تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 42
جان ویکلیف را نبش قبر کردند و استخوان‌هایش را سوزاندند
در قسمت پیش ضمن اشاره به «عصر کاوش»(دوره‌ای از تاریخ که از قرن پانزدهم میلادی آغاز و تا قرن هفده ادامه داشت)؛ از ماجراجویان اروپایی که از راه اقیانوس‌ها، مسیرهای دریانوردی و شرکای تجاری جدید کشف کردند، صحبت شد.
اضافه کنم که فنیقی‌ها دهه‌ها پیش از میلاد در طول ساحل شرقی قاره آفریقا به سمت جنوب قاره سفر کرده و وارد اقیانوس آتلانتیک شده بودند. اسکاندیناوی‌ها نیز به جزایر گرینلند و ایسلند و حتی ساحل شرقی کانادا رسیدند. همچنین چینی‌ها(با رهبری جنگ هه)؛ چند بار از راه دریا به نقاط مختلف جهان رفته بودند...
...
در قسمت چهل و یکم؛ ضمن شرح وقایع قرن شانزدهم میلادی و آنچه بین ۱۵۰۰ تا ۱۵۳۰ گذشت، از جمله به موارد زیر اشاره نمودم:- کاشفان بزرگ دریانورد،
- فراز و فرود شاه اسماعیل صفوی،
- خلق تابلوی لبخند ژوکوند(مونالیزا) توسط لئوناردو داوینچی
- نوسْتْراداموس که بسیاری از حوادث و جنگ‌های آینده، پس از اتفاق افتادن، پیشگویی‌شان به وی منسوب شده،
- کلیسای سیستین که امثال میکل آنژ؛ پیترو پروجینو و ساندرو بوتیچلی در آن آثار زیبایی بجا گذاشته‌اند،
- ماکیاولی و کتاب شهریار،
- جنگ دهقانی در مجارستان به رهبری گیورگ دوژا،
- اصلاحات پروتستانی،
- شارل پنجم و امپراتور مقدس روم،
- فتوحات اسپانیا در آمریکای لاتین،
- حکومت امپراتوری مغولی هند. گورکانیان، و -
- سوزاندان اولریش زوینگلی در آتش
...
در این بخش به مهم‌ترین وقایع بین ۱۵۳۰ تا ۱۵۵۰ میلادی اشاره می‌کنم.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آلبریکو جنتیلی و جدایی دین و دولت
در قرن شانزدهم آلبریکو جنتیلی؛ نویسنده اولین کتاب حقوق بین الملل عمومی، اعلام نمود زمینی که برای کشاورزی استفاده نمی‌شود، خالی محسوب شده و تصرف چنین مکان‌های خالی باید «به مثابه قانون طبیعت درنظر گرفته شود.»...
آلبریکو جنتیلی همچنین بر جدا شدن نهادهای حکومت و کسانی که بر مسند دولت می‌نشینند، از نهادهای مذهبی و مقام‌های مذهبی پای فشرد.
همان‌که ما امروزه سکولاریسم sécularisme - نخستین شاخصه‌ی دوره‌ی مدرنیته - می‌شناسیم. البته ایده‌های اولیه‌ی این اندیشه را می‌توان در آثار ابن رشد (اورئوس) پیدا کرد که معتقد به جدایی دین از فلسفه بود و بعدها (در سال ۱۸۴۶) نویسندهٔ بریتانیایی، «جرج هولیوک» و دیگران آنرا تعمیم دادند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱۵۳۰
سلیمان قانونی و جنگ با شاه طهماسب صفوی
سلیمان یکم(سلطان سلیمان قانونی)؛ حدود نیم قرن از ۱۵۲۰ تا ۱۵۶۶ بر امپراتوری عثمانی حکم راند. وی از آن جهت به قانونی مشهور شد که سیستم قضایی امپراتوری عثمانی را بازسازی کرد. سلیمان شخصاً ارتش عثمانی را برای فتح استحکامات بلگراد، رودس، و مجارستان رهبری نمود و باریکه‌های بزرگی از شمال آفریقا که از غرب تا سرحدات الجزایر می‌رسید، همچنین قسمت اعظم خاورمیانه را تحت تسلط امپراتوری عثمانی درآورد. ناوگان دریایی امپراتوری عثمانی تحت رهبری وی؛ بر دریاهای اطراف، از مدیترانه گرفته تا دریای سرخ و خلیج فارس، تسلط یافت.
