.
برای راسل چگونگی کارکرد ذهن، شیوۀ تجربه‌کردن جهان پیرامون، ذات واقعی معنای کلمات و جملات، بسیار اهمیت داشت، اما دل‌مشغولی‌های منطقی و جلوس بر بام دانش‌ها، نتوانست او را از سهیم‌شدن در چالش‌های اجتماعی بازدارد. راسل با جنگ و بیدادگری کنار نمی‌آمد و به همین دلیل در خلال جنگ جهانی اول از دانشگاه اخراج شد و به زندان افتاد. از نازیسم، از جزمیت فلسفه حزبی در شوروی و از تجاوز آمریکا به ویتنام (هر سه) به شدت انتقاد می‌کرد.

گذری به اسپانیا
«سانتیاگو دِ کمپوستلا» Santiago de Compostela  

از گذشته های دور وقتی دلم می‌گرفت به آسمان پناه نمی‌بردم که خود سرگشته و سالک راه بود. همنشین کوه و صحرا و رود می‌شدم و این برایم نوعی نیایش بود. هنوز هم زیارت سنگ و سبزه و آب، مرا به دیدار خویشتن می‌بَرد. امسال اما، حال غریبی داشتم... پیش از رمضان بارها وقت سحر زمزمه می‌کردم: بیان کلمه حق مرارت دارد. بیان کلمه حق مرارت دارد... چون فرو آیى به وادى طلب پیشت آید هر زمانى صد تعب

رؤيا خود نوعی زندگی است
ایَا سروش سحرگاهان، تو روشنی را جاری کن 

ایا سروش سحرگاهان، تو روشنی را جاری کن، تو با درختان غمخوار و مهربان می‌باش، تو رودها را جرأت ده که دل به گرمی خورشید، بسپرند. تو کوچه‌ها را همت ده، که از سیاهی بن‌بست بگذرند. تو قلب‌ها را چندان بزرگواری بخش که تا چراغ حقیقت را دوباره در شب ناباوری برافروزند. تو دست‌ها را آن مایه هوشیاری بخش، که دوستی را از برگ‌ها بیاموزند.

فرقه‌ها زیست تک منبعی دارند

این بحث اشاراتی کوتاه و کلی است به آنچه فرقه و سکت Sect گفته می‌شود و توضیح این گزاره که فرقه‌ها زیست تک منبعی دارند و ازهمین‌رو، همه چیز و همه کس را با دنیای خودشان، با نگاه بسته، و با باید و نبایدهای خودشان، بررسی می‌کنند، یا بهتر بگویم برچسب می‌زنند. فرقه‌ها درواقع خودشان را بازتاب می‌دهند.
امکان ندارد کسی درونش کدر باشد و دیگران را صاف و شفاف ببیند. باید بیرون خویش را تیره و تار ببیند. چرا؟ چون میله‌ها در درون خود اوست.
مر رسن را نیست جُرمی ای عنود
چون ترا سودای سربالا نبود

کُفرِ یک دوران، دینِ دورانِ بعد است

انسان موجودی بی نهایت طلب است و این کشش که جوهر و مضمونش جز عشق نیست، در شمار زیادی از ما با نیایش بیدار می‌شود. با نیایش البته به سرانجام نمی‌رسد اما با آن می‌تواند آغاز ‌شود. منتها به یک شرط و آن اینکه از هول تنهایی و تاریکی و وحشت از آگاهی به هستی خویش، خودمان برای خودمان خدا نسازیم. در اینصورت روح این جهان بی روح است. مخلوق ذهن ما است و ما را الینه و از خودبیگانه می‌کند و چنانچه با خرافات جمع شود فاجعه می‌آفریند. خدایی که معلول ترس و نفع و جهل ما باشد خدا نیست و به قاف سگ هم نمی‌ارزد.

کمونیست‌های ایتالیا و سیستم ستم و فرمان

وقتی کمونیست‌های ایتالیا از استالینیسم درآمدند با عبرت‌گیری از آن سرانجام تلخ، دریافتند که باید طرح نو دراندازند و راه دیگری برای موفقیت و جلب افکار عمومی در پیش بگیرند. نمی‌توانند و نباید همه تقصیرات را به گردن مظروف یعنی مردم و مبارزین از جان گذشته بیاندازند. عیب و ایراد در تشکیلات خودشان(در ظرف) است. اینگونه بود که از آن قلک سرسخت و تاریک، از محبسی که خود را در آن اسیر کرده بودند، زدند بیرون و رفتند روی تئوری‌های آنتونیو گرامشی Antonio Gramsci و سیستم ائتلافات.

