مردی از تئاتر گفتوشنود با ناصر رحمانی‌نژادA Man of the Theater
دوستان دانشور و فرهنگ ورز توجه و تأمل شما را به سخنان هنرمند شریف آقای ناصر رحمانی نژاد، که تئاتر اجتماعی معاصر ایران با نام وی عجین است، جلب می‌کنم. ایشان بازیگر، کارگردان و بنیانگزار انجمن تئاتر ایران بوده‌اند.
تا آنجا که می‌دانم اولین کار ایشان به عنوان کارگردان نمایشنامه In The Zone (در منطقه جنگی)، اثر اوژن اونیل Eugen O'neill بود که به ۵۷ سال پیش برمی‌گردد. سال ۱۹۶۳ میلادی.
از «حادثه در ویشی» آرتور میلر که در آن بازیگری کردند چند دهه می‌گذرد...
این بحث به نقاش نروژی Edvard Munch ادوارد مونک(ادوارد مونش) و اثر مشهور او Skrik جیغ (The Scream) می‌پردازد. تابلوی فریاد.
برای بررسی این مطلب با نقاش ارجمند خانم مرجان براتی گفتگو کرده‌ام. با ایشان پیش از این در مورد تابلوی دختری با گوشواره مروارید اثر «یوهانِس فِرمیر»، همچنین تابلوی سوم ماه مه ۱۸۰۸ اثر فرانسیسکو گویا صحبت کرده‌ام که در یوتیوب و سایت خودم موجود است.
بی‌اختیار بیاد کتاب «واقعات اتفاقیه در روزگار» در احوالات و تاریخچه مشروطیت، نوشته محمدمهدی شریف کاشانی می‌افتم که بیش از یک قرن پیش، نوشته شده و یکی از کتاب‌های مرجع مربوط به آن دوران است. ناظم الاسلام کرمانی در نگارش تاریخ بیداری ایرانیان» متاثر از آن بود. همچنین کسروی در نگارش تاریخ مشروطه،
البته کسروی اینطور که خودش گفته از تاریخ بیداری ایرانیان اثر ناظم الاسلام کرمانی هم تاثیر پذیرفته است. 
تابلوی «تیرباران شهیدان در کوه پرینسیپه پیو» (سوم ماه مه ۱۸۰۸) ستایشگر مردمانی است که برای اعتقادشان ایستادگی می‌کنند، علیرغم آنکه مهاجمین درصدد نابودیشان هستند.تابلوی مزبور نه فقط تصویری به جای مانده از تاریخ اسپانیا، بلکه صفحه‌ای تکرار شدنی در چرخه تمدن آدمی است که بارها و بارها با آن مواجه شده و تا روزی که انسان دست از قدرت طلبی برنمی‌دارد، سوم ماه مه، تاریخی ثابت در تقویم تمدن خواهد بود. 
دختری با گوشواره مروارید Het meisje met de parel از آثار برجستهٔ نقاش هلندی یوهانس فرمیر است که در قرن هفدهم میلادی می‌زیست. تابلوی مزبور، در میان آثار فرمیر، تنها اثری است که هیچ گونه توجهی به حرفه، مکان و زمان در سیماشناسی مدل نشده‌است.
تامل در این اثر زیبا که مونالیزای شمال نام گرفته از عصر طلایی هلند و رویدادهای هنری بعد از جنگهای هشتاد ساله هلند با اسپانیا، غبارزدایی میکند و از همین رو پای سخن یکی از هنرمندان میهن مان خانم مرجان براتی که نگاهی زیبائیشناسانه به آثار نقاشی دارند، نشسته ام البته از راه دور. امیدوارم از دیگر تابلوهای مشهور جهان، همچنین آثار برجسته نقاشان ایرانی هم که هر کدام رقص و شعر رنگها، و سرشار از ناگفته هاست، غبارزدایی شود.