سلیمان با کنترل قدرتمندانهٔ دریای سرخ توانست با موفقیت راه‌های تجاری هند را بر پرتغالی‌ها ببندد و با امپراتوری مغول در جنوب آسیا روابط تجاری برقرار کند. در عمل شهرهای مکه، مدینه، بیت‌المقدس، دمشق، بغداد، بسیاری از ولایات بالکان (تا سر حدات کرواسی و اتریش امروز)، و باریکه‌های بزرگی از شمال آفریقا را در اختیار داشت.
ویلیام شکسپیر؛ در نمایشنامهٔ تاجر ونیزی از سلیمان قانونی به عنوان اعجوبه و نابغهٔ جنگی یاد می‌کند.
سلیمان قانونی؛ خود را سلطان سلاطین، سایه خدا بر روی زمین و امپراطور دریای مدیترانه و دریای سیاه می‌دانست.
گفته می‌شود با حمایت وی؛ فرهنگ و هنر امپراتوری عثمانی شکوفا شد و هنرمندان بسیاری در کاخ توپقاپی، به صنعتگری و هنرآفرینی مشغول شدند.
...
جنگ صفویان و عثمانی(۱۵۵۵-۱۵۳۲)
وقتی سلیمان قانونی از مرزهای امپراتوری عثمانی با اروپا آسوده‌خاطر شد؛ جنگ با صفویان را تدارک دید. بویژه که از جانب سلسلهٔ شیعه‌مذهب صفویه احساس خطر می‌کرد. شاه طهماسب صفوی؛ به سلیمان قانونی بهانه می‌داد.
ترکمانان آناتولی را به شورش برمی‌انگیخت و با شارل پنجم که دشمن عثمانی‌ها بود رویهم ریخت و در مرکز و جنوب عراق که روزگاری قلب خلافت عباسیان به شمار می‌آمد، مذهب تشیع را جایگزین مذهب تسنن کرد.
آزار کسانی که از پذیرش مذهب جدید سر باز می‌زدند، همچنین تخریب مقبره‌ها و اماکن اهل سنت نشان می‌داد جنگ دو قدرت در تقدیر است. بگذریم که انگیزه‌ها و منافع اقتصادی نیز دخالت داشت.
...
آنزمان مُحقق کَرَکی؛ علمدار تشیع صفوی(با عده‌ای دیگر از روحانیون)، به دعوت شاه صفوی از لبنان به ایران آمده بود و به نوعی اِعمال ولایت فقیه می‌کرد و به عنوان نائب امام مهدی در همهٔ شئون اقتصادی، سیاسی و دینی دولت صاحب اختیار مطلق بود تا آنجا که شخص شاه طهماسب نیز نائب او به شمار می‌آمد.
شاه طهماسب امور کشور را به اختیار او در آورد و دستور داد همه از فرمان او اطاعت کنند و بدانند که پایه مملکت و کشور‌داری به عهده اوست، زیرا نائب امام زمان است و امور محوّل به امام زیر نظر او اداره خواهد شد.
شاه طهماسب در یکی از دیدارهایش با وی گفته بود: «فرمانروا شما هستی و من یکی از کار‌گزاران‌تان می‌باشم»
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱۵۳۴
هنری هشتم؛ زیر پای پاپ را جارو می‌کند!
پیش‌تر گفتم که در جنگ رُزها(گل‌ها) که بین سال‌های ۱۴۵۵ تا ۱۴۸۵ روی داد و دو خاندان قدرتمند انگلیسی (لانکاستر، و یورک) با هم درافتادند، ریچارد سوم پادشاه انگلستان کشته شد و هنری هفتم جای او را گرفت که بین سال‌های ۱۴۸۵ تا ۱۵۰۹ پادشاه انگلستان و فرمانروای ایرلند بود.هنری هفتم برای این که بتواند از حمایت اسپانیا بهره‌مند بشود؛ کاترین دختر پادشاه اسپانیا را به عقد ولیعهدش «ادوارد» درآورد. کاترین به دربار شاه آمد اما داماد، علیل و بیمار بود...
