Friday 7 May 2021 / جمعه ۱۷ ارديبهشت ۱۴۰۰
ترور رزمآراسیاسیترین سپهبد تاریخ نوین ایران
این بحث به ترور سپهبد رزم‌آرا می‌پردازد که گروه‌های سیاسی مختلف با وجود تفاوت‌هایشان علیه او هم‌آواز شدند. ضرورت طرح این بحث آشنایی بهتر با کسانی است که بعد از ورود امثال مُحَقّق کَرَکی به ایران، به نام اسلام و تشیع فتوای قتل می‌دادند و گاه با دستگاه جابر زمانه همآهنگ و همنوا می‌شدند. «بندیتو کروچه» Benedetto Croce فیلسوف ایتالیایی و نویسنده کتاب «تاریخ به مثابه داستان آزادی» گفته‌است: هر تاریخ واقعی، تاریخ معاصر است. Ogni vera storia è storia contemporanea یعنی چه؟ یعنی فهمیدن ما با واقعیت کنونی همنشین می‌شود و از آن تاثیر می‌گیرد. ترور غبارآلود سپهبد رزم‌آرا نیز چنین است. بیش از ۷۰ سال از واقعه می‌گذرد اما اهمیت سیاسی و تاریخی آن کاسته نشده‌است.
دادگاه استکهلم / دادگاه نورنبرگ
دادگاه استکهلم [و محاکمه حمید نوری] مرا به یاد دادگاه نورنبرگ Nuremberg trials (بزرگ‌ترین دادرسی در تاریخ) می‌اندازد که گرچه ماهیت و موضوع کاملاً متفاوتی داشت اما از یک جهت شبیه است. در آن دادگاه نیز کسانی بودند که عملکرد سیاه خود را سفید جلوه می‌دادند و مدعی بودند مقصر نبوده، بلکه از قانون کشور و نظامی پیروی می‌کردند که بدان اعتقاد داشتند. اما امثال هانا آرنت به درستی بر «مسؤولیت شخصی در دوران دیکتاتوری» پای فشرده و توجیهی با عنوان «مأمور معذور» را زیر سؤال بردند و نشان دادند خودکامگان که هیچ، قربانیان خودکامگی نیز مسؤول‌اند.
چین و ماچین و راه ابريشمیِ ديپلماسی
این بحث بعد از اشاره به قدیمی‌ترین شاهراه بازرگانی تاریخ (راه ابریشم باستانی)، همچنین «ابتکار یک کمربند و یک راه» Belt and Road Initiative (راه ابریشم جدید)، به سندِ همکاری راهبردی ایران و چین می‌پردازد که گرچه تصمیم مربوط به آن به سال ۱۳۹۴ بازمی‌گردد، تا کنون انتشار جزئیاتش محقق نشده است. در این بحث به «دیپلماسی راه»،نیز اشاره می‌شود.
ما نمانیم و عکس ما ماند گردش روزگار بر عکس است (۸)
ما بر زمان می گذریم یا زمان بر ما؟ آیا عکس می‌تواند زمان حال را که می‌رود به گذشته تبدیل شود، نگهدارد و به بازنمایی «امر واقع» یاری رسانده، از حلقه‌های مفقوده رازگشایی کند؟ ما نمانیم و عکس ما مانَدگردش روزگار بر عکس است
ما نمانیم و عکس ما ماند گردش روزگار بر عکس است (۷)
ما بر زمان می گذریم یا زمان بر ما؟ آیا عکس می‌تواند زمان حال را که می‌رود به گذشته تبدیل شود، نگهدارد و به بازنمایی «امر واقع» یاری رسانده، از حلقه‌های مفقوده رازگشایی کند؟ ما نمانیم و عکس ما مانَدگردش روزگار بر عکس است
ما نمانیم و عکس ما ماند گردش روزگار بر عکس است (۶)
ما بر زمان می گذریم یا زمان بر ما؟ آیا عکس می‌تواند زمان حال را که می‌رود به گذشته تبدیل شود، نگهدارد و به بازنمایی «امر واقع» یاری رسانده، از حلقه‌های مفقوده رازگشایی کند؟ ما نمانیم و عکس ما مانَدگردش روزگار بر عکس است
ما نمانیم و عکس ما ماندگردش روزگار بر عکس است (۵)
ما بر زمان می گذریم یا زمان بر ما؟ آیا عکس می‌تواند زمان حال را که می‌رود به گذشته تبدیل شود، نگهدارد و به بازنمایی «امر واقع» یاری رسانده، از حلقه‌های مفقوده رازگشایی کند؟ ما نمانیم و عکس ما مانَدگردش روزگار بر عکس است