وقتی چیز غریبی می‌شنویم، نباید پیشاپیش آن را رّد کنیم

آندره ژید با اینکه در طرح انتقادات و اعتراض های خویش نشان داد که دشمن اتحاد شوروی نیست. اگرچه با دلسوزی و همنوایی و احترام، پاره یی از ناهنجاری ها و روشهای ناپسند را انتقاد و سرزنش کرد. اما از سوی حزب کمونسیت و کسانیکه استالین برایشان خدا بود، با جوسازیهای وحشتناکی روبرو شد و پشت سرش صفحه گذاشتند که مآمور فلان سرویس اطلاعاتی بوده و ما پیشتر می‌خواستیم افشایش کنیم و... مرتجعین حتی زیر پای «رومن رولان» هم نشستند تا علیه وی بنویسد و متاسفانه او با اینکه می‌دانست آندره ژید نویسنده دردمندی است و در آن کتاب جز واقعیت را گزارش نکرده، اما چنین کار زشتی را کرد

به یاد تقی روحانی، گوینده پیشکسوت رادیو ایران
انسان موجودی خاطره گرا است 

۱۱ مهر سال ۵۸ قرار می‌شود تقی روحانی را به زندان ایرانشهر منتقل کنند. در فرودگاه مهرآباد، چند نفر سر می‌رسند و با نشان دادن یک نامه که گویا متهم آزاد شده‌است، او را تحویل می‌گیرند و می‌گویند خودمان ایشان را به منزل می‌بریم. ربایندگان تقی روحانی را به بیرون شهر بردند و لت و پار کردند و نشان دادند انسان در اینگونه مواقع واقعاً گرگ انسان است.

«شریعت»، آخوندی و غیرآخوندی ندارد

اگر شریعت را دستورالعمل‌های مذهبی که دارای بار حقوقی است، تعریف کنیم، دیگر آخوندی و غیرآخوندی ندارد. شریعت، شریعت است. توجه کنیم که شریعت بار معنایی خاص خودش را دارد و نباید به معنای لغوی آن (راهی که به شریعه، به آب می‌رسد)، دل خوش کرد.
از آنجا که تطبیق شریعت به مفهوم محدود ساختن آزادی‌ها است. طرح اینگونه مباحث بسیار ضروری است و باید به روشنی (و نه چند پهلو و گنگ) پاسخ این سئوال را بدهیم:
آیا شریعت (غیرآخوندی) منبع اساسی قوانین آینده ایران خواهد بود؟

یادی از امیلیانو ساپاتا (زاپاتا)

امیلیانو ساپاتا سالاسار Emiliano Zapata Salazar یکی از رهبران برجسته انقلاب مکزیک علیه رژیم دیکتاتوری «پورفیریو دیاس» به شمار می‌آید که در سال ۱۹۱۰ آغاز شد. ساپاتا تشکیل دهنده و رهبر یک نیروی مهم مردمی بود که در طول انقلاب مکزیک با نام «ارتش آزادی بخش جنوب» شناخته می‌شد. ساپاتا یکی از قهرمانان ملی مکزیک است و در ایالت «چیاپاس» روستائیان به او قسم می‌خورند.

جلیل شهناز
شهنواز تار ایران به دیار باقی شتافت

جلیل شهناز یکی از سرشناس‌ترین نوازندگان تار و سه تار سدهٔ اخیر بود و قدرت فوق العاده ای در جواب دادن و دونوازی داشت. او در گیرودار ردیف و تقلید از دیگران نماند و مانند آبشاری خروشان در جریان بود. پدرش (شعبان خان) که استاد مسلم تار بود و سه‌تار و سنتور نیز می‌نواخت، همچنین عمویش غلامرضا سارنج که کمانچه می‌نواخت الهام بخش او در کار هنری بودند. عبدالحسین شهنازی و برادرش حسین شهناز هم از جمله آموزگاران وی بودند.