کمی بعد ولیعهد بیمار درگذشت و هنری هفتم کوشید با عروس خودش(کاترین) ازدواج کند! پادشاه مدعی بود میان کاترین و پسرش مقاربتی صورت نگرفته‌است؛ اما کلیسا و مردم برآشفتند و ناراضی بودند.
عاقبت؛ کاترین به عقد پسر دوم یعنی هنری هشتم درآمد. این ازدواج منجر به تولد دختری به نام ماری شد که بعدها ماری خونین لقب گرفت.باردارشدن‌های بعدی کاترین(که همه با سقط جنین همراه بود) نتیجه نداد و هنری هشتم پسری نداشت که ولیعهد او بشود، از همین رو از کاترین جدا شد و به ندیمهٔ کاترین دل بست. پاپ وقت؛ کلمنت هفتم، با طلاق کاترین و ازدواج مجدد هنری هشتم موافقت نداشت. در واکنش به پاپ؛ شاه در ۱۵۳۴ خود را رئیس کل کلیسای کشور نامید و پاپ را از این سمت در قلمرو انگلستان خلع کرد و توجیه شد که سیاست پاپ با سیاست ملی انگلستان مخالفت داشت. بعلاوه هر ساله مبلغ هنگفتی پول به عنوان خزانهٔ پاپ از کشور خارج می‌گشت. پس از آن هنری هشتم مذهب کشور انگلستان را هم از کاتولیک به پروتستان تغییر داد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱۵۴۱
یسوعیون؛ پیاده‌نظام پاپ
در قرن ۱۶ میلادی؛ سن ایگناتیوس لوپز لویولا Ignacio López de Loyola فرقهٔ ژزوئیت(یسوعیون) - سربازان مسیح و پیاده‌نظام پاپ - را تأسیس نمود. سال ۱۵۴۱ پاپ پل سوم رهبر کاتولیک‌های اروپا موافقت خود را با تاسیس تشکیلات مزبور اعلام نمود. بعد از آن لویولا؛ جوانان وفادار به پاپ و کلیسا را سازماندهی کرد تا برای فداکاری و خدمت بی چون و چرا در راه اهداف کلیسا آماده باشند.آنان سه اصل فقر(بی‌نیازی)، تقوا و اطاعت از پاپ(به عنوان نمایندهٔ خدا) را بر خود واجب می‌دانستند.
لویولا می‌گفت:«اگر کلیسا سیاه را سفید بخواند و چشم ببیند که سیاه، سیاه است؛ چشم باطن باید آن را سفید ببیند.»
...
از مهم‌ترین اقدامات وی آموزش کاتولیک‌های انگلیسی برای سرنگونی پادشاهی الیزابت اول در انگلستان که کلیسا او را ملحد می‌شمرد بود، اما موفق به این کار نشد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱۵۴۳
اصحاب تکلیف و آراء کوپرنیک
نیکلاس کوپرنیک ستاره‌شناس و ریاضیدان لهستانی نظریه خورشید مرکزی منظومه ما را گسترش داد و به صورت علمی درآورد. وی پس از سال‌ها مطالعه و مشاهده اجرام آسمانی به این نتیجه رسید که بر خلاف تصور پیشینیان زمین در مرکز کائنات قرار ندارد، بلکه این خورشید است که در مرکز منظومه شمسی است و سایر سیارات از جمله زمین به دور آن در حال گردشند.نه تنها واکنش کاتولیک‌ها در برابر آراء کوپرنیک خشمگینانه بود. مارتین لوتر پایه‌گذار مذهب پروتستان هم به محض آگاه شدن از نظریه کپرنیک با آن به مخالفت برخاست و گفت: «فقط احمق‌ها نجوم را وارونه می‌کنند. طبق نص کتاب مقدس، این خورشید بود نه زمین که یوشع فرمان داد بایستد.»
به باور لوتر و همفکرانش؛ نظریه کوپرنیک نه فقط مخالف عبارات کتاب مقدس بود، بلکه جایگاه رفیع آدمی را - که به عنوان برترین آفریدگان باید در مرکز جهان هستی قرار داشته باشد- از او می‌گرفت.
