تنگهِ هرمز، طلایی آبراهِ نفتیِ جهان
Strait of Hormuz
ویدئو
...
دوستان دانشور، خواهران و برادران ارجمند سلام بر شما. این مطلب اشاره کوتاهی است به تنگه هرمز که در طول تاریخ شاهد منازعات بین‌المللی بسیار بوده و خواهد بود. حدود ۶۸ درصد ذخایر شناخته‌شده نفت و گاز طبیعی جهان در خلیج فارس واقع شده و باز و بسته‌بودن تنگه هرمز برای ما و همه دنیا اهمیت بسیار دارد. توجه و تامل شما را به این بجث جلب می کنم.
تنگهٔ هرمز دومین تنگه بین‌المللی شلوغ دنیا، آب‌راهی است بین استان هرمزگان ایران و استان مُسَندَم عمان که دریای عمان را به خلیج فارس می‌پیوندد. اين کانال دريايی که با خط ساحلی ايران در ورودی خليج فارس مشترک است ، به دليل ميزان عظيم صادرات روزانه نفت به مهمترين مسير آبی جهان مبدل شده و یکی از راهبردی‌ترین مسیرهای بین‌المللی کشتیرانی در جهان به شمار می‌آید. طول این آبراه ۱۵۸ کیلومتر و عرض آن بین ۵۶ تا ۱۸۰ کیلومتر می‌باشد. ژرفای تنگه هرمز به دلیل شیب تند کف آن از قسمت شمال به جنوب متغیر است. در تنگه هرمز هفت جزیره ایرانی هرمز، قشم، لارک، هنگام، تنب بزرگ، تنب کوچک و جزیره ابوموسی قرار دارد. تنگه هرمز که سواحل ایران و عمان را از هم جدا و خلیج فارس را به خلیج عمان و دریای عرب متصل می‌کند، در طول تاریخ شاهد منازعات بین‌المللی بسیار میان پادشاهان ایران با پرتغالی‌ها، اسپانیایی‌ها، بریتانیایی‌ها و آمریکایی‌ها بوده‌است. بویژه در زمان نادرشاه، شاه عباس، محمدرضا شاه و دورانی که اکنون بسر می‌بریم.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
بیش از یک سوم صادرات نفتی جهان از جمله صادرات نفتی عربستان، کویت، امارات و قطر از طریق تنگه هرمز صورت می‌گیرد. تنگه هرمز به تنهایی با انتقال روزانه ۱۷ تا ۱۹ میلیون بشکه نفت، طلایی آبراه نفتی جهان است. تنگه هرمز در کنار تنگه‌های مالاگا، کانال سوئز، باب المندب، داردانل(در ترکیه) و بوسفور، پاناما و دانمارک از مهمترین شاهراه‌های انتقال و ترانزیت نفت خام محسوب می‌شود. در مورد وضعیت حقوقی تنگه هرمز معاهده خاصی بین ایران و عمان وجود ندارد. در نتیجه در شرایط صلح، کلیه کشتی‌های نظامی و بازرگانی از «حق عبور ترانزیت» Transit passage برخوردار هستند اما چنانچه یکی از دو کشور ایران یا عمان درگیر جنگ باشند، از حق بازرسی کشتی‌های عبوری برخوردار می‌شوند. حق عبور ترانزیت از تنگه‌های بین المللی از جمله تنگه هرمز، یکی از دستاوردهای کنوانسیون ۱۹۸۲ یا حقوق دریاها در سازمان ملل است. از آنجا که آمریکا این کنوانسیون را نپذیرفته است، هیات نمایندگان ایران در زمان امضاء اعلام کرد که تنها در مورد دولت‌هایی که عضوی از کنوانسیون ۱۹۸۲ هستند، خود را ملزم به رعایت مفاد این معاهده در زمینه عبور ترانزیتی از تنگه هرمز می‌داند. یادآوری کنم که قبل از سال ۱۹۸۲ عبور از تنگه‌های بین‌المللی، بر اساسِ اصل «عبور بی‌ضرر» Innocent passage صورت می‌گرفت. یعنی کشتی‌ها با رعایت اصول عرفی بدون وارد کردن هر نوع ضرر یا تهدیدی می‌توانستند از آب‌های ساحلی عبور کنند.
