جمعه ۲ آذر ۱۴۰۳ / Friday 22nd November 2024

 

 

تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک27
انسان با ابداع خط گام بزرگی در راه تمدن برداشت 

 
در قسمت گذشته بعد از اشاره کوتاهی به تاریخ چین (دودمان‌های شیا، شانگ، ژو، چه‌این، هان، و شورش وانگ مانگ در سال ۹ میلادی)، از موارد زیر صحبت شد:
  • فراز و نشیب نرون خونخوار (یکی از امپراتوران روم)،
  • گلادیتورها که به امر صاحبان قدرت مجبور می‌شدند در مصاف با خودشان یا حیوانات وحشی تکه پاره شوند،
  • سرکوب یهودیان در سال ۷۰ میلادی، بدستور امپراتورزادۀ رومی تیتوس،
  • فوران کوه وزوویوس Vesuvius از معروف‌ترین آتشفشان‌های فعال ایتالیا که به تخریب شهرهای پمپیی، هرکولانوم و استابیا انجامید و آنها را در لایه‌ای از خاکستر و گِل فرو برد، و
  • خدای خورشید در تئوتیهواکان در مکزیک، معبد هرمی شکلی که درواقع مرکز روحانی امپراطوری اینکا بود.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ
کاغذ در گذار تاریخ
خَط (دبیره)؛ هنر یا وسیله‌ای برای ثبت و نوشتن ذهنیات و تفکرات با استفاده از علائمی است که به چشم آشنا باشد و دیده شود. خط زبان دست و حافظ افکار و آثار آدمی است. بشر از زمانی که خواست آنچه را می‌اندیشد نقش کند، قدم به دنیای خط و نگارش نهاد. او با ابداع خط گام بزرگی در راه تمدن برداشت. گام بزرگ دیگر اضافه کردن صدا (آهنگ) به حروف بود. بدون حروف صدادار انسان معنای کلمات را نمی‌فهمید. کلمات اما وقتی جان تازه‌ای پیدا کرد که انسان کاغذ را به خدمت گرفت.

