این مطلب اشاره کوتاهی است به حدود ۶۰۰ ویدئو و مقاله که در سالهای گذشته تدوین و تحریر کرده‌ام. ضرورت طرح آن ازجمله به این دلیل است که یادمان‌های روزگار سپری شده چون خود ما، به غبار نپیوندد.
قرائت عناوین آن حدود دو ساعت طول کشید.
آندری تارکوفسکی Андрей Тарковский در فیلم سینمایی «نوستالژیا» Nostalghia داستان انسان رنجدیده‌ای را به تصویر می‌کشد که تمام زندگیش را به گذراندن یک شمع روشن از درون یک گندآب سپری می‌کند و همه‌اش دل نگران این است که مبادا شمع خاموش شود. در رویارویی با بی مروتی، خودکامگی و مناسبات ظلمانی، دغدغهِ نوع من نیز، گذراندن شمع روشن وجود از میان تاریکی بوده‌است. کدام تاریکی؟ ابتذال حقیری که گاه همه جا را فرا می‌گیرد و صغیر و کبیر را تابع تعادل قوا کرده، به رکوع و سجود و مدح و ثنا می‌کشاند.
بگذریم کهبسیاری از ما در برابر سرگشتگی در زمان حال، سروقت گذشته می‌رویم و تلاش می‌کنیم از میان ظواهر به چیزی واقعی برسیم. انگار در جست‌وجوی علتِ این سرگشتگی هستیم و در پی «آناتِ وجود» و به قول «ویرجینیا وولف» به دنبال «لحظات بودن» Moments of Being خویشیم. چرا چنین است؟ چون بخشی از وجود رازآمیز هر کدام ما با خاطرات‌مان عجین شده، پس باید یادمان‌های محبوس را از بندی که در واقع قسمتی از خود ماست آزاد کرد و صدایش را شنید. صدایی که با صدای روزانه ما یکی نیست...
خانم‌ها و آقایان محترم، خواهران و برادران عزیز، دوستان دانشور و فرهنگ‌ورز، سلام بر شما. در مباحث پیشین، معاهده فینکنشتاین، قرارداد مُجمَل، عهدنامهٔ مُفَصّل عهدنامهٔ گلستان، معاهده ترکمانچای، قراردادِ نوامبر ۱۸۱۴ (عهدنامهٔ تهران) و قرارداد ارزنه‌الروم اشاره شد، که بصورت مقاله، فایل صوتی و ویدئو، در سایت خودم موجود است. در این قسمت به (Treaty of Paris (1857 معاهده پاریس می‌پردازم.متن فارسی معاهده پاریس را هم آورده‌ام.
در صحبت با آذر بی‌بی(بانو آذر قشقایی)، بار دیگر از برادرشان(بهمن) آن جوان رعنا و دلیر یاد شد و من بسیار خوشحالم. بهمن قشقایی چهرهٔ نام‌آور شورش جنوب بود. شور آزادیخواهی داشت و سالها پیش از واقعه سیاهکل بر سر زبانها افتاد . وی ۱۷ آبان ۱۳۴۵ در شیراز مظلومانه تیرباران شد.
آذر بی‌بی نوهٔ دختری صولت الدوله هستید. خدیجه بی بی مادر بزرگ و ناصر خان و خسرو خان قشقایی و... دایی‌اش هستند. سخنان آذر بی‌بی، حُکم سند را دارد. دقیق و ارزشمند است. توجه و تأمل شما را به این گفت‌و‌شنود جلب می‌کنم.
درست است که وقتی با یک رژیم مُستقّر سر و کار داریم، اتفاق و احتمال هم بیشتر در جهت آن است و می‌توان این یا آن مورد را با مسامحه گفت اتفاقی رُخ داده‌است، اما در مورد واقعه ۱۹ بهمن و اطلاعاتی که «رشید» داشت و رد آن تا مدتی مدید پاک نشد و عاقبت بر سر موسی و دیگران آوار گشت، پرسیدنی است:
در سازمانی به عرض و طول مجاهدین، چه اِشکال مبنایی وجود داشته که در بالاترین سطح، چنین اشتباه امنیتی بزرگی رُخ می‌دهد که حاصلش شبیخون به خانه زعفرانیه است؟ رشید یا هر کس دیگر که جای او بود چه باید بکند وقتی دستگیر می‌شود و اطلاعات وی در بیرون کماکان سرجای خودش باقی می‌مانَد؟
امیرکبیر در ارزنه‌الروم با مشکلات زیادی روبرو گشت. یکبار رجاله‌های شهر دور و بر خانه او و همراهانش با هیاهو و داد قال، عرصه را بر او و همراهانش تنگ کردند و تحت این عنوان که یکی از همراهان امیر، با یک پسر خردسالی به عمل شنیع پرداخته و... چوب و چماق گرفتند و کار را به زد و خورد به قصد کُشت، کشاندند. نزدیک بود امیرکبیر و تمام همراهان وی کشته شوند.
