تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک 33
نشیبی دراز است پیش فراز
در بخش گذشته در شرح وقایع بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلادی به موارد زیر اشاره شد:
هارشا و امپراتوری هند
هراکلیوس و خسرو پرویز
دودمان تانگ در چین
دودمان شیلا در کُره
آتش یونانی - بیزانسی
شاه پُرآوازه مایا؛ کینیچ جاناب پاکال
ملکه وو در چین، و -
تئوتیهواکان Teotihuacán در مکزیک
...
در این قسمت به مهم‌ترین وقایع بین ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلادی می‌پردازم.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
بنی‌امیّه؛ بریزند خون از پی خواسته
پیش از این؛ از پیامبر اسلام محمد بن عبدالله (۵۷۰ - ۶۳۲) صحبت شد. تا آنجا که می‌دانیم وی نخستین‌بار بستگان خویش را به آئین خویش دعوت نمود؛ و پس از آن، تمام قریش را به پذیرش آن فراخواند. البته سران قریش به مقابله برخاستند و اولین اقدام آن‌ها گفتگو با عموی محمد؛ ابوطالب بود. اما وقتی کمک خواستن از ابوطالب را بیهوده دیدند، برای کنار زدن محمد، از یهودیان مدینه مدد جستند.
...
قریشیان برای کشتن محمد نقشه‌ای را طرح کردند که به کمک علی و ابوبکر حنثی شد و محمد از مکه بیرون رفت.
وی سال ۶۲۲ میلادی (برابر با سال سیزدهم پس از آغاز دعوت خود) به مدینه هجرت کرد.
ده سال بعد (۶۳۲)؛ پیامبر از دنیا رفت و با وفات وی ابوبکر، از صحابه که لقب «صدیق» را از محمد دریافت کرده بود، به رهبری رسید و پس از وی عمر بن خطاب که تحت فرمان او، سرزمین بین‌النهرین و سوریه فتح شد و استیلا بر پارس و مصر در دستور کار قرار گرفت.
پس از وی عثمان، و بعد از او علی بن اییطالب به خلافت رسید.
عمر و عثمان و علی هر سه ترور شدند.
...
بعد از دوران خلفای راشدین، سرزمین ما هم به دست بنی‌امیه افتاد و یکی از تاریک‌ترین دوران تاریخ ایران رقم خورد. در زمانی که هنوز جمع کثیری از یاران محمد زنده بودند، خلفای اموی راه و رسم اشرافی و جاهلی پیشه کردند و هر خلیفه‌ای خود را به الله و محمد ربط داد و امیرالمومنین نامید.
در خلافت معاویه، کارگزاران عرب به تخطی و تعدی به پیروان سایر ادیان پرداختند، در ایران‌شهر که بُن‌مایه اندیشه‌اش بر خرد استوار بود، بی خردی حاکم شد. کشتن هیربدان فارس و خاموش کردن آتش آتشکده مهم کاریان و آتش‌های دیگر، همچنین خراب کردن نوبهار بلخ، موید نظر مزبور است.
در این مورد؛ نامه رستم فرخزاد به سعد ابن ابی وقاص که در شاهنامه فردوسی آمده، خیلی گویاست:
تبه گردد این رنجهای دراز
نشیبی دراز است پیش فراز
ز پیمان بگردند وز راستی
گرامی شود کژی و کاستی
زیان کسان از پی سود خویش
بجویند و دین اندر آرند پیش
بریزند خون از پی خواسته
شود روزگار بد آراسته
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
خلافت عباسیان
در سال ۷۵۰ میلادی؛ خلافت عباسی توسط شخصی به نام سفاح در حران(در میان‌رودان) پا گرفت.
در به قدرت رساندن عباسیان، نقش ابو‌مسلم خراسانی که بعدها توسط منصور جانشین سفاح به قتل رسید، انکارناشدنی است.
هارون‌الرشید که نامش در کتاب هزار و یک شب گنجانده شده‌است، قدرتمندترین فرمانروای خاندان بنی عباس بود. در زمان وی بغداد به اوج شکوه خود رسید.
...