کاغد واژه‌ای‌ست پارسی. ذکر این واژه یا «ورق» در کتب قدیمی عربی نیز موجود است. گفته می‌شود کلمه کاغذ، از واژه چینی کاکتز گرفته شده‌است.
کاغذ از مهمترین موادی است که انسان را در مرحله علم و تمدن پیش انداخته و در این راه به او کمک‌های بزرگ کرده‌است.
علوم و ادبیات تا قبل از آنکه انسان به ساختن کاغذ توفیق یابد در محیط محدود محصور بود و جز یک طبقه معین دیگران به آن دسترسی نداشتند.
...
پیش از ساختن کاغذ؛ مردمان باستان برای ماندگار کردن نظرهای خود از کنده‌کاری روی سنگ و چوب و لوح‌های گِلی بهره می‌گرفتند.
سومری‌ها از هزارهٔ چهارم؛ «گِل» را در آفتاب خشک می‌کردند یا در کوره‌های سفال‌پزی، می‌پختند. از این لوح‌های گلی پخته؛ شمار زیادی از ویرانه‌های شهرهای باستانی میان‌دورود، به‌ویژه بابل، به دست آمده‌است.
یکی دیگر از این مواد «سنگ» بوده‌است که دوام آن بمراتب از گل بیشتر است اما در عوض سنگین تر بودن آن بیشتر زحمت تولید می‌کرده‌است.
گاه نوشتن روی ورقه‌های مسی، برونزی و گاهی طلا انجام می‌شد که لوح‌های زرین دورهٔ هخامنشیان از نمونه‌های آن‌هاست.
...
مصریان باستان از نزدیک ۲ هزار سال پیش از میلاد، از گیاه پاپیروس، که گونه‌ای از نی است، کاغذی می‌ساختند که به همان نام پاپیروس شناخته شد و امروزه به صورت واژهٔ Paper در زبان انگلیسی ماندگار شده‌است. در مصر جنگلهای بسیاری بوده‌است که گیاه پاپیروس در آنها می‌رویید. مصریان مغز این گیاه بلندقامت زیبا را می‌گرفتند و آن را قطعه قطعه می‌کردند بعد بفشار صفحاتی از آن درست می‌نمودند سپس به وسیله تکه‌ای عاج آنها را صیقل می‌دادند بعد آن صفحات را بهم می‌چسباندند و به این ترتیب مجموعه‌هایی درست می‌کردند تا در نوشتن استفاده از آنها آسان باشد. این کاغذ را در بسیاری از مآخذ قدیمی «قرطاس» خوانده‌اند.
...
دست‌کم از هزارهٔ دوم پیش از میلاد، آدمیان آموختند که می‌توانند از پوست جانوران کاغذ چرمی (پارشمن) بسازند. ایرانیان روی پوست گاو، گاومیش و گوسفند؛ و رومی‌ها بر پوست خر وحشی می‌نوشتند. پوست‌ها پس از دباغی و صیقل‌کاری به قدری نازک و نرم از کار در می‌آمدند که در زیبایی و نیکویی شاهکار به شمار می‌آمدند. پارشمن ایرانی ویژگی‌های بهتری داشت. برای نمونه، ایرانیان برای از بین بردن بوی ناخوشایند چرم، در روند ساختن پارشمن، به آن گلاب می‌افزودند.
اوستا را نخستین‌بار روی ۱۲ هزار پوست گاو نوشته بودند. اعراب نیز بیش‌تر برای نوشتن قرآن و نوشته‌های با اهمیت از پوست حیوانات مثل آهو استفاده می‌کردند.
...
نوشتن بر روی پوست‌های نازک تا مدت‌ها در مشرق و مغرب شایع بود و کتابخانه‌های مهم این کشورها کتبی بر پوست نوشته بزبان‌های یونانی و لاتینی و آرامی و عبری و عربی داشتند.
اعراب بیشتر نوشته‌های خود را بر استخوان شانهٔ شتر یا سنگ‌های نازک سفید یا شاخه‌های پوست کندهٔ درخت خرما هم می‌نوشتند.

مردم هندوستان روی برگ و پوست برخی درختان می‌نوشتند. نامه پادشاه هند به خسرو انوشیروان پادشاه ایران بر روی پوست درختی بود که آن را «کاذی» می‌خواندند.
...
نخستین کاغذ به اینصورت که اکنون می‌شناسیم در چین ساخته شد اما با ضخامت نسبتاً زیاد، زیرا که روش کتابت با قلم موی چینی‌ها نیاز به کاغذ ضخیم مقاوم در مقابل آب داشت.
چینی‌های باستان نخست؛ روی پارچهٔ ابریشم می‌نوشتند، اما از نزدیک ۱۵۰ سال پیش از میلاد، آموختند که می‌توانند پوست درخت توت را خرد کنند، به صورت خمیر درآورند و از آن کاغذ بسازند. آن‌ها به کاغذهای خود ساقه‌های کتان و رشته‌های تور ماهی‌گیری کهنه نیز می‌افزودند تا محکم‌تر شود.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ
تمدن موچه Moche
بین ۱۰۰ و ۲۰۰ میلادی در شمال پرو Peru مردم جنگاوری زندگی می‌کردند که به آنان موچه می‌گفتند. قوم موچه=موچیکا.
تمدن قوم موچیکا واقع در ساحل شمالی پرو به صنایع فلزکاری تکامل بخشید. فلز‌کاران موچی طلا،‌ نقره،‌ مس، و همبسته‌های آنها را به کار بستند؛ تیغه‌های فلزی محکم برای کندن زمین، ‌و سرچماقی‌های فلزی و پیکان‌های مسین ساختند؛ همچنانکه در ریخته‌گری دقیق با قالب مومی مهارت یافتند.
در دوره تمدن موچیکا هرم‌های بزرگ و باشکوه نیز بر پا شد،‌ از جمله دو هرم عظیم خورشید و ماه.
...
موچه‌ها تکنیک‌های ویژه‌ای هم برای آبیاری اراضی کشاورزی خود ابداع کردند. آنان علاوه بر فلزکاری در سفالگری مهارت داشتند. درموزه زیبای «لارکو» Larco در لیما (پایتخت پرو) آثاری از قوم موچه موجود است.
موچه‌ها نگرش مذهبی داشتند و تا سده‌ها تأثیر خود را در پرو باقی گذاشته، به بخشی از تاریخ آن کشور مبدّل شدند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ
دیوار هادریان Hadrian's Wall
به دستور هادریان؛ امپراتور روم در سدهٔ دوم میلادی در شمال انگلستان امروز، دیواری باستانی از جنس سنگ و کلوخ ساخته شد تا مرزهای شمالی امپراتوری روم را در برابر حملات قبایل سلتی محافظت نماید.