ما نمانیم و عکس ما ماندگردش روزگار بر عکس است (۴)
ما بر زمان می گذریم یا زمان بر ما؟ آیا عکس می‌تواند زمان حال را که می‌رود به گذشته تبدیل شود، نگهدارد و به بازنمایی «امر واقع» یاری رسانده، از حلقه‌های مفقوده رازگشایی کند؟ ما نمانیم و عکس ما مانَدگردش روزگار بر عکس است
ما نمانیم و عکس ما ماندگردش روزگار بر عکس است (۳)
ما بر زمان می گذریم یا زمان بر ما؟ آیا عکس می‌تواند زمان حال را که می‌رود به گذشته تبدیل شود، نگهدارد و به بازنمایی «امر واقع» یاری رسانده، از حلقه‌های مفقوده رازگشایی کند؟ ما نمانیم و عکس ما مانَدگردش روزگار بر عکس است
ما نمانیم و عکس ما ماندگردش روزگار بر عکس است (۲)
ما بر زمان می گذریم یا زمان بر ما؟ آیا عکس می‌تواند زمان حال را که می‌رود به گذشته تبدیل شود، نگهدارد و به بازنمایی «امر واقع» یاری رسانده، از حلقه‌های مفقوده رازگشایی کند؟ ما نمانیم و عکس ما مانَدگردش روزگار بر عکس است
ما نمانیم و عکس ما ماندگردش روزگار بر عکس است (۱)
ما بر زمان می گذریم یا زمان بر ما؟ آیا عکس می‌تواند زمان حال را که می‌رود به گذشته تبدیل شود، نگهدارد و به بازنمایی «امر واقع» یاری رسانده، از حلقه‌های مفقوده رازگشایی کند؟ ما نمانیم و عکس ما مانَدگردش روزگار بر عکس است
یکی از کهن‌ترین آیین‌های ایران باستان، مبارزه نمادین با سرما و برافروختن آتش بود. در آغاز شامگاه دهم بهمن‌ماه، همه مردمانِ سرزمین‌های ایرانی بر بلندای کوه‌ها و بام خانه‌ها، آتش بر‌افروخته، آوای خوش سرداده، نیایش می‌کردند و بدین ترتیب جشن سَدَه را گرامی می‌داشتند. کشاورزان، خاکستر آتش سده را بر زمین‌هاشان می‌پاشیدند و عقیده داشتند به زمین برکت می‌دهد. (سَدَه در زبان اوستایی به معنای برآمدن و طلوع کردن است).
دکتر سیروس سهامی و رنج‌هایش +نامه دکتر علی شریعتی به ایشان
سال ۶۱ به یک «گفتمان فوق دکتری» در [زندان] وکیل آباد مشهد فراخوانده شدم که دوره آن چهار سال و نیم به درازا انجامید. یکی از بندیان به محض برخورد با من گفت: «بچه‌ها! اگر تردید دارید که این‌جا دانشگاه است، این هم رئیسش!» در تمامی این مدت از بیماری تنفسی و بعدها قلبی رنج بردم. در انتهای تابستان ۱۳۶۵ سلامتم به کلی از دست رفت. مرا به آغوش گرم خانواده‌ای فرستادند که به گفته آن بزرگ، به‌آذین، «ارکانش هر دم در خطر فروریختن بود». اکنون بیشتر اوقاتم به کارِ گِلِ ترجمه می‌گذرد که به خروس اخته کردن «ملا» بی‌شباهت نیست! مثل آن است وقت آن رسیده باشد که با ذکر این سخن از آندره مالرو در کتاب «فاتحان»، قال این مقال را بکنم: «یک زندگی به هیچ نمی‌ارزد، اما هیچ چیز ارزنده‌تر از یک زندگی نیست»
انفجار رستوران خوانسالار و آقای «ب»
کمتر کسی تصور می‌کرد آقا بهروز مدعی مقاومت و ایستادگی، با هدایت ساواک، بیرون زندان حتی به حاج مهدی عراقی و دوستانش نزدیک شود و برای بازجویان گزارشات مکتوب بنویسد. در گزارش ساواک، شماره ۷۵۴۰۷–۳۸۱/۱۴۶۲ مورخ ۳۷/۲/۱۱ نام بهروز ذوفن ذکر شده‌است. شماره رمز وی ۱۱۶۵۲ بود و مسؤولین امنیتی تلاش می‌کردند نامبرده لو نرود. بهروز ذوفن بعد از انقلاب هم تلفنی با عضدی و رسولی [اون اوایل که در اسرائیل بودند] تماس داشته‌است.