یک نفر از هول جان خود را از عمارت پایین انداخت. او را به بازار قصابان برده، تکه تکه کردند. شرح آن واقعه غم‌انگیز در این مختصر نمی‌گنجد.
دگرگفت کان چیز کافزون ترست - کدامست و بیشی که را در خورستچنین گفت کان کس که داننده تر - به نیکی کرا دانش آید ببردگرگفت کز ما چه نیکوترست - ز گیتی کرا نیکویی درخورست
چنین داد پاسخ که آهستگی - خردمندی وشرم وشایستگی
شاهنامه فردوسی - داستان بوذرجمهر
بر دولت انگلیس روشن بود که بر اثر نارضایتی که از عقد عهدنامهٔ گلستان در ایران به وجود آمده ایرانی‌ها در اولین فرصت درصدد بازپس‌گرفتن سرزمین‌های از دست‌رفته برخواهند آمد. ازهمین رو تصمیم گرفت در عهدنامهٔ مُفَصّل، دخل و تصرف کند.
بخشی که انگلیس می‌خواست تغییر دهد یکی ایجاد قوای بحری برای دولت ایران بود، دیگری در باب «معلمان و مَشاقّان» برای تعلیم قشون ایران، که در عهدنامهٔ مُفَصّل اشاره شده بود. موضوع دیگر ماده‌ای بود که مربوط می‌شد به دادن مبلغ ۲۰۰ هزار تومان در سال به دولت ایران (اگر جنگ احتمالی روی بدهد)
قدرت سیاسی برای حفظ خودش در یادمان‌ها دست می‌برَد تا به واسطه آن، حافظه جمعی را کنترل کند، بر همین اساس، همیشه باید روایت حاکم را به چالش گرفت. بی‌اعتنا به طعن و لعن هرزه‌نویسان و با اشراف به اینکه بیان کلمه حق مرارت دارد، یادمان‌ها را ثبت می‌کنم، یادمان‌هایی که هیچ دشمن پیروزی نمی‌تواند از ما بستاند. برای این گفت و‌شنود بیش از دو سال صبر و تلاش کردم و اگر زمان و کار بیشتری هم نیاز بود، با آغوش باز می‌پذیرفتم.
در ادامه بحث «عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار» اکنون به معاهده صلح ترکمانچای Туркманчайский мирный договор می‌رسیم. معاهده ترکمانچای که در تاریخ دیپلماسی، روابط بین‌المللی و اوضاع داخلی ایران، نقطه عطف مهمی تلقی می‌شود، اول اسفندماه ۱۲۰۶ خورشیدی(۲۱ فوریه ۱۸۲۸) از سوی روسیه تزاری با هم‌گامی بریتانیا، بر ملت و دولت ایران تحمیل شد و عرصه‌های سیاسی و اقتصادی جامعه ایران را ده‌ها سال تحت تأثیر مستقیم و غیرمستقیم خویش قرار داد.
چارداش Csárdás / Czardas (سزارداس) نوعی رقص محلی مَجار است که پیشینه‌اش به قرن هیجدهم می‌رسد. این رقص زیبا و پر تحرک را سال ۱۹۰۴ میلادی، آهنگساز ایتالیایی، ویتوریو مونتی Vittorio Monti، با تصنیف قطعه زیبای چارداش ماندگار کرده‌است. زمان اجرای آن حدود ۴ دقیقه و نیم است و تقریباً به‌وسیلهٔ هر ارکستر کولی اجرا می‌شود.
خانم‌ها و آقایان محترم، خواهران و برادران عزیز، دوستان دانشور و فرهنگ‌ورز، سلام بر شما.
