جمعه ۲ آذر ۱۴۰۳ / Friday 22nd November 2024

 

 

تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک 28
پنج سال یا صد سال همچون پرکشیدن پرنده‌ای می‌گذرد 


 
 

در قسمت پیش صحبت از این شد که بشر با ابداع خط گام بزرگی در راه تمدن برداشت و با اضافه کردن صدا (آهنگ) به حروف پیشرفت شایانی کرد چون بدون حروف صدادار انسان معنای کلمات را نمی‌فهمید. البته کلمات وقتی جان تازه‌ای پیدا کرد که انسان کاغذ را به خدمت گرفت.
در بخش پیش بعد از توضیحاتی پیرامون کاغذ از آغاز تا کنون؛ به موارد زیر اشاره شد:
  • تمدن و قوم موچه Moche که تا سده‌ها تأثیر خود را در کشور پرو باقی گذاشتند و به بخشی از تاریخ آن کشور مبدّل شدند
  • دیوار هادریان Hadrian's Wall که در شمال انگلیس امروز با سنگ و کلوخ ساخته شد و مرزهای شمالی امپراتوری روم را در برابر حملات قبایل سلتی محافظت می‌کرد،
  • امپراتوری کوشانی؛ (امپراتوریِ همسایهٔ شرقیِ اشکانیان) که بر آسیای میانه و شمال هند فرمانروایی می‌کرد،
  • شورش دستار زرد در چین، قیام دهقانی که ۱۸۴ پس از میلاد علیه امپراتور لینگ از سلسله هان؛ راه افتاد،
  • پادشاهی چامپا و قوم چام، جمعتی با منشاء مالایی – پولینزی؛ که بعدها با همسایگان ویتنامی و خِمِر وارد جنگ شدند و در معرض هجوم مغول‌ها نیز قرار گرفتند و درنهایت دست نشانده ویتنام شدند و،
  • تمدن مایا - گروهی از اقوام سرخ‌پوست در جنوب مکزیک و شمال آمریکای مرکزی که معمولاً شهرهایشان را در دل جنگل‌های بارانی می‌ساختند.
در این بخش به مهمترین وقایع اتفاقیه بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلادی اشاره می‌کنم.
ــــــــــــــــــــــــــ
اردشیر بابکان
اردشیر بابکان؛ بنیانگذار سلسلهٔ ساسانی بود. وی پس از شکست واپسین شاهنشاه اشکانی، اردوان پنجم در سال ۲۲۴ میلادی در دشت هرمزدگان، دودمان اشکانی را برانداخت و سلسلهٔ ساسانی را بنیان گذاشت. اردشیر از آن پس خود را «شاهنشاه» نامید و تسخیر سرزمینی که ایرانشهر یا «ایران» می‌خواندش را در دستور کار قرار داد.
واژهٔ ایران؛ پیش از این، در اوستا و به‌عنوان «نام سرزمین اسطوره‌ای آریاییان» به کار می‌رفت. در دوران اردشیر؛ عنوان «ایران» بر جغرافیای زیر حاکمیت ساسانیان اطلاق شد. این موضوع (اندیشه ایران) در سراسر قلمرو شاهنشاهی آن روزگار، هم برای جوامع زردشتی و هم نازردشتی پذیرفته شد و در حافظهٔ جمعی ایرانیان تا همین امروز زنده مانده‌است.

اردشیر می‌کوشید خود را مرتبط با خداوند و دارندهٔ فَرّه ایزدی بنمایاند. وی برای یادبود پیروزی‌هایش؛ اقدام به نقر و کنده کاری سنگ‌نگاره در فیروزآباد و نقش رستم نمود. در سنگ‌نگارهٔ وی در نقش رستم، اردشیر و اهورامزدا سوار بر اسب در برابر یکدیگرند و جسد اردوان و اهریمن زیر سُم اسبان اردشیر و اهورامزدا تصویر شده‌است. از این نقش چنین برمی‌آید که اردشیر می‌پنداشته و یا می‌خواسته دیگران بپندارند که حاکمیت وی بر سرزمینی که در کتیبه‌ها «ایرانشهر» خوانده می‌شده، از سوی اهورمزدا مقرر شده‌ و او منصوب پروردگار است.
ــــــــــــــــــــــــــ
اهورمزدا
اهورامزدا از اهورا و مزدا تشکیل شده و واژه‌ای ترکیبی است. در گات‌ها به گونه‌های «مزدا اهورا» یا «مزدا»؛ ۱۵۵ بار بازگو شده و به معنی حافظه و به یاد‌ داشتن است.
(گاتاها یا گات‌ها عبارت از ۱۷ سروده‌ای است که از دیرباز از سخنانِ زرتشت پنداشته می شود) 
...
اهورمزدا در زبان سانسکریت؛ به معنی دانش و هوش می‌باشد؛ بنابراین وقتی که مزدا برای خدا به کار برده شده‌، از آن معنی هوشیار و دانا برداشت کرده‌اند.
فردوسی در نخستین بیت شاهنامه، اهورامزدا را «خداوند جان و خرد» معرفی نموده است.
به نام خداوند جان و خرد         
کزین برتر اندیشه برنگذرد
...
سانسکریت زبان باستانی مردم هندوستان و زبان دینی مذاهب هندوییسم، بودیسم و جاینیسم می‌باشد که از لحاظ زبان‌شناسی با پارسی باستان هم‌ریشه است. زبان سانسکریت؛ از خانوادهٔ زبان‌های هندواروپایی به‌حساب می‌آید. 
ــــــــــــــــــــــــــ
ژاپن در دوران امپراتوری
ژاپن کشوری است محصور شده در آب که با چین، کره جنوبی و کره شمالی و روسیه (از طریق مرز آبی) همسایه‌است.
نخستین ارجاع شناخته‌شده نوشتاری به ژاپن در قرن اول میلادی و در مجموعه متن‌های چینی موسوم به «بیست و چهار تاریخ» 二十四史 دیده می‌شود.
(بیست و چهار تاریخ مجموعه‌ای از کتاب‌های تاریخی چینی است)
...
در ژاپن در دوران امپراتوری، فرهنگ بودایی رشد و شکوفایی یافت و شماری از شاهزادگان را از اشرافی گری و زیوراندوزی به سادگی و زهد بودایی کشید. افسانه گِنجی 源氏物語 (The Tale of Genji)، که به زبان ژاپنی نوشته شده و گاه از آن به عنوان نخستین رمان جهان هم یاد می‌شود در این محدوده زمانی نگاشته شده‌است.
ــــــــــــــــــــــــــ
بحران قرن سوم (بحران شاهنشاهی)
بحران قرن سوم یا بحران شاهنشاهی (۲۳۵–۲۸۴ میلادی) به دوره‌ای گفته می‌شود که امپراتوری روم زیر فشار تهاجم، جنگ داخلی، طاعون و رکود اقتصادی قرار داشت. این بحران با ترور امپراتور روم، الکساندر سوروس، به دست سربازان خودش شروع شد و آغاز دوره‌ای بود که در آن ۲۰–۲۵ نفر از مدعیان امپراتوری که اغلب ژنرال‌های برجستهٔ ارتش روم بودند، هر کدام در سراسر قلمرو امپراتوری روم ساز خود را می‌زدند و خط خود را پیش می بردند.
ــــــــــــــــــــــــــ
زنوبیا ملکه تِدمُر
پالمیرا Palmyra که به آن تدمر نیز گفته می‌شود؛ شهری باستانی در سوریه و یادآور ملکه تدمر، زنوبیا Zenobia است. پالمیرا، روز و روزگاری «عروس کویر» بود و در نیمهٔ دوم قرن اول قبل از میلاد یکی از مهم‌ترین ایستگاهای تجارتی بین آسیا و اروپا بشمار می‌رفت و درواقع کاروانسرایی بزرگ در صحرا بود.