برتولت‌برشت‌ و اُپرایِ ‌صَنارسه‌شاهی
The Threepenny Opera 

برشت که قلمش در خدمت عدالت و آزادی بود و اشعارش زبان حال ستمدیدگان، بخشی از زندگی خودش را در آوارگی و زندان سپری نمود. او مُدام از سرزمینی به سرزمینی دیگر پاس داده می‌شد، اما هرگز خودش را از تا نیانداخت و چون سحوری شبهای تار، اذان صبح سر ‌داد:
از کیست که استثمار دوام می‌یابد؟ از مـا. چگونه از شّر استثمار می‌توانیم راحت شویم؟ با تلاش و مبارزهِ خود مـا. پس اگر از پای افتاده‌ایم باید برخیزیم. برخیزیم و گامی پیش نهیم.

وحدتِ ظرف و مظروف، بی تضاد نیست

در واقع همه چیز «نقطه» است. «الف» هم تکرار نقطه است و همه حروف الفبا نیز در واقع همان الف یا در حقیقت همان نقطه است. الف «ظرف» است و نقطه «مظروف»
این بحث در مورد رابطه ظرف و مظروف است که از گذشته‌های دور دانشوران و فرزانگان به آن توجه نموده و بوعلی سینا، خیام، مولوی، سهروردی، ملاصدرا، دکتر شریعتی و آیت الله طالقانی و خیلی‌های دیگر به آن گوشه زده اند.

مادر معینی، چاووش شادی و امید
دانی که کیست زنده؟ آنکو ز عشق زاید 

مادر هیبت الله معینی به میهمانی خاک رفت و من به یاد دو دوست نازنین افتادم. کی مرگ که رفیق شفیقی است و هرگاه از راه برسد قدمش مبارک باد و دیگری هیبت که همواره در خروش بود و آسایشش بی‌قرار. تکبر و تبختر نداشت، مثل درختان سرسبز و پربار افتاده و متین بود و می‌شد زیر سایه اش نشست. او و مثل او سلحشورانی را زنده می‌کردند که در جلوت نبرد و چکاکک شمشیرها پا در رکابند و از شبانگاهان تا سپیده‌دمان بر ستمگران می‌تازند و تا صبح سحر ندمد از اسب ستیز با ستم و تاریگی پیاده نمی‌شوند.

آزادی، آزادی دیگری است

«در زندگی حرفهایی هست برای نگفتن. حرفهایی که سر به ابتذال گفتن فرود نمی‌آورند. حرفهای بیتاب و طاقت فرسا که همچون زبانه های بیقرار آتشند و کلماتش, هر یک، انفجاری را به بند کشيده اند. کلماتی که پاره های بودن آدم اند...»

ما همه «خرِ ژان‌ بوریدان»یم
Buridan's Ass 

خر ژان بوريدان Buridan's Ass مسأله معروفی است بين فلاسفه، که ارسطو، غزالی و ابو علی سينا، به آن اشاره کرده اند و آن را (به اشتباه) به «ژان بوريدان»، فيلسوف فرانسوی ِقرن چهاردهم نسبت می‌دهند. موضوع مسأله اين است که الاغی گرسنه را به فاصله مساوی از دو کپه يونجه در نظر می‌گيرند، در قرائتی ديگر الاغی را که هم گرسنه و هم تشنه است به فاصله مساوی از يونجه و سطل آبی در نظر می‌گیرند. برخی استدلال می‌کنند که الاغ مزبور به سبب ناتوانی اراده به عمل، خواهد مُرد.

قاعده طلایی Golden Rule

بنا بر قاعده طلایی Golden Rule که یک اصل اخلاقی است شخص باید به گونه‌ای با دیگران رفتار کند که دوست دارد دیگران در شرایط مشابه با او آن‌گونه رفتار را داشته باشند.
'Treat others how you wish to be treated'
نباید به گونه‌ای رفتار کنیم که دوست نداریم آن‌گونه با ما رفتار شود.
حکیم ابوالقاسم فردوسی این مضمون را ضمن اشاره به آخرین رویاروییِ کیخسرو، پسر سیاوش، با افراسیاب، در شاهنامه چنین آورده‌است:
چنین گفت کیخسروِ هوشمند
که هر چیز کان نیست ما را پسند
نیاریم کس را همان بَد به روی
اگر چند باشد جگر، کینه‌جوی

