منشور بزرگ آزادی (مگنا کارتا) Magna Carta
حق و عدالت را در برابر هیچ اراده‌ای نمی‌فروشیم٬ آن را در برابر هیچ اراده‌ای انکار نمی‌کنیم و اجرای آن را به تاخیر نمی‌اندازیم.
این بحث در مورد «منشور کبیر» Magna Carta (مگنا کارتا) است که یکی از مهمترین اسناد بریتانیای قرون وسطی بشمار می‌رود و از تدوین و امضای آن بیش از ۸۰۰ سال می‌گذرد. این منشور که در واقع توافقنامه‌ای بین شاه انگلستان(جان) و گروهی از اشراف بود، به زبان لاتین نوشته شده و به‌نام لاتین آن مگنا کارتا شناخته می‌شود یعنی منشور کبیر
ــــــــــــــــــــــــــــــــ
تحت تاثیر منشور، کامن لا Common law توسعه یافت
اثر منشور کبیر بر ساختار حکومتى کشور‌های انگلیسى زبان و انعکاس آن در قوانین اساسى و به خصوص قانون اساسى آمریکا غیر قابل انکار است. نقشی که تا همین الآن در نظام‌های حقوقى و استناد قضات در صدور احکام پرونده‌های مهم داشته‌است، فقط گوشه‌ای از این اثرگذارى را نشان می‌دهد. تحت تاثیر منشور مورد بحث، کامن لا Common law در انگلستان و بسیاری از قوانین اساسی از جمله قانون اساسی ایالات متحده آمریکا توسعه پیدا کرد.
(کامن لا Common law اساس و پایهٔ حقوق انگلستان است و به جهت مشترک بودن این نظام برای همهٔ بخشهای انگلستان و «ویلز»، آن را کامن لا می‌نامند)
...
ماگنا کارتا به طور رسمی سال ۱۲۱۵ میلادی به تصویب رسید و جان اول، پادشاه وقت انگلستان را موظف به احترام به برخی رویه‌های قانونی مشخص، و پذیرفتن این موضوع نمود که قدرت او توسط قانون محدود خواهد شد. از این رو منشور کبیر به یکی از مهمترین اسنادی بدل گشت که در یک روند تاریخی به ایجاد حکومت مشروطه در جوامع انگلیسی زبان امروزی انجامید.
...
منشور همچنین متضّمن حقوق مشخصی برای افراد تحت فرمان شاه بود؛ چه «آزاد» بودند، چه در قید شخص دیگر و به طور تلویحی بر «هی‌بی‌اس کورپُس» Habeas Corpus صحه می‌گذاشت یعنی آن چه بعدها، به حکم آزادی متهمی که دلیلی برای اتهام اش نیست، تبدیل شد.
شاه باید به قانون تن داده و نظارت پذیر باشد
در قرون وسطی حقوق مشترک جمعی برای هر یک از اصناف وجود داشت و بعنوان امتیازات ویژه از بالا اعطاء می‌شد اما آزادی‌های فردی بدرستی شناخته و تعریف نشده بود. سال ١٢١۵ اعیان و اشراف انگلیسی علیرغم مقاومت دستگاه سلطنت با تدوین منشور(ماگنا کارتا) که به پادشاه تحمیل کردند سنگ بنای قانون اساسی انگلیس را گذاشتند. شاه می‌بایست به قانون تن می‌داد و از آن اطاعت می‌کرد بویژه که بی‌حساب‌و‌کتاب، از مردم مالیات می‌گرفت. قرار شد هیاتی متشکل از ۲۵ زمین‌دار بزرگ بر اعمال شاه رسیدگی کند و شاه «نظارت پذیر» باشد.
- گرچه هدف اشراف انگلیس تحکیم حقوق رایج فئودالی بود و آن منشور هنوز به مثابه رشد جوانه دمکراسی و تکامل آن نبود،
- گرچه وقتی در منشور صحبت از «انسان آزاد» می‌شود معنی ویژه دارد و منظور اکثریت مردم که رعایای شاه بودند نیست و زنان را هم شامل نمی‌شود،
- گرچه یکی از دلائل تدوین منشور، اختلاف بین «اینوسنت سوّم» Innocent III (یکی از پاپ‌های کلیسای کاتولیک رم)، و اشراف انگلستان، با پادشاه بر سر میزان و حد قدرت وی بود...
