دالان زنگِزور Zangezur corridor
خون در زمین فرو نرفت؛ روی زمین پخش شد، از زیر هر سنگ جوشید و جوشید و به راه افتاد. هر کس آن را می‌دید می‌فهمید جایی بی‌گناهی را کشته‌اند.
شاهرخ مسکوب، سوگ سیاوش
خانم‌ها و آقایان محترم سلام بر شما. با این یادآوری که در جانباختن مهسا و مهساهای میهن‌مان، مسؤولیت حکومت آخوندی و کسانیکه از پستان دین شیر دنیا می‌دوشند، تردید برنمی‌دارد، پیش از ورود به بحث کریدور زنگِزور، به بخشی از قصیده شاعر بزرگ تونس «أبوالقاسم الشابی» که اُم‌کلثوم و فِیروز و حلیم رومی، هم با صدای زیبایشان خوانده‌اند. اشاره می‌کنم.
إذا الشّعْبُ یوْمَاً أرَادَ الْحَیاةَ - فَلا بُدَّ أنْ یسْتَجِیبَ القَدَرْ
وَلا بُدَّ لِلَّیلِ أنْ ینْجَلی - وَلا بُدَّ للقَیدِ أَنْ ینْكَسرْ
روزی که مردم زندگی را برگزینند سرنوشت ناگزیر است که به خواسته‌هایشان گردن نهد. پس تاریکی‌ها ناچار زدوده می‌شود و بند‌ها بی شک در هم می‌شکنند.
وَلا بُدَّ لِلَّیلِ أنْ ینْجَلی - وَلا بُدَّ للقَیدِ أَنْ ینْكَسرْ
روزی که مردم زندگی را برگزینند سرنوشت ناگزیر است که به خواسته‌هایشان گردن نهد. پس تاریکی‌ها ناچار زدوده می‌شود و بند‌ها بی شک در هم می‌شکنند.
این بحث به کریدور زنگِزور (زنگه‌زور) Zangezur corridor اشاره دارد، دالان مِغری Մեղրի که پیش‌تر کریدور ترکستان خوانده می‌شد. ضرورت طرح این بحث رویدادهای جاری (در قفقاز جنوبی) بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان، و پیامدهای مهم آن برای کشور ما است.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
زنگِزور کجاست؟
زنگِزور منطقه‌ای تاریخی و جغرافیایی در ارمنستان شرقی است و امروزه با استان سیونیک Syunik Province مطابقت دارد. سال ۱۸۱۳، روسیه با عهدنامه گلستان، زنگزور را از ایران گرفت. ادعا شده کریدور زنگزور، یکی از مسیرهای اصلی «ابتکار یک کمربند و یک راه» Belt and Road Initiative (راه ابریشم جدید) است که چین را از طریق آسیای مرکزی و قفقاز به ترکیه و اروپا وصل می‌کند. کریدور زنگِزور همان خطوط ریلی شوروی سابق است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ناگورنو قره باغ؛ محل نزاع
بین سال‌های ۱۹۹۱ تا ۲۰۱۷؛ جمهوری آرتساخ با نام جمهوری قره‌باغ کوهستانی شناخته می‌شد. قره‌باغ سالها محل مناقشه بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان بوده است. این دو کشور از اواخر دهه ۱۹۸۰ تا کنون بر سر مسائل ارضی اختلاف دارند و گاه گداری، تنش بین آنها به جنگ کشیده می‌شود. در هفته پایانی تیرماه ۱۴۰۰، درگیری مجدد مرزی میان نیروهای نظامی دو کشور این بار در نزدیکی نخجوان از سر گرفته شده‌است. مناقشه‌های ارضی بین دو طرف از زمان فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ شروع شد. هم‌اکنون نیز؛ نزاع اساساً بر سر منطقه «ناگورنو قره باغ» است که گرچه ساکنانش ارمنی هستند، اما در خاک جمهوری آذربایجان قرار دارد. ارمنستان مدعی‌ست ناگورنو قره باغ، به این جمهوری تعلق دارد؛ اما جامعه جهانی آن را بخشی از جمهوری آذربایجان می‌داند.
...