شب‌پره ها می‌آیند و می‌روند، آفتاب می‌ماند

هر چیزی را در پرتو شناختن ضد آن، یا غیر آن، یا رقیب آن است که بهتر می‌توان شناخت. الزام این پذیرش، پذیرش حق مخالفی است که حتی با ما دشمنی هم می‌ورزد. ذهنیت خرد گریز و مخالف ستیز اما با این واقعیت بیگانه است و جز اینکه با نفی دیگران خود را اثبات کند، راه به جائی نمی‌برد.
به قول مولوی
پس به ضد نور دانستی تو نور
ضد، ضد را می‌نماید درصدور

در باره نامه سرگشاده
صفحه روزگار، حرف حق را ضبط می‌کند

نامه سرگشاده Open letter وقتی نوشته می‌شود که نویسنده پیش‌تر، حرف‌هایش را زده اما گوش شنوایی نیافته‌است...
نامه سرگشاده اگر با پرسش‌های تازه، پاسخهای کهنه را دور بزند و آینه درد‌ها و رنج‌ها باشد و با نیت پاک و قلمی دیکته ناپذیر نوشته شود از نویسنده‌اش عبور کرده، عمر نوح می‌کند.
نامه سرگشاده (به معنی دقیق کلمه)، تنها یک نوشتار (Letter) نیست.

گوانتاناما کجاست؟ مال کیست؟

بعد از واقعه ۱۱ سپتامبر که زندان گوانتاناما بر سر زبان‌ها افتاد، اسم کشور کوبا زیاد شنیده می‌شود و این سئوال پیش می‌آید که مگر گوانتاناما در کوبای فیدل کاسترو است؟ خلیج گوانتانامو Bahía de Guantánamo در ایالت گوانتانامو، واقع در آخرین قسمت جنوب شرقی کوبا قرار دارد. اگرچه یکی از پایگاهای دریایی ایالات متحده (زندان گوانتاناما) در این خلیج واقع شده، و محل کمپ بازداشت شدگان در نبردهای نظامی ای است که از افغانستان و عراق به این مکان منتقل شده اند اما ـ خلیج گوانتاناما گوشه جنوب شرقی، ته کوبا و در ۶۵ کیلومتری شهر سانتیاگو واقع شده و در اصل متعّلق به کشور کوبا، است و با مکزیک و میامی فاصله چندانی ندارد.

منابع واقعه کربلا و «یوم الطّف»

این بحث به اسناد و منایع واقعه کربلا و «یوم الطّف» می‌پردازد. اینکه در گذشته و حال مرتجعین بر ذهنیت عاطفی و مذهبی مردم ستمدیده سوار شده، تاریخ و خرافه را بهم آلوده‌اند، موضوعی دیگر است. این مطلب پژوهش خامی در برخی اسناد است نه توجیه شقاوت و کینه به نام دین. پنهان نمی‌کنم که در برابر باورهای جزمی، به اصالت خرد (خردگرایی) تکیه دارم و به نقد ارزشهای سنتی و آئینی معتقدم بدون آنکه آن‌ها را انکار کنم یا به سیاست ارتباط دهم.

گروندریسه Grundrisse کشف حجاب می‌کند

«گروندریسه» Grundrisse نام دست نوشته‌های کارل مارکس است که پیش از کتاب کاپیتال (سال ۱۸۵۷-۵۸) نوشته و در واقع پیش نویس نقد وی بر اقتصاد سیاسی است. از گروندریسه می‌فهمیم که مارکس به هنر که از نظر وی وجه خاصی از بیان آگاهی اجتماعی است، اهمیت بسیار می‌دهد. از دید او، نویسنده هم کارگر زحمتکشی است. کارگری تولیدی که اربابان جورواجور دارد و آن‌ها باید کارش را دماغ دربیآورند تا انتشار دهند. اربابانی که به جنبه زیبایی شناسانه کار توجّه زیادی ندارند.