با تلاش برخى از خلفا؛ نوعی مبادله فرهنگى با یونانىمآبان آغاز شد و «نهضت ترجمه» در دستور کار قرار گرفت که بیش از دو سده تداوم یافت.
این نهضت، اگرچه در دوران بنىامیه با برگردان اسناد ادارى - دیوانى شروع شده بود، اما تأثیر اصلى خود را در عصر بنىعباس برجاى گذاشت.
عبداللَّه بن مقفع؛ نویسنده ایرانى، کلیله و دمنه را ترجمه کرد، و دیگران هم آثارى را از زبان‌هاى سریانى و یونانى، به عربى برگرداندند.
در دوره هارون‌الرشید نوشته‌های اقلیدس و بطلمیوس و نیز آثارى از زبان هندى به عربى ترجمه شد. پس از مأمون و در دوره متوکل عباسى هم کار ترجمه ادامه داشت.
...
هارون از یاری وزیر ایرانی‌اش یحیی برمکی که بعدها او را کشت، برخوردار بود. بعد از مرگ هارون‌الرشید؛ دو پسر او امین و مامون بر سر قدرت به روی همدیگر تیغ‌ها کشیدند و در نهایت امین توسط برادر خود کشته شد.
بعد از مرگ مامون قدرت خاندان بنی‌عباس رو به انحطاط نهاد و شماری از مردم در قلمرو این حکومت سر یه طغیان برداشتند و حکومت‌هایی برای خود تشکیل دادند. خلافت عباسی بیش از ۵ قرن، در قدرت بود و با یورش مغولان از هم پاشید.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
طارق بن زیاد و حمله به اسپانیا
زمان «ولید بن عبدالملک» از خلفای قدرتمند اموی؛ که از سال ۷۰۵ تا ۷۱۵ میلادی (از ۸۶ تا ۹۶ هجری) در قدرت بود و به اینجا و آنجا لشکر می‌کشید، نماینده‌اش در آفریقا «موسی بن نصیر»، هجوم به اسپانیا را در دستور کار قرار داد.
سال ۷۱۱ میلادی؛ بربرهای شمال آفریقا (موروها)، تحت فرماندهی طارق بن زیاد؛ از تنگه‌ای که بعداُ به نام او «جبل‌الطارق» Strait of Gibraltar خوانده شد، گذشتند و در اندک زمانی بخش عمده «شبه جزیره ایبری» (در جنوب غربی اروپا) را به تسخیر در آوردند.
تنگه جبل الطارق؛ آبراهی است که دریای مدیترانه را به اقیانوس اطلس متصل نموده و اسپانیا و مراکش را در دو قاره اروپا و آفریقا از هم جدا می‌کند.
...
طارق که مردی هوشیار و شجاع بود بمحض ورود به اسپانیا دستور داد کشتی‌های جنگی سپاهش همه سوزانیده شوند و با این کار به نیروهای خودش فهماند فکر بازگشت را از سر بدر کنند چون راز بقا در پیشرفت است. با غلبه سپاهیان طارق بن زیاد؛ زمینه حضور نظامی اعراب (موروها) در اروپا برای اولین بار فراهم شد.
(موروها در اصل ساکنان استان رومی موریتانیا بودند که دربرگیرنده شمال غربی الجزایر و شمال مراکش امروزی است.)
موروها پس از فتح اسپانیا نام اندلس را بر آن نهادند و شهر کوردوا، را برای پایتخت برگزیدند.
البته بعدها اندلس؛ با مجموعه‌ای از لشکرکشی‌های طولانی‌مدت مسیحیان اسپانیا و پرتغال، سقوط کرد و موروها که بیشتر شبه‌جزیره ایبری را به اشغال خود درآورده بودند، شکست سختی خوردند و بیشترشان از اسپانیا رانده شدند.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
نبرد تور (پواتیه)
۷۳۲ میلادی؛ نبرد تور (پواتیه) Battle of Tours درگرفت که در تاریخ اسلام و مسیحیت، نقش بارزی داشت.
طرفین درگیر جنگ تور؛ نیروهای فرانک به رهبری شارل مارتل، و سپاه اموی به فرماندهی عبدالرحمن غافقی بودند.