...
گرچه کوپرنیک اولین کسی است که نظریه مرکزیت خورشید را فرمول‌بندی دقیق ریاضی و هندسی نمود، ولی سابقه این نظریه به سده‌ها پیش از وی باز می‌گردد که از شرح آن می‌گذرم...
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱۵۴۵
شورای ترنت
شورای ترنت یکی از مهم‌ترین نشست‌های سراسری کلیسای کاتولیک بود که بین سال‌های ۱۵۴۵ و ۱۵۶۳ میلادی در شمال ایتالیا برگزار شد.
این شورا که ناشی از اصلاحات پروتستانی بود، به عنوان تجسم اصلاح کاتولیک توصیف می‌شد.
پس از آن که پاپ لئون دهم Pope Leo X در مقاله «ای خداوند برخیز»؛ لوتر را محکوم کرد؛ بزرگان آلمانی تشکیل یک شورا را بهترین روش برای وفق دادن تفاوت‌های موجود دانستند. کاتولیک‌های آلمان به شورایی برای روشن شدن مسائل امید بسته بودند. اما تشکیل شورا؛ به دلیل بی‌میلی پاپ یک نسل طول کشید.
پاپ معتقد بود موافقت برگزاری این شورا به معنی به رسمیت شناختن پروتستان‌ها است.
...
در پاسخ به مقالهٔ «ای خداوند برخیز» پاپ؛ مارتین لوتر نسخه‌ای از آن را در دروازه شهر سوزاند و درخواست برگزاری شورای سراسری را کرد.پاپ که می‌دید اصلاحات پروتستانی دیگر محدود به چند واعظ نیست و بسیاری از شاهزادگان را به ویژه در آلمان با خود همراه کرده‌است، به تشکیل شورا رضایت داد که البته تا ۱۵۴۵ به تأخیر افتاد.(درست پیش از مرگ لوتر تشکیل شد.)
از فراز و فرود این شورا؛ تصمیمات گرفته‌شده و نتایج آن می‌گذرم.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱۵۴۷
ایوان مخوف
ایوان چهارم در سال ۱۵۴۷ به مقام تزار تمامی روسیه رسید. در زبان روسی به او لقب گروزنی(Grozny) داده‌اند که به معنای توانایی قدرت و سختی است هر چند که در فارسی امروز آن را مخوف ترجمه نموده‌اند.وی در سن ۱۶ سالگی با لقب تزار؛ حکومت بر شاهزاده نشین مسکو و قلمروی آن روزگار روسیه را دست گرفت. او خود را جانشین امپراتورهای بیزانس می‌دانست که یک قرن قبل خودش توسط عثمانی‌ها منقرض شده بود.
ایوان مخوف در چندین نبرد تاتارهای ولگا را شکست داد و شهرهای غازان و آستراخان را به خاک روسیه افزود. سپس گروهی از قزاق‌ها را به جنگ خان سیبری فرستاد و با شکست او سیبری نیز به خاک روسیه پیوست. اما از خان تاتار کریمه شکست سختی خورد.
ایوان مخوف در تلاش‌هایش برای گشودن دروازه‌های غرب و دریای بالتیک به روی روسیه نیز با ناکامی مواجه گشت.
وی بعدها دچار بدبینی شد و دست به قتل و کشتار زد. جنون مرگبار او تا جایی پیش رفت که پسر بزرگش را با چوبدستی کشت.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱۵۵۰
ژان کالـْوَن و سوختنِ سِروِه‌تُس در آتش
ژان کالـْوَن(از روحانیون برجسته پروتستان که مذهب کالـْوَنی از او و افکارش شکل گرفت)؛ هنگامی به مطالعه‌ی الهیات پرداخت که عقاید مذهبی جدید در فرانسه انتشار یافته بود. بنابراین نقشی که او به عهده گرفت غیر از فعالیت‌های مارتین لوتر یا، اولریش زوینگلی، بانیان اصلاح مذهبی در کشورهای خود بود، با این حال او نیز در این راه سهم بسزائی داشت....