اوایل دهه ۱۹۹۰ در پیامد جنگ خونباری که در این منطقه کوهستانی رخ داد و بسیاری کشته و زخمی شدند، کنترل ناگورنو قره باغ و چند منطقه دیگر به دست ارمنستان افتاد. سال ۲۰۲۰ بار دیگر دو طرف وارد جنگ شدند و آذربایجان با حمایت ترکیه، بخش‌های بزرگی از منطقه مزبور را به کنترل خود درآورد. کمی بعد روسیه، پادرمیانی کرد و پیمانی برای آتش‌بس بین دو طرف به امضا رسید. اما خصومت کم و بیش ادامه داشت و دارد. در این قضیه، از سالها پیش، مسکو، نقش حافظ صلح را به عهده داشت. اما بعد از جنگ اوکراین شرایط مثل گذشته نیست و روسیه با اینکه هم پیمان ارمنستان است، عملاً نمی‌تواند جانب آن کشور را بگیرد. بماند که روسیه صادرکننده بزرگ سلاح به جمهوری آذربایجان هم هست.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
کریدور زنگِزور اهمیت استراتژیک بالایی برای ایران دارد
برگردیم به کریدور زنگِزور (زنگه‌زور) که مسیر قدیمی آن از دوران شوروی(سابق) وجود داشت و مردم از طریق اتصال ریلی از باکو و سایر مناطق به منطقه جدا افتاده نخجوان سفر می‌کردند. زنگِزور، دو بخش جمهوری آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به یکدیگر وصل می‌کند. پس از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ و با اوج گیری اختلافات بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان احیای این راهرو [کریدور] به مسئله‌ای مناقشه‌برانگیز تبدیل شد. راهرو مزبور در صورت اجرا به جمهوری آذربایجان دسترسی راحت به نخجوان [سپس از طریق دریای خزر به ترکستان] خواهد داد. این مسیر ۵۵ کیلومتری شامل ساخت جاده‌ها، توسعه حمل و نقل ریلی و خطوط ارتباطی دیگر در کنار تامین برق است. گفته می‌شود اگر ارمنستان مخالف احداث آن باشد، آذربایجان به زور در مورد آن تصمیم خواهد گرفت.
...
برگردیم به کریدور زنگِزور (زنگه‌زور) که مسیر قدیمی آن از دوران شوروی(سابق) وجود داشت و مردم از طریق اتصال ریلی از باکو و سایر مناطق به منطقه جدا افتاده نخجوان سفر می‌کردند. زنگِزور، دو بخش جمهوری آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به یکدیگر وصل می‌کند. پس از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ و با اوج گیری اختلافات بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان احیای این راهرو [کریدور] به مسئله‌ای مناقشه‌برانگیز تبدیل شد. راهرو مزبور در صورت اجرا به جمهوری آذربایجان دسترسی راحت به نخجوان [سپس از طریق دریای خزر به ترکستان] خواهد داد. این مسیر ۵۵ کیلومتری شامل ساخت جاده‌ها، توسعه حمل و نقل ریلی و خطوط ارتباطی دیگر در کنار تامین برق است. گفته می‌شود اگر ارمنستان مخالف احداث آن باشد، آذربایجان به زور در مورد آن تصمیم خواهد گرفت.
...
روسیه، ایران و ارمنستان (همچنین چین، آذربایجان، ترکیه و اسرائیل) از وقایع اتفاقیه در کریدور زنگزور، تاثیر می‌پذیرند. از همین راهرو؛ ترکیه می‌تواند راحت به جمهوری‌های قفقاز و آسیای میانه دسترسی داشته باشد، و قدرت نفوذ خود را افزایش دهد. احداث کریدور زنگزور چنانچه به تغییر ژئوپولتیکی در حوزه قفقاز منجر شود، پیامدهای سنگینی برای کشور ما خواهد داشت.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
حذف ایران از معادلات انرژی و ترانزیتی منطقه قفقاز جنوبی؟
حذف ایران از معادلات انرژی و ترانزیتی منطقه قفقاز جنوبی؟
ادعای ارضی جمهوری آذربایجان درباره دالان زنگزور با منافع ایران و مفاد توافق قره باغ همخوانی ندارد و به منزله حذف ایران از معادلات انرژی و ترانزیتی منطقه قفقاز جنوبی است. بهتر بگویم حذف مسیر ایران برای انتقال نفت و گاز به ترکیه از مسیر آذربایجان.