در ادامه بحث «عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار» اکنون به عهدنامهٔ گلستان Гюлистанский договор (گولستانسکی داگاوُر)، می‌رسیم که ۳ آبان ۱۱۹۲ خورشیدی(۲۵ اکتبر ۱۸۱۳ میلادی) در پی جنگ‌های ایران و روسیه در دوره قاجار بین این دو کشور امضاء شد. عهدنامهٔ گلستان باعث گشت روس‌ها که در بدترین شرایط در جنگ با فرانسه بودند، از گرفتاری‌های ایران آسوده شده و سرزمین‌های جدیدی را به متصرفات خود اضافه کنند. پیشتر پیمان فینکنشتاین، قرارداد مُجمَل و عهدنامهٔ مُفَصّل را توضیح داده‌ام، که بصورت مقاله و ویدئو، در سایت خودم موجود است.
در ادامه بحث «عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار» اکنون به عهدنامهٔ مُفَصّل که بیش از دو قرن پیش، بین ایران و انگلیس امضا شده، می‌پردازم. در این مقاله متن کامل پیمان مزبور را هم افزوده‌ام.
پیشتر در مورد پیمان فینکنشتاین Treaty of Finckenstein و قرارداد مُجمَل The 1809 treaty هم، توضیح داده‌ام. ضرورت طرح اینگونه مباحث آشنایی با تاریخ پُر فراز و نشیب میهن ماست که غالباً با آن بیگانه‌ایم. درست است که در گذشته نباید زیست اما به گذشته باید نگریست. به قول شکسپیر در نمایشنامه توفان: What's Past Is Prologue گذشته پیش درآمد اکنون است.
۱۲ آذر ۱۳۴۸ دکتر علی شریعتی در حسینیه ارشاد، با اشاره به تاریخ ایران سخنان مهمی ایراد نمود. توجه شما را به دقایقی از آن فایل صوتی جلب می‌کنم. حرفهای او البته آیه نیست و هیچ‌کس هم نگفته‌است که گل بی عیب بود. از قضا خودش بیش از همه، یقه خودش را می‌گرفت و بازخواست می‌نمود، اما آن جان شیفته دغدغه آزادی داشت و جدّی‌تر از آن بود که بی حرفی‌هایش را با پرحرفی جبران کند یا از آنچه نمی‌داند سخن بگوید.
این بحث اشاره کوتاهی است به نسبت دکتر علی شریعتی با مکتب فرانکفورت Frankfurter Schule مکتبی فکری در زمینه فلسفه علوم اجتماعی، که بیش از هر چیز، به خاطر ارائه برنامه‌ای که «نظریهٔ
انجمن پژوهش اجتماعی که در سال ۱۹۲۳(حول و حوش مرگ محمد علیشاه قاجار) در فرانکفورت آلمان بنیان نهاده شد و وابسته به دانشگاه فرانکفورت بود، بیشتر به عنوان مکانی که در آن، مکتب فرانکفورت پدید آمده شناخته می‌شود.
این مطلب اشاره کوتاهی است به اردوگاه، یا بهتر بگویم زندان ماوت هاوزن و ترانه‌ی زیبای Ο Αντώνης «آندونیس» که سال ۱۹۶۶(۱۳۴۵ شمسی) با اجرای ماریا فارانتوری Maria Farantouri خوانندهٔ بزرگ یونانی بر سر زبانها افتاد.در اوائل انقلاب یک کاست که «ترانه‌های میهن تلخ - ماوت هاوزن» نام داشت، دست به دست می‌گشت و شنیدم تدوین «احمد شاملو» است. یادش بخیر.
کوچه را آب پاشیده ام، تا وقتی یارم می‌آید گرد و خاکی بلند نشودطوری بیاید و برود که هیچ حرف و حدیثی در میان نماندسماور را روشن کرده‌ام، قند در استکان انداخته‌ام، اما یارم رفته و من تنها ماندهامچه قدر خاطر دوست عزیز و شیرین است
مراسم تاجگذاری با پخش اذان مؤذن‌زاده اردبیلی آغاز شد. سپس امام جمعه وقت سید حسن امامی خطبه‌ای قرائت کرد و قرآن را به شاه داد. شاه بعد از بوسیدن قرآن آن را دوباره به وی برگرداند. تاجگذاری هنگامی بود که از مرگ دکتر مصدق زمان زیادی نمی‌گذشت و کودتای سال ۳۲ و آن مردادِ گران از خاطره‌ها نرفته بود. تشریفات مزبور می‌بایست خیلی جلوتر، پس از اینکه وی بعنوان ولیعهد در مجلس شورای ملی سوگند پادشاهی خورد، برگزار شود، ولی در پیامد هجوم متفقین به ایران و اشغال کشور، جشن تاجگذاری به زمانی مناسب موکول گشت.