اهمیت تدمر برای رومیان به خصوص از قرن دوم میلادی به بعد که جنگ‌ با ایران شدت گرفت چشم‌گیر است. تا آن تاریخ رومیان از ترس ایران (تیراندازان پارتی) به دشت‌های بین‌النهرین قدم نمی‌گذاشتند، ولی از آن به بعد کوشیدند که به مرکز ایران و بخصوص به تیسفون دست یابند. در تمام این مراحل تدمر یکی از مراکز مهم سپاه و آذوقه رومیان بوده‌است.
این شهر باستانی سال ۲۷۴ میلادی توسط امپراتور روم (اورلیانوس)، در جنگی خونین که بین وی و زنوبیا رخ داد، ویران شد و سر انجام خود زنوبیا نیز که زن شجاعی بود به اسارت افتاد.
...
اپرای زنده باد زنوبیا که شماری از هنرمندان عرب از جمله خواننده شهیر لبنانی «فیروز» اجرا کرده‌اند به همین موضوع اختصاص دارد.
...
- زنوبیا، زنوبیا می‌شنوی؟
شیپورهای روم است که پایان تدمر را اعلام می‌کند
روم تو را محاصره کرده و قهرمانان تو به شهادت رسیده‌اند...
فرار کن زنوبیا فرار کن
...
- پنج سال یا صد سال چون پَرکشیدن پرنده‌ای می‌گذرد و زمان سال‌ها را خواهد خورد، چونان که دندان‌های اسب را می‌خورد.
- روم تو را محاصره کرده‌است. فرار کن زنوبیا؛ فرار کن...
- نه؛ نه، آنچه می‌ماند و تنها چیزی که می‌ماند، شرف پایداری، غرشی در برابر (متجاوز) و فریادی در برابر ستم است. 
...
براستی که تاریخ؛ سرشار از درس‌های گرانبهایی است که آدمی با زیستن دردناک خویش به دست آورده‌است.
300 - 200
220
Last of the Han
The Han dynasty finally collapsed and China broke up into separate states during the Three Kingdoms period. In 280, China was reunited under the western Jin dynasty.
224
Persian coup
Ardashir l over threw the Parthian emperor of Persia, Artabanus V. to found the Sasanian (or Sassanid) dynasty of rulers. A symbolical scene carved on a cliff face at Nagqsh-e-Rustam in Iran shows Ahura Mazda, high god of the ancient Persians, making Ardashir a king.
250
Japanese kingdom
In Japan, a kingdom was emerging in Yamato region of HonshuIsland. Its rulers extended their control across most of Japan over the next two centuries.
260
Empire in crisis
The Roman Empire was plunged into crisis after Emperor Valerian was taken prisoner by the Sasanian king Shapur 1. Meanwhile, barbarian invaders threatened the Empire's northeastern frontiers, and a usurper set up a breakaway Gallic Empire in the west.
269
Warrior queen
Zenobia, queen of Palmyra, a wealthy city in Syria, took advantage of the Roman Empire's weakness. She carved out an independent kingdom for herself in Syria and Egypt. Defeated by Emperor Aurelian in 272, she was taken as a captive to Rome, where she died. 
285
Empire of two halves
Diocletian, a wise and efficient emperor, decided the Empire was too large for one man. He appoin Maximian to rule the west, while he ruled the east. In 293, each emperor took a junior colleague, making a rule of four (tetrarchy).
...
There were 25 Roman emperors between 235 and 284.
 
در همین زمینه
...
...

برای ارسال این مطلب به فیس‌بوک، آیکون زیر را کلیک کنید:
facebook