استوانهٔ کورش Cyrus Cylinder «مانترا»ی خیال‌انگیز

---

[When …] … [… wor]ld quarters […] … a low person was put in charge of his country, but he set [a (…) counter]feit over them. He ma[de] a counterfeit of Esagil [and …] … for Ur and the rest of the cult-cities. Rites inappropriate to them, [impure] fo[od- offerings …] [dis]respectful […] were daily gabbled, and, intolerably, he brought the daily offerings to a halt; he inter[fered with the rites and] instituted […] within the sanctuaries. In his mind, reverential fear of Marduk, king of the gods, ca[me to an e]nd. He did yet more evil to his city every day; … his [people…], he brought ruin on them all by a yoke without relief. Enlil-of-the-gods became extremely angry at their complaints, and […] their territory. The gods who lived within them left their shrines, angry that he had made them enter into Babylon (Shuanna). Ex[alted Marduk, Enlil-of-the-Go]ds, relented. He changed his mind about all the settlements whose sanctuaries were in ruins and the population of the land of Sumer and Akkad who had become like corpses, and took pity on them. He inspected and checked all the countries, seeking for the upright king of his choice. He took under his hand Cyrus, king of the city of Anshan, and called him by his name, proclaiming him aloud for the kingship over all of everything. He made the land of the Qutu and all the Medean troops prostrate themselves at his feet, while he looked out in justice and righteousness for the black-headed people whom he had put under his care. Marduk, the great lord, who nurtures his people, saw with pleasure his fine deeds and true heart and ordered that he should go to his city, Babylon. He had him take the road to Tintir, and, like a friend and companion, he walked at his side. His vast troops whose number, like the water in a river, could not be counted, marched fully-armed at his side. He had him enter without fighting or battle right into Shuanna; he saved his city Babylon from hardship. He handed over to him Nabonidus, the king who did not fear him. All the people of Tintir, of all Sumer and Akkad, nobles and governors, bowed down before him and kissed his feet, rejoicing over his kingship and their faces shone. The lord through whose trust all were rescued from death and who saved them all from distress and hardship, they blessed him sweetly and praised his name.

I am Cyrus, king of the universe, the great king, the powerful king, king of Babylon, king of Sumer and Akkad, king of the four quarters of the world, son of Cambyses, the great king,, king of the city of Anshan, grandson of Cyrus, the great king, ki[ng of the ci]ty of Anshan, descendant of Teispes, the great king, king of Anshan, the perpetual seed of kingship, whose reign Bel and Nabu love, and with whose kingship, to their joy, they concern themselves.

When I went as harbinger of peace i[nt]o Babylon I founded my sovereign residence within the royal palace amid celebration and rejoicing. Marduk, the great lord, bestowed on me as my destiny the great magnanimity of one who loves Babylon, and I every day sought him out in awe. My vast troops marched peaceably in Babylon, and the whole of [Sumer] and Akkad had nothing to fear. I sought the welfare of the city of Babylon and all its sanctuaries. As for the population of Babylon […, w]ho as if without div[ine intention] had endured a yoke not decreed for them, I soothed their weariness, I freed them from their bonds(?). Marduk, the great lord, rejoiced at [my good] deeds, and he pronounced a sweet blessing over me, Cyrus, the king who fears him, and over Cambyses, the son [my] issue, [and over] my all my troops, that we might proceed further at his exalted [command]. All kings who sit on thrones, from every quarter, from the Upper Sea to the Lower Sea, those who inhabit [remote distric]ts (and) the kings of the land of Amurru who live in tents, all of them, brought their weighty tribute into Shuanna, and kissed my feet. From [Shuanna] I sent back to their places to the city of Ashur and Susa, Akkad, the land of Eshnunna, the city of Zamban, the city of Meturnu, Der, as far as the border of the land of Qutu – the sanctuaries across the river Tigris – whose shrines had earlier become dilapidated, the gods who lived therein, and made permanent sanctuaries for them. I collected together all of their people and returned them to their settlements, and the gods of the land of Sumer and Akkad which Nabonidus – to the fury of the lord of the gods – had brought into Shuanna, at the command of Marduk, the great lord, I returned them unharmed to their cells, in the sanctuaries that make them happy. May all the gods that I returned to their sanctuaries, every day before Marduk and Nabu, ask for a long life for me, and mention my good deeds, and say to Marduk, my lord, this: “Cyrus, the king who fears you, and Cambyses his son, may their … […] […….].” The population of Babylon call blessings on my kingship, and I have enabled all the lands to live in peace. Every day I copiously supplied [… ge]ese, two ducks and ten pigeons more than the geese, ducks and pigeons […]. I sought out to strengthen the guard on the wall Imgur-Enlil, the great wall of Babylon, and […] the quay of baked brick on the bank of the moat which an earlier king had bu[ilt but not com]pleted, [I …] its work. [… which did not surround the city] outside, which no earlier king had built, his troops, the levee from [his land, in/to] Shuanna. [… with bitume]n and baked brick I built anew, and [completed its wor]k. […] great [doors of cedarwood] with copper cladding. [I installed all] their doors, threshold sla[bs and door fittings with copper par]ts. […] I s[aw within it] an inscription of Ashurbanipal, a king who preceded me, […] … […] … [… for] ever.