در صحبت با آذر بی‌بی(بانو آذر قشقایی)، بار دیگر از برادرشان(بهمن) آن جوان رعنا و دلیر یاد شد و من بسیار خوشحالم. بهمن قشقایی چهرهٔ نام‌آور شورش جنوب بود. شور آزادیخواهی داشت و سالها پیش از واقعه سیاهکل بر سر زبانها افتاد . وی ۱۷ آبان ۱۳۴۵ در شیراز مظلومانه تیرباران شد.
آذر بی‌بی نوهٔ دختری صولت الدوله هستید. خدیجه بی بی مادر بزرگ و ناصر خان و خسرو خان قشقایی و... دایی‌اش هستند. سخنان آذر بی‌بی، حُکم سند را دارد. دقیق و ارزشمند است. توجه و تأمل شما را به این گفتوشنود جلب می‌کنم.
دگرگفت کان چیز کافزون ترست - کدامست و بیشی که را در خورستچنین گفت کان کس که داننده تر - به نیکی کرا دانش آید ببردگرگفت کز ما چه نیکوترست - ز گیتی کرا نیکویی درخورست
چنین داد پاسخ که آهستگی - خردمندی وشرم وشایستگی
شاهنامه فردوسی - داستان بوذرجمهر
قدرت سیاسی برای حفظ خودش در یادمانها دست می‌برَد تا به واسطه آن، حافظه جمعی را کنترل کند، بر همین اساس، همیشه باید روایت حاکم را به چالش گرفت. بی‌اعتنا به طعن و لعن هرزه‌نویسان و با اشراف به اینکه بیان کلمه حق مرارت دارد، یادمانها را ثبت می‌کنم، یادمان‌هایی که هیچ دشمن پیروزی نمی‌تواند از ما بستاند. برای این گفت و‌شنود بیش از دو سال صبر و تلاش کردم و اگر زمان و کار بیشتری هم نیاز بود، با آغوش باز می‌پذیرفتم.
ستمگران، همیشه تلاش کرده‌اند صاحب اختیار وقایع اتفاقیه باشند و با روایت‌های ناصواب در آن دست ببرند. می‌کوشند آرشیو را – خاطرات و یادمانها را - کنترل کنند تا به واسطه آن، حافظه جمعی را کنترل کنند.
قاتلین زندانیان سیاسی، بهترین فرزندان مردم را به زندان انداختند، کشتند، به دار آویختند، اما به آن بیداد بسنده نکرده، می‌کوشند کسانی را که در کمیته مشترک و فرمانداری نظامی شکنجه شدند و اکنون سر بر خاک نهاده اند را لکه دار کنند. از همین رو، مبارزه با فراموشی یک وظیفه تاریخی است و یادمانها را باید از خاطره فردی به حافظه اجتماعی منتقل کنیم تا آیندگان بهتر و دقیقتر گذشته را درک و تحلیل کنند.
چگونه می‌شود کسانی را که همیشه لب تیغ بودند اما وفادار ماندند و راز شخصیتی و ساختار جان و وجودشان وفاداری به ایران و آزادی است، وصل به دشمن جلوه داد؟
بی اختیار بیاد امضای زشت رومن رولان در محکومیت آندره ژید می‌افتم و کلوخ انداختن شبلی به منصور حلاج مّد نظرم می‌آید.
پس هر کسی سنگی می‌انداخت. شبلی گِلی انداخت. حسین بن منصور آهی کرد. گفتند: «از این همه سنگ چرا هیچ آه نکردی؟ از گِلی آه کردن چه سرّ است؟ گفت: «از آن که آنها نمی‌دانند، معذورند. از او سختم می‌آید که می‌داند که: نمی‌باید انداخت.
هارولد پینتر Harold Pinter نمایش‌نامه‌نویس انگلیسی که نخستین آثار او را در دستهٔ تئاتر پوچی قلمداد کرده‌اند و سال ۲۰۰۵ میلادی برندهٔ جایزه نوبل ادبیات شد، گفته است «واقعیت دارای حقیقتهای گوناگونی است» حقایق فراوانی وجود دارند که با یکدیگر در چالشند، از یکدیگر پرهیز دارند، یکدیگر را بازمی تابانند، یکدیگر را نادیده می‌گیرند و یکدیگر را به سخره می‌گیرند، گاه چنین احساس می‌کنی که حقیقتِ لحظه را در دست داری، سپس از میان انگشتانت می‌لغزد و ناپدید می‌شود.
