ماه به دیدار زمین می‌آید Supermoon
ماه چشم براه صاحبدلی است که عظمت در نگاهش باشد نه در آنچه می‌بیند.
ماه نیز تنهاست و در انتظار آشنایی‌ست که با او حرف بزند و برایش دست تکان دهد.
بسیاری از ما با اینکه زیاد به آسمان نگاه می‌کنیم، ماه را نمی‌بینیم. نه به این خاطر که مثلاً هوا ابری است یا هلال ماه دیده نمی‌شود. وقتی هم دیده می‌شود و درحالت بدر کامل است، باز آن را تمام و کمال نمی‌بینیم. چرا؟ چون ماه، «حجاب» دارد و رو می‌گیرد! آنچه ما می‌بینیم تنها نیمه پیدای ماه است. سمت پنهانش رُخ نمی‌نماید. بگذریم که اساساً نباید سراغ نیمه پنهان ماه گشت. چون کّل آن در تاریکی است! ترانهِ سرکش گروه موسیقی راک (پینک فلوید Pink Floyd) هم، همین را می‌گوید:
There is no dark side of the moon , in fact it's all dark.
ــــــــــــــــــــــــــــــــ
ماه، رویش را آنطرف کرده‌است !
سَمتِ پنهان ماه Far side of the Moon نیم‌کره‌ای از کرهٔ ماه است که به طور دائمی از کرهٔ زمین روی‌گردان است. آنچه ما شاید ببینیم سمت رو به زمین کرهٔ ماه است.
۱۴مهر ۱۳۳۸، کاوشگر Луна-3 لونا ۳ (از برنامه‌های فضایی شوروی سابق) برای اولین بار چشم بشر را به تصویری از پشت ماه روشن کرد. (لونا به زبان روسی یعنی ماه)
با لونا ۳، تصاویر پشت ماه، توسط یک دوربین تلویزیونی دریافت شد و توسط امواج رادیویی به زمین مخابره گردید.
نخستین رؤیت مستقیم با چشم انسان هم زمستان سال ۱۳۴۷ شمسی، در جریان مأموریت آپولو ۸ (Apollo 8) صورت گرفت.
...
میلیاردها سال است ماه همیشه یک روی خود را به ما نشان می‌دهد و به گِردِ خودش و به گِردِ زمین می‌چرخد. اینکه یک سمت از ماه همیشه رو به زمین می‌ماند به این خاطر است که این نیمه، سنگین‌تر از نیمه دیگر است و جدا از «رُخ‌گرد» (لیبْراسیون libration)، کره ماه و نوسان آن، رانش زمین آن را رو به خود نگه می‌دارد که شرح آن در این بحث نمی‌گنجد.
...
نیمه پنهان ماه، که پُر از چاله چوله و گودال است، جدا از بحث علمی آن، اشاره رمزگونه و سمبلیک به این نکته است که ما آنچه را هم می‌بینیم به درستی نمی‌بینیم، وای به حال آنچه اصلاً از نگاه و دقت ما به دور است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــ
فراز و فرود ماه Apogee and Perigee of the Moon
گردش ماه به دور زمین نه دایره وار، بلکه در مداری بیضوی Elliptic orbit است و به همین دلیل فاصله ماه تا ما متفاوت است.
در نزدیکترین فاصله ۳۵۶۵۰۰ کیلومتر و در دورترین فاصله، ۴۰۶۷۰۰ کیلومتر از زمین دور است. نزدیکترین فاصله را نقطه حضیض Perigee و دورترین فاصله را نقطه اوج مداری Apogee نام نهاده‌اند که البته فرود و فراز بهتر است.
ماه، هر چهار هفته (دقیق‌تر بگویم)، هر ۲۷ روز و ۷ ساعت و ۴۲ دقیقه و ۲۴ ثانیه یکبار (27.321) از آسمان پائین می‌آید، سرش را دُولاّ می‌کند و فاصله اش را از زمین به نزدیکترین حّد می‌رساند.
در دوره فوق، یکبار هم قهر می‌کند و از زمین دور دور می‌شود. انگار به طاق آسمان می‌چسبد.
...
در ایام «ماه افروختگی (برای مثال شنبه ۱۶ اردیبهشت سال ۱۳۹۱) ماه، خیلی به زمین نزدیک شد و در ظاهر (البته فقط در ظاهر)، بزرگتر و درخشان‌تر از همیشه بر بام آسمان ایستاد و نسبت به نمونه مشابه در سال ۱۲۹۱ شمسی حدود چهارده درصد بزرگتر و سی درصد درخشان‌تر دیده شد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــ
گه حضیض و گه میانه گاه اوج...
درست است که ماه هر چهار هفته یکبار به حضیض مداری Perigee of the Moon رسیده، یعنی به زمین نزدیک و نزدیکتر می‌شود اما همیشه در حالت بدر نیست که خودی نشان دهد و توی چشم بزند.
با محاسبات ریاضی که اینجا از توضیح آن می‌گذرم هر ۴۱۲ روز یکبار، ماه کامل (در حالت بدر) در نقطه حضیض یعنی در نزدیکترین فاصله از زمین قرار می‌گیرد.
این اتفاق ۱۰ بهمن ۱۳۸۸ و ۲۸ اسفند ۱۳۸۹(یکی دو روز مانده به عید نوروز) هم روی داد. سال ۱۳۹۳ هم شاهد ماه افروختگی بودیم.
وقتی ماه به زمین خیلی نزدیک می‌شود٬ جزر و مّد بیشتری صورت گرفته و بالا آمدگی آب چیزی حدود ۱ تا ۲ سانتی متر بیشتر می‌شود که بنا بر موقعیت جغرافیایی این مقدار می‌تواند کم و زیاد گردد.