طول این دیوار ۱۲۰ کیلومتر بود و از رودخانه تاین River Tyne در شرق انگلستان تا خور سالوی در غرب این کشور امتداد داشته‌است. 
دیوار هادریان با توجه به مصالحی که برای ساخت آن در دسترس بوده در قسمت شرقی رودخانه که از سنگ استفاده شده دارای ۳ متر پهنا و ارتفاعی بین ۵ تا ۶ متر بوده و در قسمت غربی رودخانه که از کلوخ برای بنای آن استفاده شده ۶ متر پهنا و ۳٫۵ متر ارتفاع داشته‌است. همچنین در طول دیوار، قلعه‌هایی کوچک با دو برج وجود داشته که برای نگهبانی و علامت دادن استفاده می‌شده‌است.
امروزه نیز هنوز بخش‌هایی از این دیوار برجای مانده و در ۱۹۸۷ به عنوان بخشی از مرزهای امپراتوری روم در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌است.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ
امپراتوری کوشانی
امپراتوری کوشانی نام امپراتوریِ همسایهٔ شرقیِ اشکانیان بود که بر آسیای میانه و شمال هند فرمانروایی می‌کردند. گفته می‌شود سکاهای یوئه‌ژی -یوئه‌ژی‌ها - در سدۀ اول پیش از میلاد، شاهنشاهی کوشان را بنیان گذاردند.

قلمرو کوشانیان در سدهٔ سوم میلادی به دست ساسانیان افتاد. قوم کوشان را با تُخاریان مرتبط می‌دانند. تُخار نام قومی ساکن تخارستان بود که در شمال شرقی سرزمینی که بعدها ترکستان شرقی یا ترکستان چین خوانده شد، به سر می‌بردند.
 
در امپراتوری کوشانی، دین بودایی رواج داشت و تندیس‌های بودای بامیان یادگاری از آن دوره‌است. اوج قدرت کوشانیان از ۱۰۵ تا ۲۵۰ میلادی بود.
...
کوشانیان در عهد فرمانروایی کانیشکا بر آسیای میانه فرمان می‌راندند و از طریق فعالیت‌های گستردۀ بازرگانی ثروتی بزرگ جمع‌آوری کردند و در این دوره شهرها رونق بسیار پیدا کرده و تندیس‌گری بودایی و بنای معابد شکوفا شد. یکجانشینی تحول بزرگی در زندگی این کوچ‌نشینان به‌وجود آورد. آنها که تجربه‌ای در هنر و معماری نداشتند، هر هنری را که در مسیر راهشان می‌دیدند و با ویژگی‌های آنها تناسب داشت اقتباس می‌کردند. این منجر به زایش یک هنر بومیِ شد که از هم‌آمیزی آثار یونانی، هندی و هنر آسیای میانه تاثیر می‌پذیرفت.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ
شورش دستار زرد
۱۸۴ پس از میلاد علیه امپراتور لینگ از سلسله هان؛ قیام دهقانی شکل گرفت که نام خود را از رنگ پارچه‌ای که شورشیان به سر خود می‌بستند گرفت. این طغیان با جوامع مخفی تائویست در ارتباط بود و به نقطهٔ عطفی در تاریخ تائویسم بدَل شد.
(تائوئیسم یا، فلسفه تائو روش فکری منسوب به لائوتسه فیلسوف چینی است که مبتنی بر اداره مملکت بدون وجود دولت و بدون اعمال فُرم‌ها و اشکال خاص حکومت است. تائو به معنای راه و فضیلت است. راهی که پیروان این آیین باید در آن حرکت کنند.)