داستان زندگی «جیرولامو ساوو نارولا»
آیا مبارزه علیه ستمگران لزوماً حقانیت می‌آورد؟ 

نه خطابه ارتجاع در کهنگی و می‌رایی خلاصه می‌شود و نه خطابه انقلاب همیشه با پویایی و کمال همراه است. همۀ کسانی که وضع موجود را قبول ندارند و بر حفظ آن تاکید نمی‌کنند، لزوماً دموکرات نیستند. مهم این است که با چه باور‌ها و خواست‌هایی به دنبال تغییر وضع موجود هستیم. خواست تحول و تغییر در صورتی دموکراتیک است که مقصد آن نیز روشن باشد.
تجربه‌های دردناک نشان داد هر نوع تغییری که با تجدد ستیزی و رهبر پرستی و ضدّیت با ارزش‌های جهان شمول (آزادی عقیده، آزادی خلاقیت که آزادی بیان پرنوی از آن است، حقوق بشر و حقوق مدنی) همراه باشد، به فاجعه می‌انجامد، هر اسمی که می‌خواهد داشته باشد.

کورش و سنگ‌نگاره مرد بالدار پاسارگاد

اگر بخواهیم به «سنّت خط و زبان فارسی» پایبند باشیم، می‌بایست ضبط «کورش» را به کار ببریم. چرا؟ چون خط به عنوان پدیده‌ای ایستا به نوعی نظم‌دهنده‌ زبان به عنوان پدیده‌ای پویا است و از آنجا که کاربرد خط به نگارش درآوردنِ زبان است، می‌باید نام و واژه‌ای را ثبت و ضبط کند که اهل زبان، به کار برده اند. در قدیمی‌ترین متون فارسی و عربی ‌از «کورش» استفاده شده و جز نقل قولی از «حمزه اصفهانی در کتاب منسوب به وی (سنی ملوک الارض و الانبیاء = تاریخ‌ کبار الامم )، نشانی از ضبط «کوروش» در متون کهن نیست.

نوروز و ابوحامد محمد غزالی Al-Ghazal
ناگهان نوروز عزیز شد... 

غزالی که در زمانه خویش حرف اول را می‌زد و با چوب تکفیری که در دست داشت، عملاً مصونیت اظهار نظر را از دیگران گرفته بود، تصور نمی‌کرد دود این آتش - آتش تنگ نظری و تعصب - به چشم خودش هم خواهد رفت. در اواخر کتاب «غزالی‌نامه» که استاد جلال الدین همایی تهیه کرده‌، از «سوزاندن تألیفات غزالی و کشتن پیروانش» صحبت شده که به فتوای فقهای مرتجع مالکی در بلاد مغرب صورت گرفته‌است.
نام کسانیکه بدین عمل فتوا داده و کتب غزالی، و بخصوص احیاءالعلوم را سوزانده و برخی طرفداران او را تکفیر کرده و کشته‌اند، موجود است. شگفتا غزالی روزی ارسطو و فارابی و ابن سینا را تکفیر می‌کرد و حالا... آسیاب به نوبت می‌چرخید!

سُفرهِ هفت سین Haft-Seen در هتلِ اموات

سال به زودی تحویل می‌شد و من دستپاچه شده بودم. همین جور الکی با دست‌هایم سر و رویم را مرتب کردم. اشک در چشمم و لبخند بر لبم با هم حرف می‌زدند...
زود آنچه را داشتم در سینی گذاشتم و با خودم گفتم سینی خودش با سین شروع شده و خود سلول هم یک سین... پس ۷ سین را دارم... سیب. سبزی. سکه. سنجد. سیر. سینی و سلول

هر کسی در زندگیش «او»یی دارد

هر کسی در زندگیش «او»یی داشته یا دارد. آنها که جانماز آب می‌کشند هم دارند. گاه «کودک درون» آدمی «او»یش را در خاطره ها جستجو می‌کند. با «او» حرف می‌زند و چه بسا «او» را که دیگر نیست و در رؤیاها و آن دوردستهاست، می‌بوید و می‌بوسد و می‌نوازد. با او می‌خندد، اشک می‌ریزد و سر بر شانه اش می‌گذارد. گاه ما در میان جمعیم اما دلمان جای دیگر است.