با اینهمه؛ منشور نکات تازه دربرداشت و نقطه عطفی در تاریخ جهان رقم زد. حفاظی از قانون، افراد ضعیف را حفاظت می‌کرد و شاه مُقَیّد به قانون می‌شد و نمی‌توانست سربرخود به بگیر و ببند دست بزند. می‌بایست پاسخگو باشد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــ
هرکسی باید حق دسترسی به دادگاه را داشته باشد
در منشور قید شده بود: «هیچ انسان آزاد نباید دستگیر، زندانی و یا از دارایی‌اش محروم و یا محکوم، تبعید و یا بهر صورتی بی‌خانمان شود… مگر به حکم قانون...
هیچ انسان آزادی نباید بدون قضاوت قانونی انسان‌هایی که با او برابرند زندانی شود...
هرکسی باید حق دسترسی به دادگاه را داشته باشد و فقر مالی نباید باعث شود تا کسی از مراجعه به دادگاه خودداری کند. این موارد در آن روزگار نو و قدم بزرگی به پیش بود.
...
زمانیکه دارم از آن صحبت می‌کنم در ایران خوارزمشاهیان سر کار بودند و کم‌کم مغولان دارند کفش و کلاه می‌کردند تا به میهن ما هجوم آورند. حمله مغول به ایران در فاصله سالهای ۱۲۱۹ میلادی تا ۱۲۵۶ صورت گرفت که به ایجاد حکومت ایلخانان انجامید. (منشور کبیر مربوط است به ۱۲۱۵ میلادی، چهار سال زودتر از شبیخون مغول)
از همانزمان تعّهد و التزام دستگاه حاکمّیت به حق و قانون بر سر زبان‌ها افتاد و در واقع به زیردستان پادشاه و همه فرودستان این حق داده شد که بدون حکم رسمی قاضی، تن به موافقت به دستگیری ندهند و از جلب و تعقیب خودسرانه مصون بمانند.
ــــــــــــــــــــــــــــــــ
شاه دَبّه درآورد اما...
در منشور کبیر آمده‌است: «حق و عدالت را در برابر هیچ اراده‌ای نمی‌فروشیم٬ آن را در برابر هیچ اراده‌ای انکار نمی‌کنیم و اجرای آن را به تاخیر نمی‌اندازیم.»
منشور مورد بحث؛ ۶۳ ماده دارد، علاوه بر موقعیت کلیسای کاتولیک در انگلستان که به آن پرداخته، بر تندی کردن‌های شاه علیه «بارون»هایش هم انگشت گذاشته و با وضع مقررات تازه، از آن جلوگیری می‌کند.
(بارون Baron از القاب اشرافی غرب اروپا است و به کسانی گفته می‌شد که زمین و املاک خود را مستقیماً از پادشاه دریافت می‌کردند.)
...
هرچند شاه بعد از چند هفته دّبه درآورد و زیر پیمان زد و پاپ هم منشور را محکوم نمود و درگیری زمین‌داران با همدیگر و با شاه، اوج گرفت، پای فرانسه به میان کشیده شد و سایه شوم جنگ رخ نمود و... و...
اما همین که پادشاه زیر منشور را مُهر کرد و وادار شد(حتی در حرف)، به تشکیلات قانونی احترام بگذارد و بپذیرد که قانون بر ارادهٔ شخصی او ارجحّیت دارد، بسیار راهگشا بود. همه جا پیچید شاه دیگر ورای قانون نیست. این فرمان به مرور زمان، به صورت پایه‌ای حقوقی برای همه شهروندان درآمد و بعدها پایه قانون اساسی بریتانیا و نظام مشروطه سلطنتی در این کشور شد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــ
دنیای ما و آرمان‌های برآمده از منشور کبیر
«منشور کبیر»(مگنا کارتا) یکی از مهمترین اسناد بریتانیای قرون وسطی بشمار می‌رود و از آن به‌عنوان زیربنای قانون اساسی بریتانیا و نظام مشروطه سلطنتی در این کشور یاد می‌شود. این سند همچنین از منابع اصلی اعلامیه جهانی حقوق بشر و قانون اساسی آمریکا بوده و در نگارش قانون اساسی فرانسه هم تاثیر داشته‌است.