http://www.britishmuseum.org/research/collection_online/collection_object_details.aspx?objectId=327188&partId=1

ترجمه ایروینگ فینکل از منشور کورش - از زبان بابلی به انگلیسی - را دكتر شاهرخ رزمجو، به فارسی برگردانده‌است.

http://www.britishmuseum.org/PDF/cyrus_cylinder_translation_persian_v2.pdf

 ...

نکته دیگری را هم اضافه کنم. اینکه گویا در چین سطرهایی از متن استوانۀ گلی کورش بر روی دو فسیل استخوان اسب پیدا شده، جای بحث ندارد چرا که جعلی بودن آن قطعی است و ایروینگ فینکل هم آن را زیر سؤال برده‌است. 

   

پانویس 

«مانترا» Mantra

مانترا मन्त्र در آیین هندو، بودایی، سیک، جین و مزدیسنا عبارت است از مجموعه‌ای از کلمات و آواهایی که با آهنگ خاصی به دفعات تکرار می‌شود. مانترا به معنی رها شدن است. مانترا تبدیل به ذهن می‌شود و ذهن مانند پرنده‌ای است که روی اقیانوس پرواز می‌کند. نه مختص مکتب یوگا است و نه در «ورد» و «ذکر» خلاصه می‌شود. مانترا صرفاً این واژه و آن واژه نیست، می‌تواند خاک (تربت) پر از خاطره نیاکان ما هم باشد. گِل‌نوشته‌ کورش، برای بسیاری از ما، «مانترا»یی خیال‌انگیز و پُر از خاطره است. آن استوانه، تنها گِل رُس خشکیده نیست، تربت پاک نیاکان ما است.

 

ضبط «کورش» دقیق‌تر از «کوروش» است

آیا فرقی می‌کند کورش بنویسم با کوروش؟ بله. اگر بخواهیم به «سنّت خط و زبان فارسی» پایبند باشیم، می‌بایست واژه‌ها را دقیق به کار ببریم. در سنگنبشته‌ کاخ پاسارگاد (مرد بالدار) کورش به شکل (زیر)

نوشته شده و این تصّور پیش می‌‌آید که لابد نام وی کوروش (Kûraush (ku:rush است. (به عکس روبرو نگاه کنید. کورش با شبرنک زرد مشخص شده)

...

چون امروزه صدای بین «او» و « ـُ » [ اُ ] را در فارسی نداریم ریخت میخی فوق باید کورش خوانده ‌شود. بگذریم که نام وی در پارسی باستان، «کورو» و، «کورَئوش» kʰuːruʃ, Kūruš در اصل، ش ندارد.

درست است که نویسهٔ « رُ » و « رَ » در پارسی باستان علامت جداگانه دارند و اگر قرار بود کورش خوانده شود، باید نوشته می‌شد اما وجود حرف اضافی به نارسایی این خط برمی‌گردد.

...

در قدیمی‌ترین متون فارسی و عربی ‌از «کورش» استفاده شده و جز نقل قولی از «حمزه اصفهانی در کتاب منسوب به وی (سنی ملوک الارض و الانبیاء = تاریخ‌ کبار الامم)، نشانی از ضبط «کوروش» در متون کهن نیست. 