کالـْوَن با روش مبتنی بر سلسله مراتب؛ مخالف بود و برای اداره کلیسا، نظامی شورایی پیشنهاد کرد. در این نظام، شورایی متشکل از مشایخ خردمند (پْرِزبیتر- presbyteros) که از سوی جمع انتخاب می‌شوند ناظر بر همه امور و فعالیت‌های کلیسا هستند.
عنوان کلیسای پرزبیتری(کلیسایی که کالـْوَن بنیاد نهاد)، نیز از همین واژه اخذ شده‌است.
...
کالـْوَن از فرانسه که آزار و شکنجه پروتستان‌ها در آن رواج داشت، به ایتالیا سفر کرد و در سال ۱۵۳۶ به ژنو که اصلاحات مذهبی را پذیرفته بود، رسید؛ مدتی به استراسبورگ رفت اما سال ۱۵۴۱ مجدداً به ژنو بازگشت و در آنجا به نگارش آثار مذهبی خود پرداخت. نخستین اثر او، کتابی بود به نام «نهادهای مذهب مسیحیت» که خطاب به پادشاه فرانسه نوشته شده بود تا او را به مدارا با اصلاح‌طلبان و پیوستن او به این نهضت تشویق کند. این کتاب بارها مورد تجدید نظر قرار گرفت تا اینکه سرانجام در سال ۱۵۵۹ در چهار جلد منتشر شد که امروز نیز موجود است. بعدها «جان ناکس» John Knox اسکاتلندی که همکلاسی کالـْوَن بود تعالیم او را با خود به اسکاتلند برد و پس از آن در انگلستان، هلند و فرانسه نیز می‌شد آموزه‌های کالـْوَن را دید.(سال ۱۵۴۸جان ناکس توسط نیروهای فرانسوی زندانی و بعد از آزادی، به انگلستان تبعید گردید)...
با حضور کالـْوَن؛ ژنو سوییس مرکز آیین پروتستان شد و روحانیون زمام قدرت را بدست گرفتند و نظامی سخت و خشن بر شهر برقرار شد.
در آن اوضاع درهم و برهم؛ فرهیختگان با بگیر و ببند و با برچسب کفر و بی ایمانی روبرو می‌شدند و بازی با دین و آزادی، همه مردم را به خودی و غیرخودی نقسیم نمود و مخالفین و معترضین تحت پیگرد قرار گرفتند.
شگفتا که پیش از این؛ کسانیکه کالـْوَن و دوستانش به آنها اعتراض(پروتست) کرده بودند با امثال جان ویکلیف، یان هُوس، و ویلیام تیندِیل، و... همین گونه رفتار را داشتند!
یان هوس Jan Hus را زنده زنده به آتش کشیدند، ویلیام تیندل William Tyndale مترجم کتاب مقدس از عبری به انگلیسی را به اتهام بدعت در دین پس از خفه کردن، آتش زدند.
جان ویکلیف John Wycliffe را هم نبش قبر کردند؛ استخوان‌هایش را سوزاندند و خاکسترش را در رودخانه سویفت River Swift ریختند.
...
برگردیم به پروتستان‌ها
برگردیم به پروتستان‌ها
پروتستان‌های فرانسوی که از ترس شکنجه فرانسه را رها کرده و به ژنو آمده بودند؛ هوادار کالـْوَن بودند. ازهمین‌رو سختگیری‌های وی واکنش چندانی برنمی‌انگیخت و به قبح آن پی نمی‌بردند. کالـْوَن و دور و بَری هایش راحت مخالفین خود را تبعید و تنبیه می‌کردند و حتی «میکائیل سِروِه‌تُس»(سِروِتوس) Michael Servetus پزشک اسپانیائی را که بی‌جهت متهم به ارتداد شده بود، در آتش سوزاندند.
...
ژان کالـْوَن البته تاثیرات مثبتی هم گذاشت. به امر تحصیل مردم توجه زیادی نمود و نظامی متشکل از سه سطح ابداع کرد که سطح سوم آن آکادمی بود که بعدها تبدیل شد به دانشگاه ژنو.