اگرجه از سال ۱۲۱۵ میلادی بندهای زیادی از پای انسان‌ها باز شده اما متاسفانه جامعه انسانى براى قرن‌ها نتوانست آنطور که باید و شاید آرمان‌های برآمده از این منشور را عملى کند.
«زیرا به رغم صدها سال آشنایى با آن و قرن‌ها کشمکش هنوز تا سال ١٨٦٣ در آمریکا که قانون اساسى آراسته‌ای از حقوق انسانى فراهم کرده بود، نیز برده‌دارى ملغى نشده بود و زنان تا سال ١٩٢٠ حق راى نداشتند و جدایى نژادى تا دهه ١٩٧٠ در بسیارى از ایالت‌ها رسمیت داشت.»
هنوز هم می‌بینیم که اعمال دلخواه قدرت توسط بسیارى حکومت‌ها در جهان ادامه دارد و حقوق اولیه انسانى به درجات مختلف و در بسیارى موارد بی‌رحمانه نقض می‌شود.
پانویس
قرار بود چهار نسخه منشور کبیر بریتانیا برای نخستین بار در هشتصدمین سالگرد نگارش آن یعنی در سال ۲۰۱۵ یکجا جمع می‌شوند. یکی از این چهار سند، در حال حاضر در کلیسای جامع لینکلن، دیگری در کلیسای جامع سالیسبوری(سالیزبری) و دو دیگر آن در کتابخانه بریتانیا نگهداری می‌شوند.
ـــــــــــــــــــــ
بر درهاى بزرگ برنزى ساختمان دیوان عالى آمریکا، ۸ نگاره وجود دارد که هر یک اشاره به یک مورد تاریخ‌ساز در تاریخ قانون و قضاوت است. یکى از این نگاره‌ها مربوط به مُهر‌شدن منشور کبیر توسط جان اول در مقابل یک بارون شورشى است که به‌صورت نمادین به شمشیر خود تکیه زده‌است. توجه داشته باشیم که در گذشته نهضت‌های آزادی‌خواهی نوعاً به وسیله اشراف و اعیان که با فشار و کنترل متمرکز مخالفت می‌کردند، صورت می‌گرفت.
در انگلستان، Golden Bull (منشور زرین) در مجارستان، Grandهای خودسر(بخشهای خودمختار)، در آراگون و، شورش فلاخَن(فِروُند) و منشور بزرگ آزادی (ماگنا کارتا) Magna Carta Libertatum همه با نقش آفرینی اشراف و اعیان همراه بوده است.
ـــــــــــــــــــــ
در مورد حق آزادی و هی‌بی‌اس کورپُس Habeas Corpus (قرار احضار زندانی)؛ من ویدئوی مستقلی تدوین کرده‌ام که در سایت خودم و یوتیوب موجود است. خلاصه‌ای از آن را هم در ویکیپدیا نوشته‌ام.
منابع
...
سایت همنشین بهار
برای ارسال این مطلب به فیس‌بوک، آیکون زیر را کلیک کنید:</br> Magna Carta &p[url]=http://www.hamneshinbahar.net/article.php?text_id=123.html&p[images][0]=http://www.hamneshinbahar.net/bilder/623magna_carta_signing.jpg&p[summary]=این بحث در مورد «منشور کبیر» Magna Carta (مگنا کارتا) است که یکی از مهمترین اسناد بریتانیای قرون وسطی بشمار می‌رود و از تدوین و امضای آن ۸۰۰ سال می‌گذرد. این منشور که در واقع توافقنامه‌ای بین شاه انگلستان(جان) و گروهی از اشراف بود، به زبان لاتین نوشته شده و به‌نام لاتین آن مگنا کارتا شناخته می‌شود یعنی منشور کبیر </br>ماگنا کارتا به طور رسمی سال ۱۲۱۵ میلادی به تصویب رسید و جان اول، پادشاه وقت انگلستان را موظف به احترام به برخی رویه‌های قانونی مشخص، و پذیرفتن این موضوع نمود که قدرت او توسط قانون محدود خواهد شد. از این رو منشور کبیر به یکی از مهمترین اسنادی بدل گشت که در یک روند تاریخی به ایجاد حکومت مشروطه در جوامع انگلیسی زبان امروزی انجامید.
){kind=small}
facebook