ابوالفرج بن عبری در کتاب مختصر الدول و ابوریحان بیرونی در آثار الباقیه، نام مؤسس پادشاهی هخامنشی را «کورُش» نوشته‌اند. 

ابوالحسن علی بن حسین مسعودی در «مروج الذهب و معادن الجوهر»، «کورُس» و طبری در تاریخ الرسل و الملوک (و ابن اثیر در تاریخ کامل) «کِی‌رُش» نوشته‌اند.

«وهب بن منبه» (۱۱۰ ق) در تفسیر آیه‌ای از قران، به بُخت النصر اشاره می‌کند و می‌گوید: «ثم أخر به بختنصر….. من ملوک فارس یقال له کورش»

«سمعانی» شعری عربی را به نقل از یک شاعر ایرانی نقل کرده‌است:

«و بیت المقدس المعمور بیت // ورثناه عن المتقدمینا بناه کورش البانی المعالی // بأمر الله خیر الآمرینا»

غیر از ابوالفرج بن عبری و ابوریحان بیرونی، ابن خلدون هم از ضبط کورش استفاده کرده‌ و در لغت نامه دهخدا نیز «کورش» ضبط شده‌است.

باستانی پاریزی، عنوان کتاب «مولانا عبدالکلام آزاد» را که به ذوالقرنین اشاره دارد، «کورش کبیر،...» ترجمه کرده و در ادبیات تاجیکی هم، یرای مثال در کتاب کورش کبیر اثر «برات عبدالرحمن»، کورش (و نه کوروش) نوشته شده‌است.

...

درآوانگاری هم، «کورش» معادل فارسیِ Kuroš است و «کوروش» معادل Kuruš

در فارسی اسم «کورس» کم نیست، اما کوروس نداریم.

 

کیخسرو، کورش نیست

سلسلۀ نیمه داستانی کیانی را نباید با سلسلۀ واقعی هخامنشی یکی گرفت. آنچه در شاهنامه از جنگهای کیانیان و شیوۀ حکمرانی ایشان نقل شده و نیز حوادث زمانی و...، شباهتی به وقایع و شخصیتهای عهد هخامنشی ندارد. ابوریحان بیرونی هم در آثارالباقیه نگفته که کورش همان کیخسرو در شاهنامه است.

...

در باب چهارم آثارالباقیه (عربی: ص ۱۲۶- ترجمه فارسی: ص۱۵۲) جدولی درج شده که باید قبل و بعد آن را هم دید. ابوریحان بیرونی قبل از ارائۀ این جدول، به بی اعتبار بودن و ناهماهنگ بودن نقل قول‌ها با تاریخ ایران، تصریح کرده و نمونه‌هایی از اقوال دیگران را (که خودش قبول ندارد) نقل کرده‌است.

...

الآثارالباقیة، ابوریحان البیرونی، نشر میراث مکتوب: صفحه ۱۲۴

«و ذُکِرَ فى کتب السِّیَر و الأخبار، المنقولة من کتب أهل المغرب، ملوکُ الفرس و بابـِلَ مِن لدن افریدون؛ و هو یُسمّىٰ عندهم - کما یقال - یافول، الى لدن دارا آخِرِ ملوکِهم. فوجدناها تختلف فى عدد الملوک، و فى أسامیهم، و مقادیر مُلکِهم، و فى اخبارهم و احوالِهم... و اذا أعرضنا عن ذکر ذلک أصلاً، بَخـَسنا الکتابَ حَظّـَّه، و شغلنا قلبَ الناظر فیه عنه؛ و نحن نودِعُها جدولاً مفرداً، کـَیلا تختلط الآراءُ و الاَقاویلُ...»

...