این رویارویی در ناحیه میان شهرهای پواتیه و تور در شمال مرکزی فرانسه به نقطه تعیین تکلیف رسید و با کشته‌شدن خلیفه اموی عبدالرحمن غافقی که فرمانده نظامی اندلس هم بود، فرانک‌ها پیروز شدند.
در دورهٔ پایانی سده‌های میانه؛ شهر پواتیه Poitiers از نقش بسیاری برخوردار بوده است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
سرخپوستان اینکا و تیاهواناکو
تیاهواناکو Tiahuanacu بخش مهمی از تمدن سرخپوستان اینکا و نام جای پراهمیتی از دید باستانشناسی در غرب بولیوی کنونی است. تیاهواناکو حدود ۱۰کیلومتر با دریاچه تیتیکاکا فاصله دارد.
...تاریخ پیدایش آن به حدود ۱۲۰۰ پیش از میلاد برمی‌گردد که روستاهایی با سامانهٔ کشاورزی در آن پدید آمدند.
تیاهواناکو در قرن هشتم میلادی(۷۵۰) به مرکزی نیرومند در جنوب رشته‌کوه آند (آنتیس) درآمد.
رشته‌کوه آند(آنتیس) Andes به شکل زنجیره‌ای در راستای کرانهٔ باختری آمریکای لاتین قرار گرفته و طولانی‌ترین رشته‌کوه جهان است.
در این زمان که از آن صحبت می‌کنم (سده هشتم میلادی) مساحت این شهر کمابیش به پنج کیلومتر مربع می‌رسیده‌است و ۴۰هزار تن در آن می‌زیسته‌اند.
تیاهواناکو نشان دهنده بزرگترین دستاورد معماری قبل از اینکا در جنوب آمریکا است.
این شهر؛ بعدها به دلیل شرایط محیطی همچنین یورش مردمانی از سوی جنوب و نیز درگیری‌های دینی از میان‌رفت.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
وایکینگ‌ها و جزیره مقدس
وایکینگ‌ها؛ مهاجمان شمالی و ژرمن‌تبارانی بودند که نزدیک به دو قرن سواحل ایرلند؛ اسکاتلند، انگلستان و شمال فرانسه را صحنه تاخت و تاز خود قرار دادند. نیاکانشان از دانمارک (حوالی دریای میان نروژ و دانمارک و دریای میان سوئد و دانمارک) سفر کرده، خود را به سوئد و نروژ رسانیده بودند.
شواهدی برای درست بودن افسانه رسیدن آنان به شمال قاره آمریکا هم وجود دارد. وایکینگ‌ها به زبان نروژی باستان حرف می‌زدند.
یورش وحشیانه وایکینگ‌ها به اماکن مذهبی؛ ازجمله صومعه مورد احترام مردم در جزیره مقدس «لیندیسفارن» در شمال شرق انگلستان و...حامعه مسیحی را شوکه کرد. در اسکاتلند و ایرلند هم شماری از صومعه‌ها در امان نماند و با تاخت و تاز وایکینگ‌ها آسیب فراوان دید.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ملکه ایرنه؛ چشم فرزندش را کور می‌کند
از ۷۹۷ تا ۸۰۲ میلادی؛ ایرنه Irene Sarantapechaina ملکه بیزانس (روم شرقی) بود و از آنجا که نقشی مهم در بازگردانی جایگاه شمایل‌های مذهبی به امپراتوری روم شرقی داشت یکی از قدیسه‌های کلیسای ارتودوکس یونان نام گرفت.
ایرنه همسر لئوی چهارم، امپراتور وقت بیزانس بود. با مرگ همسرش در ۷۸۰، پسر ده سالهٔ آنان کنستانتین با عنوان کنستانتین ششم به امپراتوری رسید. خردسالی امپراتور جدید سبب شد تا مادرش ایرنه به عنوان نایب‌السلطنه زمام امور را در دست گیرد و همزمان به عنوان امپراتور مشترک همراه با فرزندش فرمانروایی کند.