محمد حنیف نژاد، حدود دو ماه بعد از بازداشت مسعود رجوی، دستگیر شده‌است.
خانه‌ای که در آن مستقر بود از امکانات بعد از ضربه شهریور بود و افراد زندانی اساساً از ان خبر نداشتند که لو بدهند! حتی سعید محسن آدرس آن خانه را نمی‌دانست. ساواک از طریق تعقیب و مراقبت رسول مشکین‌فام به محل اقامت محمد حنیف نژاد رسید.
روایت بهمن بازرگانی، ابراهیم آوخ، پرویز یعقوبی، مهدی تقوایی، محمد محمدی گرگانی، سعید شاهسوندی، محمد صادق، محمد ابراهیم جوهری، محسن نجات حسینی، کریم رستگار، لطف الله میثمی، محمد محمدی گرگانی و نصرالله اسماعیل زاده نیز جز این نیست. آیت‌الله طالقانی، آیت‌الله لاهوتی، شکرالله پاکنژاد، عبدالرضا نیکبین رودسری(عبدی)، بیژن جزنی، صفر قهرمانی، تقی شهرام و رضا رضایی نیز حتی با اشاره، لودادن خانه حنیف‌نژاد را تائید نکردند.
«سِرهارفورد جونز» در کتاب خاطراتش با اشاره به عهدنامهٔ مُجمَل، می‌نویسد: [حین مذاکرات] «میرزامحمد شفیع گفت: [ببینم] آیا شما به اینجا آمده‌اید که سر ما کلاه بگذارید؟ من از جایم بلند شده و گفتم: تو پیرمرد خرفت کله خراب چطور جرأت می‌کنی چنین سخنی به من بگویی که نماینده پادشاه انگلستان هستم؟ اگر به خاطر احترامی که برای سروَرَت شاه ایران قائل هستم نبود، مغزت را از سرت بیرون می‌ریختم البته اگر داشته باشی. بعد او را با خشونت به طرف دیواری که پشت سرش بود هل دادم و لگدی به شمع‌ها زدم و در تاریکی از اتاق خارج شدم و بدون اینکه هیچ یک از ایرانیان جرأت کند جلوی مرا بگیرد سوار اسبم شدم و به اقامتگاهم برگشتم.
این بحث به عهدنامه فینکنشتاین(فین کن‌اشتاین) می‌پردازد که بیش از دو قرن پیش، فتحعلیشاه قاجار و ناپلئون بناپارت امضا کرده‌اند. ناپلئون می‌خواست با انگلیس بجنگد تا فتوحات خود را گسترش دهد اما آن کشور جزیره‌ای بود با نیروی دریایی مجهز و قوی، ازهمین‌رو تصمیم گرفت به مهمترین مستعمره انگلیس(هندوستان) حمله کند. اما برای راه‌یابی به هند بایستی روابط خوبی با ممالک شرقی برقرار می‌شد و ایران که مرز مشترک با هند داشت برای این منظور مناسب بود. برای پی‌ریزی یک قرارداد دفاعی(که بعداُ به پیمان فینکنشتاین شهره شد)، ناپلئون نمایندگانی به دربار فتحعلیشاه فرستاد.
عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر اشاره به قراردادی میان کشورهای ایران و عراق با وساطت الجزایر است، که خط مرزی ایران و عراق در آب‌های اروندرود را تعیین کرد. اَروَندرود(شط العرب) رودخانهٔ پهناوری است در جنوب غربی ایران و در مرز ایران و عراق که از همریزش رودهای دجله، فرات و سپس کارون پدید آمده‌است. ایران و عراق پیشینه درگیری‌های دیرپا بر سر مالکیت و حق بکارگیری از این رودخانه دارند. این درگیری‌ها پیشینه‌ای دراز دارد و از زمان همجواری امپراطوری عثمانی با مرزهای غربی ایران آغاز شده‌است. در طول این مدت قراردادهای بیشماری برای چگونگی بهره‌برداری از رودخانه میان دو کشور به امضاء رسیده که مهمترین آن، پیمان ۱۹۷۵ الجزایر می‌باشد که بخشی از آن دربارهٔ تعیین مرز در محل رودخانه‌است.
facebook