ترجمه فارسی:

«در کتابهاى سِیَر و اخبار که از روى کتب اهل مغرب نقل شده ملوک ایران و بابِل را نام برده اند و از فریدون که نزد آنان یافول نام دارد شروع کرده اند تا دارا که آخرین پادشاه ایران است. ولى با آنچه ما می‌دانیم از حیث عدد ملوک و نامهاى ایشان و مدت پادشاهى و اخبار دیگر - در احوال ایشان - اختلاف دارد... و اگر ما اقوال مذکور را در اینجا براى خوانندگان نقل نکنیم اوّلاً متاع خود را به سنگ تمام نفروخته ایم (کم گذاشته ایم)؛ ثانیاً، دلهاى خوانندگان را سرگردان کرده ایم؛ و ما این اقوال را در جدولى جداگانه قرار میدهیم تا آنکه آراء و اقاویل بهم مخلوط نشود...» (آثارالباقیه، ابوریحان بیرونی، ترجمه اکبر داناسرشت، نشر امیرکبیر: صفحه ۱۵۲)

...

کیخسرو، کورش نیست. طبری در تاریخ الامم والملوک، ج ۱، ص ۳۶۶. هنگامی که از جنگ‌های «کی‌به ارش» (کورش) با ساکنین شرقی ترک‌نژاد ایرانی صحبت می‌کند از کمک کیخسرو به کورش یاد می‌کند. یعنی کیخسرو، کورش نیست. 

 ...

نکته دیگر:

«کی» که لقب پادشاهان ایران شرقی است، برای هیچ‌یک از شاهان ایران غربی و جنوب غربی، یعنی شاهان ماد و هخامنشی، در کتیبه‌ها بچشم نمی‌خورد و لقب آنان همه جا "خشایَشْیَ" (= شاه) است. 

