قاعده طلایی Golden Rule
من شنیدم ز پیر دانشمند
تو هم از من به یاد دار این پند
آنچه بر نفس خویش نپسندی
نیز بر نفس دیگری مپسند
...
بنا بر قاعده طلایی Golden Rule که یک اصل اخلاقی است شخص باید به گونه‌ای با دیگران رفتار کند که دوست دارد دیگران در شرایط مشابه با او آنگونه رفتار را داشته باشند.
'Treat others how you wish to be treated'
نباید به گونه‌ای رفتار کنیم که دوست نداریم آنگونه با ما رفتار شود.
حکیم ابوالقاسم فردوسی این مضمون را ضمن اشاره به آخرین رویاروییِ کیخسرو، پسر سیاوش، با افراسیاب، در شاهنامه چنین آورده‌است:
چنین گفت کیخسروِ هوشمند
که هر چیز کان نیست ما را پسند
نیاریم کس را همان بَد به روی
اگر چند باشد جگر، کینه‌جوی
...
این قاعده از دیرباز در فرهنگ‌های مختلف جهان به شکل‌های مختلف بیان شده، و در تمامی ادیان هم مورد تأیید است. اصلاً این قاعده در طبیعت انسان و نظام درونی تصمیم‌گیرنده اخلاقی بشر، وجود دارد.
...
قاعده طلایی، قاعدهٔ «مقابله به مثل» یا «معامله به مثل» نیست؛ منظور این نیست که «با دیگران آنگونه که (آنها با تو) رفتار می‌کنند/کرده‌اند، رفتار کن.» بلکه بیان می‌دارد «با دیگران آنگونه که دوست داری(و انتظار داری) آنها با تو رفتار کنند، رفتار کن».
"That which you hate to be done to you, do not do to another ".
...
قاعده طلایی، قاعدهٔ «سرمایه‌گذاری شخصی» و «مصلحت‌اندیشی فردی» و «معاوضه تاجرانه» هم نیست. این قاعده نمی‌گوید «اگر می‌خواهی دیگران (در آینده) کاری را برایت انجام دهند، تو نیز مانند آن‌را برایشان انجام ده.» یعنی این قاعده به قصد دریافت پاداش و سزای متقابل نیست.
منظور در یک کلام این است که ما باید با شفقت، رحمت، سخاوت و خیرخواهی با دیگران رفتار کنیم، و از کارهای بدخواهانه، ظالمانه، فریب‌گرانه و خیانت‌آمیز بپرهیزیم.
«قاعده طلایی» از عمومی‌ترین قواعد و اصول اخلاقی است، که تمام مکاتب مهم فلسفی و همه ادیان به نحوی روی آن انگشت گذاشته‌اند.
...
قاعدۀ طلایی؛ عنصر مشترک هر دو نظام دینی و سکولار است.
گفته می‌شود قدیمی‌ترین نمونۀ ثبت شده از این قاعده در اودیسۀ هومر است. در مهابهاراتا حماسه باستانی هند، (حدود ۷۰۰ سال پیش از میلاد)، اوپَه‌نیشَدها کهن‌ترین متون مینوی آئین هندو، در توصیه‌های کنفوسیوس (حدود ۵۰۰ قبل از میلاد مسیح)، لائوتسه، در آثار تالس، فیثاغورث، سقراط، افلاطون و ارسطو(در فلسفه یونان)، در متون پهلوی زرتشتی و حتی در آثار فلاسفه جدید مثل ژان پل سارتر به این قانون زرین اشاره شده‌است. سارتر می‌گفت آن چیزی برای من فرد؛ خوب است که همان چیز برای همه مردم هم، خوب باشد.
...
در کتاب تلمود תלמוד، یکی از کتاب‌های اصلی یهودیت ربانی، آمده‌است که فردی نزد عالمی یهودی آمده به او گفت: تورات را به من بیاموز! پاسخی که شنید این بود: «آنچه را خود از آن نفرت داری در حق همنوعت روا مدار. این همه تورات است، و بقیه توضیح و تفسیر آن است.»
(گنجینه‌ای از تلمود، ص۲۳۴)
در اناجیل آمده‌است که عیسی مسیح فرمود: «با دیگران همانطور رفتار کنید که می‌خواهید آنان با شما رفتار کنند. این است [خلاصه] کتاب خداوند و نوشته‌های انبیاء.»
انجیل متی، ۱۲:۷؛ انجیل لوقا، ۳۱:۶
...
از قول ابوذر غفاری آمده‌است: کما تَدِینُ تُدانُ: آنگونه که رفتار کنی، با تو رفتار خواهد شد.(از هر دست که بدهی ازهمان دست پس خواهی گرفت)
الکافی، ج۲، ص۱۳۴
...
علی به فرزندش این چنین توصیه می‌کند:
فَأَحْبِبْ لِغَیرِک مَا تُحِبُّ لِنَفْسِک وَ اکرَهْ لَهُ مَا تَکرَهُ لِنَفْسِک...
«نفْسِ خود را ترازو و مقیاس میان خود و دیگران قرار ده: پس آنچه را که برای خود دوست داری برای دیگران نیز دوست بدار، و آنچه را که برای خود خوش نمی‌داری، برای دیگران هم خوش مدار؛ ستم روا مدار، آنگونه که دوست نداری به تو ستم شود؛ نیکی کن، آنگونه که دوست داری به تو نیکی کنند؛ و آنچه را که برای دیگران زشت می‌داری برای خود نیز زشت بشمار؛ و چیزی را برای مردم بپسند که برای خود می‌پسندی»
نهج البلاغه (نامه ۳۱)
...
نام دیگر Golden Rule (قانون طلایی)؛ Ethics of Reciprocity نتیجه اخلاقی متقابل(قانون عمل متقابل) است. از معانی سلبی و ایجابی قانون طلایی، ایرادانی که به آن گرفته‌اند و... می‌گذرم.
در پایان اضافه کنم که عقلانیت مستلزم رعایت قاعدۀ طلایی است.
برای ارسال این مطلب به فیس‌بوک، آیکون زیر را کلیک کنید:
facebook