(...) و حالا باید به خاطر تمام آنهایی که زندگی‌شان را در تحقق یک آرمان ازدست داده‌اند، حرف زد. من یک شاهد عینی هستم، شاهدی که از درون یک غار، رها شده‌است. رها شده از درون یک ماشین شستشوی مغزی! رها شده از دخمه‌ای که روح انسان‌ها را در آن از پای می‌انداختند. تا به کی باید صبر می‌کردم و به خاطر پرهیز از خوردن مارک و برچسب‌های احتمالی به سکوت ادامه می‌دادم؟ من مدت سی سال از عمرم را به طور حرفه‌ای درتشکیلات... گذرانده‌ام. هرکس که بودم وهر رده‌ای که داشتم اصلا مهم نیست، مهم این است که من سی سال شاهد بودم. شاهد عینی... (فرشته خلج هدایتی)
در این گفت و‌شنود، در مورد یکی از مسائل تاریخ معاصر میهنمان بحث می‌شود و آن واقعه ۱۵ بهمن ۱۳۲۷ و سوءقصد به اعلیحضرت همایونی است که در پیامد آن رژیم حاکم بهره‌ها برد و بگیر و ببند راه افتاد. اولین دادگاه سیاسی کشور پس از شهریور ۱۳۲۰ هم پس از آن تشکیل شد.
به رساله یک کلمه مشهور‌ترین اثر میرزا یوسف خان تبریزی(مستشارالدوله) ، دستگیری پرویز شهریاری(ریاضیدان شهیر میهنمان)، مهندس صادق انصاری، منوچهر هوشمند راد...و باقر مومنی (که موفق به فرار می شود اما گلوله می‌خورد)، همچنین به زندان لشکر دو زرهی و قزل قلعه و...هم اشاره می‌شود و وقایع گوناگون مورد بحث قرار می‌گیرد.
در روزگار غریبی که عقل به تبعید رفته و ابتذال به میدان آمده، در زمانه ای که آسیاب بر خون عاشقان می‌چرخد و بازار مکر و فریب گرم است، به غبار پیوستن این انسانهای شریف مرا در خود، می‌برَد و پرسش رازآلود خورخه لوئیس بورخس Jorge Luis Borges را به یاد می‌آورد:
وقتی می‌میریم چه چیزی با ما خواهد مرد؟
گاه چیزی به دل انسان برات می شود که بر خود او معلوم نیست چرا. شاید به این خاطر که حس مقدم بر اندیشه و مغز است و قلب به قول پاسکال، دلائلی دارد که مغز از آن آگاه نیست.
نمی‌توانم رنج خودم را پنهان کنم که قدر انسان فرهیخته و نیک اندیشی چون شما را ندانستند. نمی توانم رنج و بهت خود را پنهان کنم که جامعه روشنفکری ایران نسبت به ستم بزرگی که به امثال شما رفت بی تفاوت ماند و شجاعت و برنایی آن را نداشت که در برابر دغل و توهین و دروغ بایستد...
حرفهایی هست برای نگفتن. حرفهایی که سر به ابتذال گفتن فرود نمی‌آورند...
فيلم ضمیمه در پاریس، در خانه‌اش(در اتاقی زير شيروانی) گرفته شده، گوشهِ آن اتاقِ مُحقّر، تخت خواب و ميز کوجکی قرار داشت. روی ديوارها دو «چُرتکه» بود و عکس‌هايی از دکتر مصدق و دکتر شريعتی و آیت‌الله طالقانی که آنهمه دوست‌شان می‌داشت.
تأمل در تاریخ علم نشان می‌دهد که پرسش‌های دقیق همواره موجد پاسخ‌های عمیق بوده‌اند و آثار علمی برجسته نیز غالباً در پی پرسش‌های اساسی به وجود آمده‌اند.