قوری برتراند راسل
Russell's teapot

دستاوردهای تکامل و فیزیک می‌گوید که سخت ترین، سنگ‌ترین و چگال‌ترین صخره‌ها و سنگ‌ها (که مغز ما می‌شناسد و جامد و نفوذناپذیر تعریفش می‌کند)، پر از «خالی» است و چون نسیم سحرگهان لطیف و سبکبال. اما دستهای ما که با مغزمان بده و بستان دارند، سیخکی رفتار کرده و لطافت و خلاء عظیم درون سنگ سخت را حّس و باور نمی‌کنند. اصلاً به آن راه ندارند. تکامل آدمی آنگونه نبوده که بتواند در دنیای اتم‌ها چرخ بزند و فضاهای خالی و بیکرانه‌اش را دُور بزند.

کلام بی صدای برف
Silent Snow

نمی‌توانستم خودم را از زیر یخ‌ها بیرون بیآورم. از سرما گریه می‌کردم و نمی‌دانستم چه کنم. پیرمرد مهربانی به یاری‌ام شتافت، مرا بغل کرد و به در خانه‌‌امان رساند. مادرم سراسیمه و گریان هیزم آورد و آتش روشن کرد. ابتدا می‌گریست اما، با گرم شدن من شادی به چهره‌اش بازگشت. اکنون از آن برف و آن آتش و آن پیرمرد و از مادر مهربانم، خبری نیست که نیست. همه آب شدند اما صفای آن مرد، گرمای آن آتش و مهر مادرم را هر بار که برف می‌بارد، تمام و کمال حس می‌کنم.

حق آزادی و هی‌بی‌اس کورپُس
Habeas Corpus

از آنجا که آشنایی با Habeas Corpus (هی‌بی‌اس کورپُس) به زدودن گرد و غبار از تاریخ معاصر کمک می‌کند، و در وب فارسی هم آنچنان که باید به آن پرداخته نشده‌است، توضیحاتی در مورد آن خواهم داد.
بررسی ابعاد حقوقی آن فقط در صلاحیت حقوقدانان است و من بیشتر به جنبه های تاریخی موضوع می‌پردازم.
آشنایی با هی‌بی‌اس کورپُس برای همه ما بویژه برای زندانیان سیاسی و کسانیکه آزادی برایشان آرمان است، ضرورت دارد.

شاه و پدرش؛ قدمهای بزرگی به نفع ایران برداشتند، اما...

این بحث اگرچه به این موضوع اشاره دارد که شاه و پدرش؛ قدمهای بزرگی به نفع ایران برداشتند، تنها به این گزاره بسنده نمی‌کند. بعد از یک مقدمه، توضیح کوتاهی می‌دهم که برخلاف تصور؛ شاه، ۲۶ دی ماه سال ۵۷، از ایران نرفت. شاه؛ پیش از آنکه برود، رفته بود. سپس به سایه روشن‌های دوران سلطنت او و پدرش پرداخته، و در پایان اسامی زندانیان سیاسی اهل قلم را در آن دوران - تا آنجا که اطلاع دارم - می‌نویسم.

قتلعام کاتین The Katyn massacre

مسؤول اول همه کژی‌ها در جنگ جهانی دوم، پدرخوانده های فاشیسم هیتلری و اربابان زر و زور است اما، نمی‌توان و نباید از مسؤولیت دولت شوروی در قتلعام کاتین گذشت و هر واقعیتی را به تبلیغات مسموم ارتجاع جهانی و ولگردان سیاست باز نسبت داد. انقلابیون شجاع و فرهیخته که آزادی برایشان آرمان است، نباید سلاّخی در کاتین را انکار و توجیه کنند

خوزه مارتی پیامبر استقلال و مبشر انقلاب در آمریکای لاتین

بنگر این دو مظهر زندگانی را که چه دردناک به تو ارمغان می دهم فرزند. بنگر و بگزین
یکی یوغ است هر که آن را بپذیرد کامیاب می گردد. چونان نر گاوی رام ، در خدمت خان بر بستری از کاه گرم خواهد آرمید و قصیل فراوان خواهد یافت. و دومی رمزی است که خویشتنِ من پدید آورده است، چونان قله ای که با کوه به دنیا می آید و آن ستاره است که نور می افشاند و نابود می کند و چون در دست حاملان خود بدرخشد تباهکاران می گریزند. آن که نور به همراه دارد همیشه تنهاست.
خوزه مارتی

HAMNESHINE_BAHAR@YAHOO.COM  /  HAMNESHINBAHAR DOT NET © 2012
بازچاپ مطالب این سایت با آوردن نام منبع آزاد است.