کنستانتین وقتی به سن بلوغ رسید؛ نسبت به نفوذ مادرش بر امپراتوری بیمناک شد و تلاش کرد وی را کنار بزند، ولی مادر پیشدستی نمود و او را سرکوب کرد، غافل از اینکه سپاهیان نخواهند پذیرفت. از نظر آنان فرمانروای وقت امپراتوری، فرزند وی، کنستانتین ششم بود و بس.
از این رو؛ ایرنه از دربار اخراج شد هرچند کنستانتین بار دیگر به مادرش اجازهٔ بازگشت داد و او را در اداره کشور با خود شریک ساخت. ولی داستان به اینجا ختم نشد.
در ۷۹۶ کنستانتین همسرش را طلاق داد تا با معشوقه‌اش روی هم بریزد. افکار عمومی این حرکت او را اقدامی ناشایست قلمداد نمود و ایرنه (مادرش) با بهره‌برداری از موقعیت پیش‌آمده و با همدستی اسقف‌ها و درباریان توطئه‌ای را علیه پسرش ترتیب داد. سال بعد (۷۹۷ میلادی) کنستانتین دستگیر شد و چشمان او را را به فرمان مادرش کور کردند.
پس از آن؛ ایرنه خود را تنها امپراتور روم شرقی خواند و به‌مدت ۵ سال بر آن سرزمین حکومت کرد. وی بعدها از قدرت خلع شد که از ریز داستان می‌گذرم.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
شارلمانی (امپراتور فرانک‌ها)
شارلمانی؛ (۷۴۸ - ۸۱۴)، که به وی چارلز بزرگ هم گفته می‌شد، از سال ۷۶۸ میلادی همه کاره و رئیس فرانک‌ها بود.
سال ۸۰۰ میلادی هنگام ورود به رم؛ وی با استقبال پاپ روبرو شد و به عنوان امپراتور از طرف پاپ تاجگذاری کرد؛ و به این ترتیب جانشین مستقیم امپراتوران رومی گشت و پدر کشورهای فرانسه و آلمان نامیده شد.
او در مقطعی یک حکومت کلیسایی هم به وجود آورد.
شارلمانی(چارلز بزرگ)؛ نخستین کسی بود که اندیشه اروپای متحد را در سر می‌پروراند. وضع او، طغرل بیک سلجوقی را در ایران بیاد می‌آورد. زیرا خلیفه عباسی نیز با فتح بغداد توسط طغرل، به وی لقب سلطان داد و حامی دین مبین معرفی شد.
800 ▶ 700
711
Muslims in Spain
Tariq ibn Ziyad, a Berber from North Africa, came ashore at Gibraltar at the head of a large Muslim army. Within a year he had overrun all of Spain, except for the small kingdom of Asturias in the northwest.
The name of Gibraltar comes from the Arabic Jebel al-Tariq, meaning "the hill of Tariq".
732
Battle of Tours
A Muslim army from Spain advanced as far as Tours in central France before being beaten by the Franks, led by Charles Martel. Though not a king himself, Charles Martel founded the Carolingian dynasty of Frankish kings.
750
Andean city
Tiwanaku, a city on the altiplano (high plains of present-day Bolivia, was at its height. The Tiwanaku people built stone monuments and terraced the mountain slopes for farming.
750
The Abbasids
Abu al-Abbas, head of a clan descended from Muhammad's uncle, overthrew the Umayyad caliphs, rulers of Islam since 661. Only one member of the Umayyad dynasty, Abd ar-Rahman, escaped he fled to Spain and established an emirate at Cordoba. The new Abbasid caliph defeated a Chinese army at the Battle of Talas River near Samarkand in 751.
Muslims in Spain
Tariq ibn Ziyad, a Berber from North Africa, came ashore at Gibraltar at the head of a large Muslim army. Within a year he had overrun all of Spain, except for the small kingdom of Asturias in the northwest.
The name of Gibraltar comes from the Arabic Jebel al-Tariq, meaning "the hill of Tariq".
732
Battle of Tours
A Muslim army from Spain advanced as far as Tours in central France before being beaten by the Franks, led by Charles Martel. Though not a king himself, Charles Martel founded the Carolingian dynasty of Frankish kings.