برگردیم به شورش دستار زرد.
دلیل اصلی این آشوب (شورش دستار زرد) بحران کشاورزان بود؛ بعلت قحطی، بسیاری از دهقانان و نظامیان سابق در شمال کشور مجبور به مهاجرت به جنوب شدند، جایی که زمینداران بزرگ از مازاد نیروی کار سوءاستفاده کرده و به مال اندوزی پرداختند. این وضعیت با طغیانهای رود زرد (خوان خه) در مسیر پایینی آن وخیم‌تر شد. فشار بیشتری نیز از طریق افزایش مالیات به منظور تقویت استحکامات جاده ابریشم و پادگان‌ها برای جلوگیری از تهاجم بیگانگان، بر دهقانان وارد آمد. در این شرایط بود که کشاورزان فاقد زمین مسلح شده و شورش کردند.
آنزمان در چین دودمان هان حاکم بود اما قدرت آن رو به افول گذاشته بود.
گروه شورشی دستار زرد به رهبری «ژانگ جیائو» به خطرناکترین دشمن خاندان حاکم تبدیل شد. هزاران نفر سر به شورش برداشتند، دفاتر دولتی غارت و تخریب شدند و ارتش سلطنتی به حالت تدافعی واداشته شد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ
پادشاهی چامپا kingdom of Champa
چام، جمعتی با منشاء مالایی – پولینزی؛ بودند که قبل از میلاد مسیح در سواحل جنوبی شبه جزیره هندوچین استقرار یافتند. چام‌ها در آغاز دورانی پرشکوه داشتند اما بعدها با همسایگان ویتنامی و خِمِر وارد جنگ شدند و در معرض هجوم مغول‌ها نیز قرار گرفتند. این جنگها، همراه شورش‌های داخلیَ، چامپا را به سرعت به سوی تجزیه سوق داد....

چام‌ها درنهایت دست نشانده ویتنام شدند. برخی از آنان هم به کامبوج پناه بردند و کم‌کم از تاریخ شرق دور محو شد. مردم چامپا تحت تاثیر تمدن هند قرار داشتند و از خط و مذهب هندی‌ها تاثیر پذیرفتند و تا سده‌ها در آیین هندو و برهمن بودند. شماری از آنان نیز به مسلمانی روی آوردند.
چامپا صنعتگرانی ماهر و جنگاورانی شجاع بودند. موسیقی چام‌ها تاثیر زیادی بر موسیقی ویتنامی گذاشته‌است.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ
تمدن مایا
مایا نام گروهی از اقوام سرخ‌پوست در جنوب مکزیک و شمال آمریکای مرکزی و نام تمدّنی قدیمی در همین منطقه‌ است. مایاها که از مشهورترین قبایل سرخپوست بودند، معمولاً شهرهایشان را در دل جنگل‌های بارانی می‌ساختند. حوزهٔ زندگی و فعالیت مایاها حدود جنوبی کشور مکزیک و نیز بخش های بزرگی از گواتمالا و السالوادر را شامل می‌شد. قوم مایا پدیدآورندهٔ یکی از تمدن‌های پیشرفته آمریکای مرکزی بوده‌است. هم‌اکنون نیز گروه‌هایی از اقوام مایا در مکزیک و گواتمالا بسر می‌برند. مایاها با بهره‌گیری از تمدن‌های گذشته خود نظیر اولمک Olmec (نخستین تمدن در مکزیک و قاره آمریکا) توانستند تاثیر زیادی در آمریکای مرکزی بگذارند.
...
بعدها تمدن مایا به دست اقوام مجاور ضعیف شد و سرانجام با هجوم اسپانیایی‌ها از میان رفت. جمعیت مایاهای امروزی که از بازماندگان فرمانروایان دوران باستان آمریکای مرکزی می‌باشند، حدود هفت میلیون نفر است که بیشتر در جنوب مکزیک، نواحی کوهستانی گواتمالا و کشور بلیز Belize (نزدیگ گواتمالا) به‌سر می‌برند.
مایاها را از آن جهت پیشرفته‌ترین قوم در آمریکای باستان می‌دانند که بهتر از سایرین توانستند زبان خود را مکتوب کرده و خط را بکار برند. هم‌اکنون نسخه‌ای از کتاب اساطیری «چیلام بالام» Chilam Balam به خط و زبان مایایی موجود است.