کتاب «جمهور» افلاطون که به صورت نقل قول از سقراط تنظیم شده با گفتگو و سیاق پرسش و پاسخ به ثمر رسید.
مثنوی معنوی را مولوی، با درخواست و پرسش «حسام‌الدین چلبی» آغاز نمود.
«گلشن راز» شیخ محمود شبستری در واقع پاسخ ۱۵ سئوال بود که «امیرحسین حسینی هروی» پرسیده‌است. کتاب ارجمند «المباحثات» حاصل سئوالات شاگردان بوعلی سینا از جمله «بهمنیار» است و مثال در این مورد کم نیست....
امیدوارم ثبت و ضبط اینگونه گفتوشنود ها بتواند مبارزه علیه فراموشی؛ و کاربرد زبان در گره گشايی فرهنگی و سياسی را، که برآيندی از دوران روشنگری است برجسته کند.
برای رازگشایی از «جزوه سبز» که یکی از اسناد مهم دهه پنجاه است، باید به ریشه‌ها برویم. «حال، کلیدِ گذشته است» تنها در زمین شناسی و «اصل یکنواختی»، صدق نمی‌کند. هر «امر واقع»ی از گذشته آب می‌خورَد!
پیرامون جزوه سبز که حاصلی به رنگ خون داشت، پرسش کم نیست. اما ابتدا باید به سال‌های قبل از نگارش آن – پیش از سال ۱۳۵۲ - برگردیم... همه ویدئو ها از قسمت ۱ به بعد در آدرس زیر است:
http://www.hamneshinbahar.net/article.php?text_id=401
آقای پرویز یعقوبی بعداز توضیحاتی در مورد حمید اشرف،
نظر آقای پرویز معتمد(مسؤول سابق تیم‌های تعقیب و مراقبت و شنود ساواک) را در مورد مسعود رجوی، مهدی سامع، به اصطلاح عملیات(فدائیان) در استادیوم آریامهر (آزادی) که باعث کشته شدن حدود ۵ هزار نفر از مردم می شد ! -
و لو رفتن خانه محمد حنیف نژاد، و... نقد می‌کنند.
این گفت و شنود پیرامون سخنان آقای مسعود رجوی در آستانه عاشورای حسینی است که ایشان با شبیه سازی از داستان کربلا صحبت از خاموش کردن چراغها می‌کنند.
مدافعانِ وضع موجود، همچنین گروه‌هایی که ساز مخالف زده، اما سّق‌شان را با کبر و غرور برداشته‌اند تاریخ‌سازی کرده و در وقایع اتفاقیه دست می‌برند. واقعاً دست می‌برند. گسست بين نسل‌های مختلف و عدم انتقال تجربه هم به جعل تاریخ میدان می‌دهد.
می‌بینیم که استبداد غالب و مغلوب، پول و فرهنگ و سياست و تاريخ را در خدمتِ توجيهِ قدرتِ خود به‌کار گرفته‌است. از همین رو، ثبت خاطرات کسانی‌که در پی آزادی و عدالت اجتماعی سر از نا کجا آباد درآوردند، اهمیت زیادی دارد.
در این گفت و شنود، تاریخچه حرفه وکالت، تحولات قوانین مربوط به وکالت، کانون وکلا و تنظیم رابطه نظامهای استبدادی شاه و شیخ با وکلای مستقل که به حق دادبان آزادی هستند، (توسط آقای محمد رضا روحانی) مورد بحث قرار می‌گیرد.
عشق جستجوی نیمۀ گمشده آدمی است و من هر سال به بهانه «روز وَلـِنـْتـایـْنْ» آگاهانه پای آن را به میان کشیده‌ام و تا زنده باشم همین کار را می‌کنم، چرا که به قول مولوی از عشق زنده باید، کز مرده هیچ ناید. این بار قصه نا مکرر عشق را از زبان خانم میهن جزنی، رفیق و یار مهربان بیژن بشنویم.