تأکید او بر تحصیلات، بعدها در آمریکا به‌شکل تأسیس مدارس و کالج‌ها نمودار شد. گفته می‌شود شیوه شورایی اداره کلیسا که احتمالاً الهام‌یافته از روش شورایی ایالات سوئیس بود، به اشاعه دموکراسی در کشورهای غربی کمک کرد. همچنین تأکید او بر کار و کوشش و تولید همچون عطیه‌ای الهی؛ سبب شکوفایی سرمایه‌داری شد...
با همه این اوصاف، سوختن میکائیل سِروِه‌تُس در آتش نام نیک کالـْوَن را آلود.
در دوره حیات او، ۵۸ نفر به‌جرم مخالفت با اصول مسیحیت اعدام و ۷۶ نفر تبعید شدند.
...
ژان کالـْوَن در سال ۱۵۶۴ از دنیا رفت. سباستین کاستلیو که از سوزاندن سِروِه‌تُس بسیار متاثر شده بود؛ همه جا جار زد باورها و تجربه‌ها امری درونی هستند و نمی‌توان با اِعمال فشار بر معتقدان به یک اندیشه، از علاقه آنان به آن دیدگاه کاست. او بر سر امثال کالـْوَن فریاد می‌کشید به من بگویید در کجای کتاب مقدس آمده‌است که انسان به خاطر باور و عقایدش باید کشته شود؟ سِروِه‌تُس‌ها که به اتهام کفر در آتش سوختند؛ در میانه آتش هم خدا و مسیح را صدا می‌زدند.
من در مقاله و ویدئوی «سباستین کاستلیو؛ و سوختنِ سِروِه‌تُس در آتش» که در سایت خودم موجود است، به این موضوع پرداخته‌ام.
...
پروتستان‌ها خود نیز از بیداد زمانه در امان نماندند و کشتار سن-بارتلُمه که در قسمت بعد از آن سخن خواهم گفت دامن شمار زیادی از آنها را گرفت.
…
تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک ادامه خواهد داشت
1530▶1550
1530
Victorious Suleiman
Suleiman the Magnificent, the greatest of the Sultans, extended Ottoman power deep into Europe when he defeated the king of Hungary at the Battle of Mohacs and overran most of the country.
1534
Royal divorce
The marriage of English king Henry VIII to Catherine of Aragon had produced no male heir. The king asked the Pope to grant him a divorce so he could marry Anne Boleyn, but the Pope refused. Henry)' broke with the Catholic Church and made himself head of the Church of England. He married Anne but later had her beheaded. He would go on to have four more wives.
1541
Society of Jesus
Ignatius Loyola, a Spanish nobleman and former the Jesuit Order, a Catholic teaching order.
1543
Sun and Earth
Polish astronomer Nicolaus Copernicus published a book that showed that the Earth and other planets orbit the Sun. This was against the Church's teaching that the Earth lay at the centre of the Universe. Copernicus's ideas began a revolution in the sciences.
1545
Counter Reformation
Pope Paul III summoned the Council of Trent to discuss ways of challenging the Protestant Reformation. It met 25 times between 1545 and 1563, and launched the Counter Reformation, a movement to bring people back to the Catholic faith.
1547
IVAN IV
In 1547, Ivan IV, then a boy of 16, was crowned "Tsar of all the Russias". He was the first Russian ruler to use this title. The early part of his reign saw expansion and legal reform in Russia. But after the death of his wife in 1560, his character changed and he became suspicious and violent. He is known to history as Ivan the Terrible.
Reign of terror
The later years of Ivan IV's reign were marked by war, terror, and famine. He became convinced that the nobility were plotting against him, and created a private army, who became known as Ivan's dogs, to terrorize them.
1550
John Calvin and Michael Servetus
John Calvin was an influential French theologian and pastor during the Protestant Reformation. He continued to support the reform movement in Geneva...(...)
...
Michael Servetus, regarded by both Catholics and Protestants as having heretical views, arrived in Geneva. He was denounced by Calvin and burned at the stake for heresy by the city council.
The bones of John Wycliffe taken up and burnt, and ashes thrown into the River.
در همین زمینه
تاریخ جهان دادگاه جهان است
بخش‌های دیگر«تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک»
...
سایت همنشین بهار
برای ارسال این مطلب به فیسبوک، آیکون زیر را کلیک کنید:
facebook