100 - 200
105
THE INVENTION OF PAPER
Cai Lun, a Chinese court official, is credited with inventing paper in 105. In fact, paper was already being made in China - Cai Lun reported on the process to Emperor He and a note of it was made in the records. Paper was used both for writing and for wrapping. The Chinese even had toilet paper.
Making paper
Paper was made from plant fibres. In this 19th-century engraving, two men beat and split bamboo stems then a third soaks the bundles in water.
Chinese writing
The Chinese wrote on pape and silk. Ink came in a hard stick that the writer ground against a stone and then mixed with a little water. He applied L the ink with a brush like this one.
122
Hadrian's Wall
The first emperor to visit every part of the Roman Empire, Hadrian ordered the building of a stone wall to defend Britain's northern frontier from the Celtic tribes of Scotland. It took two years to construct the 122 km (76 mile) wall. Much of it is still standing today.
Moche
The Moche were a warlike people who emerged in northern Peru between 100 and 200. They were also skilled workers in gold and pottery.
130
Wealthy Kushans
Under King Kanishka, the Kushan Empire extended from Afghanistan into northern India. The Kushans prospered from their control of the Silk Road, the ancient rade route between China and the Mediterranean.
MARCUS AURELIUS
Roman emperor Marcus Aurelius (121-180( was a peace- loving man who was constantly at war, First of all he had to fight the Parthians on the eastern frontier. Then he had to deal with an invasion by the Marcomanni, Germanic tribes who lived north of the Danube river. He left the Empire in good shape on his death.
Philosopher emperor
A lifelong lover of learning and philosophy, Marcus Aurelius wrote down his thoughts about life in a book s called the Meditations.
...
KEY DATES
161
Marcus Aurelius became emperor Tuling at first with his adopted brother, Lucius Verus
166
The Romans Roman-Parthian Wat
179
Marcus Aurelius defeated the Marcomanni near Vindo bona (Vienna).
180
Marcus Aurelius died, and his son Commodus became emperor.
Flesh and blood
Marcus s son Commodus had no interest in government and spent all his time at the games. He took part in staged animal hunts in the Colosseum, supposedly slaying 100 lions in one day.
184
Yellow Turban revolt
Up to 400 000 rebels wearing yellow turbans went on the rampage in China. They were crushed but the authority of the Han emperor was fatally weakened. Cao ao a warlord, took over as the real power behind the throne.
192
Champion Chame
The kingdom of Champa arose Vietnam. The Chams were seafaring people who traded with India and adopted Hinduism. They came to rule most of present-day Vietnam and spent much of their time fighting the Chinese. 
200
Mayan city
The city of Tikal, deep in the tropical rainforests of Guatemala, grew powerful about this time. It would become one of the largest cities of the ancient Mayan civilization, with a population of up to 100,000 at its peak.

در همین زمینه
...

برای ارسال این مطلب به فیس‌بوک، آیکون زیر را کلیک کنید:
facebook