تسلط بر قسمت جنوبی ارمنستان به معنای قطع آن کشور از ایران است. حتی اگر به ایران به اندازه معینی خط آهن و جاده در دیوار مرزی داده شود. با اجرایی‌شدن پروژه زنگزور، مرز بین ایران و ارمنستان حذف شده و سرنوشت ارتباط ایران با قفقاز به انحصار جمهوری آذربایجان و ترکیه در آمده، هر نوع ارتباط ترانزیتی زمینی با روسیه یا دریای سیاه در گرو سیاست‌های باکو باقی می‌ماند. پروژه مزبور، بخش قابل ملاحظه‌ای از برتری استراتژیک ایران را خواهد کاست و از نقش‌آفرینی در حوزه انرژی خزر باز خواهد داشت. آیا تهران چنین ترتیبی را می‌پذیرد؟ سؤال دیگر: آیا واقعاً هدف راه‌اندازی دالان زنگِزور، برقراری ارتباط با نخجوان است؟ یا قطع ایران از ارمنستان و خنثی سازی پروژه شمال-جنوب از خلیج فارس به ارمنستان از طریق دریای سیاه؟
تسلط بر قسمت جنوبی ارمنستان به معنای قطع آن کشور از ایران است. حتی اگر به ایران به اندازه معینی خط آهن و جاده در دیوار مرزی داده شود. با اجرایی‌شدن پروژه زنگزور، مرز بین ایران و ارمنستان حذف شده و سرنوشت ارتباط ایران با قفقاز به انحصار جمهوری آذربایجان و ترکیه در آمده، هر نوع ارتباط ترانزیتی زمینی با روسیه یا دریای سیاه در گرو سیاست‌های باکو باقی می‌ماند. پروژه مزبور، بخش قابل ملاحظه‌ای از برتری استراتژیک ایران را خواهد کاست و از نقش‌آفرینی در حوزه انرژی خزر باز خواهد داشت. آیا تهران چنین ترتیبی را می‌پذیرد؟ سؤال دیگر: آیا واقعاً هدف راه‌اندازی دالان زنگِزور، برقراری ارتباط با نخجوان است؟ یا قطع ایران از ارمنستان و خنثی سازی پروژه شمال-جنوب از خلیج فارس به ارمنستان از طریق دریای سیاه؟
نقش روس‌ها این وسط چیست؟
ــــــــــــــــــ
ناتو؛ کنار مرزهای آبی ایران و روسیه؟
ناتو؛ کنار مرزهای آبی ایران و روسیه؟
شایان ذکر است که گزاره‌هایی چون آنکارا و باکو از طریق ایجاد این کریدور می‌توانند ناتو را مستقیماً از ترکیه و جمهوری نخجوان به جمهوری آذربایجان و دریای خزر در کنار مرزهای آبی ایران و روسیه بکشانند، واقعی نیست. اقتضائات منطقه قفقاز جنوبی و همچنین اختلافات کنونی بین ناتو و روسیه دارای مسائل خاص خود است. اساساً پیرو توافق کشورهای حاشیه دریای خزر هیچ کشور عضوی نمی‌تواند به فعالیت نظامی بازیگران یا کشورهای ثالث فرامنطقه‌ای دخیل ببندد. در ضمن ترکیه در وضعیتی نیست که بخواهد پای ناتو را به دریای خزر باز کند. چون این مسئله باعث افزایش تنش بین آنکارا و مسکو و همچنین اختلافاتی با تهران خواهد شد.
با توجه به رویدادهای جنگ اخیر بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان، بویژه پیشروی در محور گوریس– جرموک (که بدون چراغ سبز مسکو میسر نبوده)، و با توجه به واگذاری گذرگاه لاچین به جمهوری باکو، و سپس پیشروی یک تا سه کیلومتری نیروهای باکو در محور گوریس - جرموک – واردنیس، این سؤال پیش می‌آید:
آیا ایران یک گام دیگر از قفقاز و ژئوپلتیک آن پس زده خواهد شد، همچنانکه زمان رضاشاه، در سال ۱۳۱۰، آرارات کوچک را از دست داد؟
پانویس
مِغری Մեղրի یک شهر مرزی در ارمنستان است که در استان سیونیک در جنوب شهر کاپان، واقع شده‌است.
...
تُرکِستان Turkestan به معنی سرزمین ترکان، لفظی پارسی است که هیچ‌گاه به یک منطقه واحد گفته نشده‌است. پس از تضعیف ایران در پی شکست‌های پیاپی از امپراتوری روسیه در سال ۱۸۶۰ روسیه برای تحت تسلط درآوردن کل آسیای میانه از نفوذ ایران و رفتن به سمت جنوب اقدام به تصرف شهر ترکستان (واقع در قزاقستان امروزی) نمود و به اشتباه نام این شهر را برای کل منطقه جدیدی که تحت تصرف درآورده بود گذاشت. محدوده ترکستان امروزه منطقه‌ای از آسیای میانه است که شامل ایالت خودمختار سین‌کیانگ چین، قرقیزستان، ازبکستان، قزاقستان، ترکمنستان و شمال افغانستان فعلی می‌شود.
...
گذرگاه لاچین Lachin corridor یک جاده کوهستانی است که کشور ارمنستان و منطقه محصور ناگورنو قره‌باغ را به هم متصل می‌کند. طی جنگ اول قره‌باغ در سال‌های ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۴ این گذرگاه به تصرف ارتش آرتساخ درآمد.
...
جمهوری آرتساخ Արցախի Հանրապետություն بین سال‌های ۱۹۹۱ تا ۲۰۱۷ با نام جمهوری قره‌باغ کوهستانی شناخته می‌شد. آرتساخ، بیشتر اراضی ناحیه خودمختار قره‌باغ کوهستانی سابق و بخشی از ناحیه پیرامون آن را تحت کنترل دارد.
░▒▓ همه نوشته‌ها و ویدئوها در آدرس زیر است:
...
همنشین بهار
برای ارسال این مطلب به فیس‌بوک، آیکون زیر را کلیک کنید: است که چین را از طریق آسیای مرکزی و قفقاز به ترکیه و اروپا وصل می‌کند. کریدور زنگِزور همان خطوط ریلی شوروی سابق است.){kind=small}
facebook