آیا آنکه سنگسار می‌شود حق دارد از چاله‌ای که ما او را در آن انداخته و سنگ می‌زنیم بیرون بیاید؟ دراینصورت نباید سنگها را بر زمین انداخت و به دیدار خویشتن رفت؟
چه زیبا گفت سقراط در محکمه جفاکاران:
آسان‌ترین و شریف‌ترین راه، از پای درآوردن دیگران نیست؛ بلکه بهتر ساختن خویشتن است.
این بحث که با پرسش از سعید شاهسوندی شروع شده یادآور روش سقراطی Socratic method است. سقراط با اختیار موضع مخاطب، از در موافقت و همراهی وارد می‌شد و با استفاده از موضع خود شخص، مدعایش را (اگر واقعی نبود) به چالش می‌گرفت و در این کار بردباری را از دست نداده، پیشداوری و بی‌مروّتی پیشه نمی‌کرد.
با آقای دکتر کریم قصیم مترجم ارجمند کتاب «نقد و تحلیل جباریت» اثر مانس اشپربر Manès Sperber ، پیش‌تر در مورد مکتب فرانکفورت، ارنست بلوخ، هانا آرنت و... صحبت کرده، از ایشان بسیار آموخته و قدردانی می‌کنم.
در برابر رمالان و مرتجعین کهنه و نو که به پرت کردن حواس و کشیدن عکس مار دلخوشند، هستند کسانی‌که بذر سئوال می‌پاشند و برای من، شکری (شکرالله پاکنژاد)، آن جویبار مهربان و پرخروش را به یاد می‌آورند که بر «زخم یاد»ها مرهم می‌گذاشت و با پرسش‌های تازه، پاسخ‌های کهنه را به چالش می‌گرفت.
این بحث مربوط به «علی زرکش» است که «شیر آهن کوه» و «مرد عبور از دیوارهای آهنین» لقب داشت و مسعود رجوی در حکم انتصابش بـه عنوان قـائم مقام خود٬ وی را از «ارزنده‌ترین رهبران» سازمان که مدارج خطیر را طی نموده٬ توصیف نمود.
علی زرکش بعداً مغضوب شد.
در ویدیوی ضمیمه، اسماعیل وفا یغمایی نیز در مورد وی صحبت میکند.
دو گفتگو با آقای ناصر رحمانی نژاد
وقتی با آقای ناصر رحمانی‌نژاد که تئاتر اجتماعی معاصر ایران با نام او عجین است، صحبت می‌کنم بی اختیار به سال ۵۴، زندان قصر و بند ۲ و ۳ برمی‌گردم!
انگار دیروز بود. با محسن یلفانی و حشمت الله کامرانی که آنها نیز شکنجه شده و پاهاشون زخمی بود، آهسته آهسته در حیاط زندان قدم می‌زدند.
همچنین به یاد «سرجیو سِس پِدُوس» Sergio Cespedes، نمایشنامه نویس بزرگ شیلیایی می‌افتم که با کودتای ژنرال پینوشه، به زندان افتاد و او هم در زندان با اجرای نمایش، در پی افشای استبداد بود.
دو گفتگو با زنده‌یاد هوشنگ عیسی بیگلو
ناصرخسرو در سفرنامه اش (سفر اصفهان) به رادمردی اهل نیشابور به اسم «خواجه عمید» برمی خورد و از او به دلیل فرهیختگی و وقارش با عنوان مردی آهسته یاد میکند.
نظامی گنجوی و خواجوی کرمانی هم به «مرد آهسته» و «آهسته رأی» که با تکبر و تبختر بیگانه است اشاره دارند.
مکن از جام جهل خود را مست
که بیکباره می‌روی از دست
کم شنیدم که مرد آهسته
گردد از خوی خویشتن خسته
طوطی جون ، می خوام برات قصه بگم
قصه از این دل پر غصه بگم
منم مثل تو ، به دامی اسیرم...
طوطی جون نمیری الهی
دوباره پر بگیری الهی
طوطی جون ، من تو رو آزاد می کنم
دل غمگین تو رو شاد می کنم
پر بزن ، برو میون جنگلا
اونجا که نرسه دست آدما
طوطی جون نمیری الهی
دوباره پر بگیری الهی