تفنگ‌کِشی و برادرکُشی در روستای گاپیلون
۴ بهمن سال ۱۳۶۴
۴ بهمن سال ۱۳۶۴، در مَقر رادیو صدای فدایی در روستای گاپیلون در کردستان عراق، واقعه دردناک و غم‌انگیزی رخ داد. کسانیکه قاتلین زندانیان سیاسی، تشنهِ خون‌شان بودند، خود، یگدیگر را زیر آتش گرفتند.در آن واقعه پُر مَکر و ننگ که حلقه‌های مفقوده بسیار دارد، افراد فداکاری جان باختند.
ترور حسنعلی منصور مبارزه با فراموشی یک وظیفه تاریخی است
خانم‌ها و آقایان محترم، دوستان دانشور و فرهنگ ورز، از راه دور و با قلبی نزدیک به شما سلام می‌کنم. این بحث اشاره کوتاهی است به شکل گیری «هیئت‌های مؤتلفه» و ترور حسنعلی منصور در سال ۱۳۴۳. ضرورت طرح این مطلب ازجمله مبارزه با فراموشی است و طرح این سؤال. آیا ترور منصور قابل دفاع است یا نه؟
شهسواران میدان علم (۱) نیوتن، ارسطوی دوران مدرن
در این روزگار غریب، همه چیز (ازجمله شبکه مجازی بویژه یوتیوب)، آلوده به دروغ، و تبدیل به دکان شده‌است و شاهدیم مرتجعین جدید، که «هنر»ی جز هیستری ضدمذهبی ندارند، بر دیوار شکستهِ جامعه، عکس مار می‌کشند و دم از روشنگری می‌زنند! با ایمان به این واقعیت که کف‌های روی آب اصالت ندارند. فَأَمَّا الزَّبَدُ فَيَذْهَبُ جُفاءً - غبارزدایی از آینه‌ها را از سرگرفته، و این بار به شهسواران میدان علم می‌پردازم، به امثال گالیله و کپلر و دکارت و بویل و بیکن و گیلبرت و نیوتن... که دانشهای نوین را ارتقا دادند.
اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر Universal Declaration of Human Rights
پس از قدرت‌گیری نازی‌ها در آلمان و جنایات امثال هیتلر، ضرورتِ تشکیل یک نظم نوین جهانی، بر پایه ارزش‌های مدرن حقوق بشر بر سر زبانها افتاد. اندیشمندان بر این نظر بودند که اصحاب قدرت، آزادی بیان، آزادی عقیده و رهایی از ترس و فقررا برنمی‌تابند و پیروزی بر دیکتاتوری نازی‌ها و متحدین آنها به تنهایی نمی‌تواند به صلح سیاسی در جهان منجر شود. [روی این حساب] دهم دسامبر ۱۹۴۸ در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر به تصویب رسید و برای نخستین‌بار به حقوقی که تمام انسان‌ها مستحق آن هستند اشاره داشت.
۱۶ آذر سال ۳۲، ربطی به ورود نیکسون به ایران نداشت
واقعه ۱۶ آذر و قتل آن سه دانشجو، ربطی به ورود او نداشت. نیکسون نه در ۱۶ آذر بلکه در ۱۸ آذر وارد تهران شد و دانشجویان اصلاً اطلاعی از آمدن وی نداشتند. ۱۶ آذر سال ۱۳۳۲ اعتراضات دانشجویی در ایران را آرام آرام به شکل جنبش درآورد و به آن هویت و شکل داد. بماند که قدرت سیاسی برای حفظ خودش در یادمان‌ها دست می‌برَد تا به واسطه آن، حافظه جمعی را کنترل کند. مرتجعین می‌کوشند از نردبان ۱۶ آذر هم، بالا رفته به آن دخیل ببندند در حالیکه خود بیشمار قندچی و بزرگ‌نیا و شریعت رضوی را به دار شقاوت کشیده‌اند.
شجریان، شمایلِ فرهنگیِ موسیقیِ ایران
این بحث به محمدرضا شجریان اشاره دارد که عصاره دانش و تلاش بزرگان آواز و ردیف موسیقی ایران در او جمع بود. همو که به استبداد و ابتذال پشت کرد. کنار مردم ایستاد و «دُرّ دری» را در پای خوکان نریخت. روزی که به قول میرخواند در «روضه الصفا»، مِضراب عزیمت بر طبل رحلت کوفت، خنیا به سوگ نشست و آواز به درد آمد. وقتی به میهمانی خاک رفت بی‌اختیار بیاد سالهای دور افتادم، که او را نخستین‌بار در جشن هنر شیراز دیدم. انگار همین دیروز بود. بهمراه نوازنده برجسته تار و سه تار، محمد رضا لطفی و گروه ایشان، شعر منسوب به قرةالعین را در دستگاه نوا می‌خواند: گر به تو افتدم نظر، چهره به چهره روبه‌رو شرح دهم غم تو را نکته به نکته مو به مو