به دلیل فاصله طولانی مبادی مصرف و تولید نفت در جهان، تنها دو جور می‌شود نفت را منتقل کرد. یکی از راه خشکی و خطوط لوله، و دیگری از طریق نفتکش و مسیر دریا. به دلیل آن که مسیر دریایی کم هزینه‌ترین راه انتقال نفت است، بیشتر نفت تولید‌شده در منطقه خاورمیانه از طریق دریا عبور می‌کند. نود درصد صادرات نفت توليدکنندگان خليج فارس توسط تانکرهای نفتی از اين مسير (تنگه هرمز) عبور می‌کند. همچنین صادرات گاز بزرگترين صادر‌کننده گاز طبيعی جهان يعنی قطر نيز از راه تنگه هرمز به آسيا و اروپا ارسال می شود که ميزان اين صادرات ۳۱ ميليون تن در سال است. بيش از ۷۵ درصد نفت ژاپن از اين مسير می‌گذرد. کشتی‌های باربری حامل گندم و حبوبات، سنگ آهن، شکر و ديگر مواد غذايی نيز از همين گذرگاه استراتژيک به طرف امير‌نشين‌های بزرگ صادراتی نظير دوبی حرکت می‌کنند. حدود ۶۸ درصد ذخایر شناخته‌شده نفت و گاز طبیعی جهان در خلیج فارس واقع شده و باز و بسته‌بودن تنگه هرمز اهمیت بسیار دارد. از سوی امیر نشین دُبَی برای روز مبادا، کانال جایگزین تنگه هرمز در دستور کار قرار گرفته‌است. بر اساس این طرح با ساخت کانالی از داخل این کشور، سواحل امارات در دریای عرب(در جنوب شرقی امارات) به سواحل آن در خلیج فارس(در شمال امارات) متصل خواهد شد. طول این کانال ۷۵ کیلومتر است و هدف از اجرای آن مقابله با بستن تنگه هرمز در صورت حمله نظامی به ایران است. دیگر امیر نشین امارات، راس الخیمه نیز طرحی برای ساخت کانالی مشابه در دست بررسی داشته‌است. کانال جایگزین، موقعیت تنگه هرمز را به شدت کاهش خواهد داد. همچنین موقعیت استراتژیک جزایر ایرانی تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی را که دولت امارات مدعی مالکیت آن است تحت تاثیر قرار می‌دهد.
با این توضیح که در صورت بسته شدن تنگه هرمز، حتی اگر تمام ظرفیت‌های انتقال لوله‌ای نفت خام از منطقه خلیج فارس به فعلیت درآیند، باز مشکل انتقال نفت حل نمی‌شود، به مسیرهای جایگزین تنگه هرمز برای صادرات نفت خام تا آنجا که اطلاع دارم اشاره می‌کنم.
1) خط لوله حبشان- فجیره - برای انتقال نفت خام از طریق امارات به دریای عمان.
2) خطوط لوله کرکوک- جیحان، کرکوک- بانیاس برای انتقال نفت خام از طریق عراق به دریای مدیترانه
3) خطوط لوله از طریق عربستان سعودی به دریای سرخ، برای انتقال نفت خام از آن کشور
نفتی که قرار است از طریق این خطوط لوله منتقل شود با توجه به بار اقتصادی که خواهد داشت نمی‌تواند کمبود حدود ۱۹ میلیون بشکه در روز را برای طولانی مدت جبران کند؟ بویژه که بار اقتصادی اضافی می‌تواند منجر به افزایش قیمت نفت شود. هزینه نگهداری از خطوط لوله و امنیت آن را نیز باید در نظر گرفت که بسیار بسیار بیشتر از هزینه انتقال از طریق دریا است.
پانویس
خط لوله نفتی از داخل عربستان تا استان حضرموت یمن
از آنجا که ایران در دو شاهراه استراتژیک تنگه هرمز و باب المندب، نفوذ گسترده دارد، در جنگ یمن، عربستان می‌خواست پروژه قدیمی خود برای احداث خط لوله نفتی از داخل عربستان تا استان حضرموت یمن تا اقیانوس هند را دنبال کند، تا در صورت تشدید درگیری با ایران، جلوی عبور نفت‌کش‌های خود از طریق تنگه هرمز و باب المندب را بگیرد و بخش عمده‌ای از اهمیت استراتژیک این دو تنگه را از بین ببرد.
___________________
باب‌المَندَب(تنگه اشک‌ها) یک تنگه آبی در قسمت جنوبی دریای سرخ است که این دریا را به خلیج عدن و اقیانوس هند می‌پیوندد. کشتی‌هایی که از طرف اقیانوس هند می‌آیند پس از گذر از باب‌المندب و عبور از طول دریای سرخ می‌توانند راه خود را از کانال سوئز به سوی دریای مدیترانه ادامه دهند. تنگه باب‌المندب میان یمن در شبه جزیره عربستان، و جیبوتی و اریتره در شاخ آفریقا قرار گرفته‌است.
همه نوشته‌ها و ویدئوها در آدرس زیر است:
...
همنشین بهار
برای ارسال این مطلب به فیس‌بوک، آیکون زیر را کلیک کنید:
facebook