منابع

• ابن خلدون، ضبط المتن و وضع الحواشی و الفهارس
• ابوریحان بیرونی، آثارالباقیه عن القرون الخالیه
• گزنفون، مدیریت کوروش بزرگ، ویرایش لاری هدریک، ترجمه محمدابراهیم محجوب
• گزنفون، «سیرت کورش کبیر»، ترجمه‌ی علی وحیدمازندرانی
• ویلیام دورانت، تاریخ تمدن، مشرق گهواره تمدن
• ویلیام آیلرز، کوروش بزرگ(پژوهشی دربارهٔ ریشه‌شناسی نام بنیانگذار سلسله هخامنشیان)، ترجمه  سوزان گویری
• زرین‌کوب، عبدالحسین، «تاریخ مردم ایران»، (ایران قبل از اسلام)
• رضا مرادی غیاث آبادی، منشور کورش هخامنشی
• رضا مرادی غیاث‌آبادی، کورش برای برخی یک ابزار است
• هایده ترابی، استوانۀ کورش در هنگامۀ نابهنگامی‌ها
• هایده ترابی، هم «عیلام»، هم «پارس»، هم «ایران» و هم «ممالک محروسه ی ایران» 
• محمد ابراهیم باستانی پاریزی: کورش در روایات ایرانی
• فریدون بدره‌ای، کورش کبیر در قرآن و عهد عتیق
• هارولد لمب، کورش کبیر، ترجمه دکتر رضا‌زاده شفق
• ایسرائل، ژرار، «کورش بزرگ»، ترجمه‌ی مرتضی ثاقب‌فر، 
• آملی کورت، هخامنشیان، ترجمه مرتضی ثاقب فر
• دارا فارابی اصیل، کوروش و کیخسرو
• هرودوت، تاریخ هرودوت، ترجمه مرتضی ثاقب فر
• مسعود لقمان: گفتگو با دکتر عبدالمجید ارفعی (اولین مترجم منشور کورش)
• حسن پیرنیا، تاریخ ایران باستان، جلد اول
• حسن رضائی باغ‌بیدی: درباره‌ی نام کورش
• یزدان صفایی: کورش یا کوروش؟
• مجلّه صدای شرق، ۱۹۸۲، شماره ۷، کتیبه داریوش در بیستون،
• ماریا بروسیوس، شاهنشاهی هخامنشی (از کوروش بزرگ تا اردشیر اول)، ترجمه هایده مشایخ
• گیرشمن، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه محمد معین
• ژاله آموزگار، نگاهی تاریخی به منشور کوروش (گفت‌وگو)
• ژاله آموزگار، اشاره به نیروهای فراسویی در استوانه کوروش و سنگ نوشته‌های هخامنشی 
• ابوالکلام آزاد، کوروش کبیر (ذوالقرنین)، ترجمه محمد ابراهیم باستانی پاریزی
• عسکر بهرامی، کوروش بزرگ و ذوالقرنین
• شیرین بیانی، تاریخ ایران باستان (از ورود آریایی‌ها به ایران تا پایان هخامنشیان)
• جلال خالقی مطلق. مجلهٔ ایران‌شناسی. سال هفتم، بهار ١٣٧۴
• مجید خالقیان، کوروش در شاهنامه فردوسی
• امیر مهدی بدیع، یونانیان و بربرها
• رلف نارمن شارپ، فرمانهای شاهنشاهان هخامنشی
• داریوش احمدی(کیانی)، دنیای ناشناخته هخامنشیان
• فوتیوس، خلاصه تاریخ کتزیاس از کورش تا اردشیر، ترجمه کامیاب خلیلی
• منشور کورش بزرگ در موزه بریتانیا
• عبدالمجید ارفعی، فرمان کوروش بزرگ
• عبدالمجید ارفعی، گِل نبشته‌های باروی تخت جمشید
• برگردان منشور کورش Cyrus Cylinder به پارسی (سه ترجمه) ‌دکتر عبدالمجید ارفعی، دکتر رضا مرادی غیاث آبادی و دکتر شاهرخ رزمجو
• داندامایف، محمد. عبدالقدیرویچ، ایران در دوران نخستین پادشاهان هخامنشی. ترجمهٔ روحی ارباب
• علی سامی، تمدن هخامنشی
• کوک، جان مانوئل، شاهنشاهی هخامنشی، ترجمه ­ی مرتضی ثاقب فر،
• مارک گریسون و مارگارت کول روت، تاریخ هخامنشیان، مرتضی ثاقب فر و قاسم صنعوی
• ایلیا گرشویچ، تاریخ ایران دورهٔ هخامنشی، ترجمه مرتضی ثاقب فر
• اومستد، آلبرت تندایک، تاریخ شاهنشاهی هخامنشی، ترجمه­ ی محمد مقدم
• بریان، پیر، تاریخ امپراتوری هخامنشی، ترجمه­ ی مهدی سمسار،
• بریان، پیر، امپراتوری هخامنشی، ترجمه ناهید فروغان
• بنگستون، هرمان، یونانیان و پارسیان، ترجمه ­ی دکتر تیمور قادری،
• توین بی، آرنولد، جغرافیای اداری هخامنشیان، ترجمه­ ی همایون صنعتی­زاده،
• کسنوفانس، کورش‌­نامه، ترجمه­ ی رضا مشایخی،
• نوشته‌های خودم در ویکیپدیا 

• Arnold, Bill T.; Michalowski, "Achaemenid Period Historical Texts Concerning Mesopotamia".
• Kuhrt, Amélie (1983). "The Cyrus Cylinder and Achaemenid imperial policy". Journal for the Study of the Old Testament
• Rawlinson, H. C. (1880). "Notes on a newly-discovered clay Cylinder of Cyrus the Great". Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland 12.
• Walker, C.B.F. "A recently identified fragment of the Cyrus Cylinder". Iran : journal of the British Institute of Persian Studies
• Schmitt, Rüdiger. “CYRUS i. The Name”. In Encyclopædia Iranica.

سایت پژوهشی و تخصصی هخامنشی - پروژه مشترک باستان شناسان فرانسوی، آمریکایی، انگلیسی، هلندی، آلمانی

http://www.achemenet.com/

...

در همین زمینه

مدیحهِ کورش، یا لعنت‌ نامه برای نَبونَئیدوس 
Verse Account of King Nabonidus 

...

سایت همنشین بهار

http://www.hamneshinbahar.net

 

http://www.hamneshinbahar.net/mp3files/Cyrus_the_Great.mp3

برای ارسال این مطلب به فیس‌بوک، آیکون زیر را کلیک کنید:
facebook

HAMNESHINE_BAHAR@YAHOO.COM  /  HAMNESHINBAHAR DOT NET © 2012
بازچاپ مطالب این سایت با آوردن نام منبع آزاد است.