750
Andean city
Tiwanaku, a city on the altiplano (high plains of present-day Bolivia, was at its height. The Tiwanaku people built stone monuments and terraced the mountain slopes for farming.
750
The Abbasids
Abu al-Abbas, head of a clan descended from Muhammad's uncle, overthrew the Umayyad caliphs, rulers of Islam since 661. Only one member of the Umayyad dynasty, Abd ar-Rahman, escaped he fled to Spain and established an emirate at Cordoba. The new Abbasid caliph defeated a Chinese army at the Battle of Talas River near Samarkand in 751.
...
In the seventh century, Arab armies swept out of Arabia to conquer a vast empire that eventually stretched from Spain deep into Central Asia. They carried with them the religion Islam revealed to the prophet Muhammad. Influenced by the Byzantine and Persian civilizations they conquered, the Arabs adopted new styles of art and architecture and ways of farming. Islamic scholars kept the study of philosophy, mathematics, medicine, and philosophy alive.
Umayyads
The Ummayads were the first dynasty of hereditary caliphs, leaders of the ummah (Islamic community) from 661.
Abbasids
This dynasty ruled the Muslim world from 750 to 1258, though after 900 many areas broke away.
...
786 Cultured caliph
Haroun al-Rashid became the fifth Abbasid caliph (head of state). He made the Abbasid capital of Baghdad a centre learning and encouraged scholars to translate ancient Greek and Roman texts into Arabic. Some stories in the Thousand and One Nights relate to him.
793
Raiders from the sea
Vikings, warriors from Scandinavia, attacked and looted Lindisfarne monastery in northeast England. The first recorded Viking raid, it came without warning and caused widespread horror and alarm.
797
Mother love
Banished from court in 790, when her son Constantine Vi was proclaimed sole ruler, Empress Irene returned in 792 to resume her position as co-ruler of the Byzantine Empire In 797, along with the Bishops and courtiers she had her son blinded and declared herself Empress.
748-814
CHARLEMAGNE
Charlemagne, the grandson of Charles Martel, became sole ruler of the Franks in 771. He was the greatest of the Frankish kings Charlemagne means "Charles the Great". In 30 years of campaigning, he doubled the size of the kingdom, conquering the Lombards of north Italy and the Saxons of northern Germany. Although he encouraged learning, he never learned to read.
...
Key events
622
Muhammad fled from the town of Mecca to Medina in what is now Saudi Arabia, marking the start of the Muslim era.
622
Muhammad fled from the town of Mecca to Medina in what is now Saudi Arabia, marking the start of the Muslim era.
632
On Muhammad's death, his father-in-law Abu Bakr became caliph (leader of Islam), the first of the four "rightly guided" caliphs.
On Muhammad's death, his father-in-law Abu Bakr became caliph (leader of Islam), the first of the four "rightly guided" caliphs.
638
The Arabs conquered Jerusalem. In the next 60 years, their armies overran Syria, Palestine, Persia, Egypt, and North Africa.
The Arabs conquered Jerusalem. In the next 60 years, their armies overran Syria, Palestine, Persia, Egypt, and North Africa.
661
Ali, the fourth caliph, was assassinated. Mu'awiya, first of the Umayyad Dynasty, became caliph.
Ali, the fourth caliph, was assassinated. Mu'awiya, first of the Umayyad Dynasty, became caliph.
711
A Muslim army from North Africa, led by Tariq ibn Ziyad, invaded Spain and overthrew the Visigothic kingdom.
A Muslim army from North Africa, led by Tariq ibn Ziyad, invaded Spain and overthrew the Visigothic kingdom.
750
The Abbasids overthrew the Umayyad caliphate Their first caliph, Abu-al-Abbas, moved the capital from Damascus to Baghdad (in present-day Iraq).
The Abbasids overthrew the Umayyad caliphate Their first caliph, Abu-al-Abbas, moved the capital from Damascus to Baghdad (in present-day Iraq).
در همین زمینه
...
برای ارسال این مطلب به فیسبوک، آیکون زیر را کلیک کنید:
facebook