دانشمندان تأثیر نزدیک و نزدیکتر شدن ماه به زمین را که به آن «سوپرمون» Supermoon (ابَرماه) گفته می‌شود، تنها تغئیرات اندک در جزر مّد دریاها و اقیانوسها می‌دانند اما مرتجعان و رمالّان، خرافه و نیرنگ خودشان را سوار اینگونه وقایع هم می‌کنند و با موضوعی که دلائل مشخص علمی دارد سر خلق‌الله شیره می‌مالند.
طوفان کاترینا و زلزله عشق آباد و فعالیت کوههای آتشفشان و گردباد برف در شمال شرقی آمریکا و زلزله ژاپن، سیل در تایلند و وقایع مشابه، هیچ ربطی به افتادگی و تواضع ماه و به «سوپرمون» نداشته و ندارد.
...
اصطلاح «سوپرمون» را سال ۵۷ (حول و حوش انقلاب بزرگ ضدسلطنتی)، ستاره شناسی به نام «ریچارد نول» Richard Nolle بر سر زبانها انداخت.
پانویس
گاه، سوپرمون با ماه گرفتگی (خسوف) مصادف می‌شود
گاه، سوپرمون با ماه گرفتگی (خسوف) مصادف می‌شود و در این حالت (ماه یا بهتر بگویم اَبَرماه = سوپرمون)، ابتدا تیره و تار شده و سپس به رنگ سرخ درمی‌آید.
وقتی خورشید و زمین و ماه در یک راستا قرار گیرند، زمین میان خورشید و ماه حائل شده و مانع تابش نور خورشید بر سطح ماه می‌شود و ماه برای مدتی در ظلمت فرومی‌رود. در چنین حالتی اگر ماه در نزدیکترین فاصله مداری‌اش به زمین باشد، شکل آن (نور آن) که در ابتدا شیری رنگ به نظر می‌رسد کم‌کم به رنگ سرخ در می‌آید. علتش این است که نور خورشید در لبه کره زمین می‌شکند و در جّو، سبب ایجاد رنگی سرخ می‌کند که تا سطح کره ماه رفته و این کره را از سطح زمین قرمز رنگ نشان می‌دهد.
ابر در دامن حضیض او خیمه زند...
اوج و حضیض را اهل نجوم و اسطرلاب، از قدیم و ندیم به کار برده اند. مولوی از زبان آنها گفته است:
گه حضیض و گه میانه گاه اوج
اندر آن از سعد و نحسی فوج فوج.
...
در علم فیزیک، حضیض به نزدیکترین نقطه در مدار بیضوی نسبت به گرانیگاه گفته می‌شود. دورترین نقطه در مدار بیضوی یک شئی از گرانیگاه را هم اوج می‌گویند.
در لغت، حضیض به معنی سنگ و نشیب زمین و دامنه کوه است...
ابر در دامن حضیض او خیمه زند و ستاره پیرامن اوجش طواف کند.
(ترجمه ٔ تاریخ یمینی )
...
رویداد ابَرماه (سوپرمون) از سال ۲۰۰۱ تا ۲۱۰۰ میلادی
شامگاه ۱۳ و ۱۴ نوامبر ۲۰۱۶، آسمان میزبان «ابرماه» بود؛ ماه در حالت بدر در نزدیکترین فاصله از زمین قرار گرفت و درخشان تر و بزرگتر از همیشه دیده شد. این نزدیکترین فاصله ماه و زمین به هم، از سال ۱۹۴۸ به این سو بود. بار دیگر که ماه در نزدیکترین فاصله به زمین قرار می‌گیرد، ۲۵ نوامبر ۲۰۳۴ خواهد بود.
...
با تلاش «ریجارد نول» Richard Nolle زمان رویداد ابَرماه (سوپرمون) (از سال ۲۰۰۱ تا ۲۱۰۰ میلادی) محاسبه و تنظیم شده‌است.
...
نیروی کشندی Tidal force، که یک اثر ثانوی از نیروی جاذبه، و باعث به وجود آمدن پدیده جزر و مد می‌باشد، از جانب زمین حرکت دَورانی ماه را کاهش داده‌است. به‌گونه‌ای که همواره یک سمت ماه روی به زمین دارد. به اصطلاح، قفل جزر و مدی Tidal locking یا قفل گرانشی رُخ می‌دهد. در نتیجه سمت دیگر ماه که بیشتر آن، از روی کرهٔ زمین دیده نمی‌شود را «سمت پنهان ماه» می‌نامیم. البته درصد ناچیزی از آن را با گذشت زمان و به دلیل حرکات نوسانی اجرام فضایی نسبت به هم - رُخ‌گردی libration - می‌توان دید. سمت پنهان ماه، با سمت تاریک ماه (نیم‌کره‌ای که در یک زمان مشخص توسط خورشید نورانی نشده) یکی نیست. سمت پنهان ماه و سمت تاریک ماه فقط و فقط به هنگامی که ماه کامل است بر هم منطبق می‌شوند. هنگامی که ماه نو است، سمت پیدای ماه بر سمت تاریک ماه منطبق می‌شود. هر دو سمت پیدا و پنهان ماه تقریباً به اندازهٔ مساوی نور خورشید را دریافت می‌کنند. اینکه از «سمت تاریک ماه» برای اشاره به «سمت پنهان ماه» استفاده می‌شود، تعبیری شاعرانه و نوعی تمثیل است که ترانه «پینک فلاید» The Dark Side of the Moon هم به آن اشاره دارد.
همه نوشته‌ها و ویدئوها در آدرس زیر است:
...
همنشین بهار
برای ارسال این مطلب به فیس‌بوک، آیکون زیر را کلیک کنید:
facebook