تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک 32
هر مورخّی تا حّد زیادی بخشی از زمان خود است
در بخش گذشته در شرح وقایع بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلادی به موارد زیر اشاره شد:
- ورود فرانک‌ها (یکی از قبایل متعدد ژرمن گروه‌های نژادی-زبانی؛ که از اروپای شمالی سرچشمه می‌گرفتند) به داخل امپراتوری روم که در پیآمدِ آن؛ بخش اعظم فرانسه امروزی، مناطق غربی آلمان و قسمت‌هایی از باختر رود راین را در دست گرفتند،
- فراز و نشیب زندگی کلوویس یکم از دودمان‌های پادشاهی فرانکی؛ که بعد از غسل تعمید، باعث گسترش کیش کاتولیک در فرانسه و مناطق پیرامونی آن شد،
- نظام رُهبانی که سِنت بندیکت (یکی از قدیّسان مسیحیت)؛ وضع نمود و باید و نبایدهای شبه‌دینی را به جامعه تحمیل کرد و فرهنگ اروپایی را دستخوش تغییراتی نمود، (۵۲۹ میلادی)
- شورش بزرگ قسطنطنیه که ویرانی نیمی از شهر؛ ازجمله کلیسای ایاصوفیه را بدنبال داشت، (۵۳۲ میلادی)
- رویارویی مجدد سپاه انوشیروان با امپراتوری روم (۵۴۰ میلادی)
- طاعون در قسطنطنیه؛ که باعث مرگ و میر زیادی در امپراتوری روم شرقی (امپراتوری بیزانس)، و بویژه پایتخت آن، قسطنطنیه شد، (۵۴۱ میلادی)
- داستان ابریشم (نخ طبیعی که از پیلهٔ کرم ابریشم گرفته می‌شود) و انتقال تجربه چینی‌ها به رومیان، (۵۵۰ میلادی)
- تولد پیامبر اسلام؛ محمد بن عبدالله،(۵۷۰ میلادی)
- شوتوکو؛ شاهزاده بودایی که در ژاپن به تدوین قانون اساسی هفده ماده‌ای همت نهاد،
- دودمان سوئی در چین که در دوران آنان؛ دیوار بزرگ چین بازسازی شد و «کانال بزرگ»(پکن-هانژوا)، بزرگترین رودخانه مصنوعی جهان احداث شد، و -
- ماموریت سنت آگوستین؛ و آموزش آیین مسیحیت به آنگلو-ساکسون‌ها، که برای همین منظور، پاپ گرگوری یکم، وی را با ۴۰ راهب دیگر از رُم به انگلستان فرستاد.(۵۹۷ میلادی)
...
در این قسمت به مهم‌ترین وقایع بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلادی می‌پردازم.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
هارشا و امپراتوری هند
قدمت انسان در شبه قاره هند به دوران پیشاتاریخ Prehistory (محدودهٔ زمانی پیش از ثبت و ضبط تاریخ = پیش از اختراع خط ) برمی‌گردد. به سال‌های دور دور دور. فقط تمدن حوزه رود سند یا بهتر بگویم تمدن دره سند حدود سه هزار سال سابقه دارد.
...
اسکندر مقدونی در ۳۲۶ پیش از میلاد شمال غربی هند را گرفت ولی آنجا ماندگار نشد. بعد از بازگشت اسکندر یکی از سرداران هندی «چندره‌گوپتا» نخستین دوران امپراتوری هند یعنی سلسله «موریا» را تشکیل داد.
نوه چندره‌گوپتا که «آشوکا» نام داشت؛ دین بودا را در هند رسمیت داد ولی آزادی مذهبی را هم پاس داشت و مزاحم طرفداران آیین هندو نشد.
با مرگ آشوکا؛ سلسله موریا که بیش از یک قرن در قدرت بودند. (از ۳۲۶ تا ۲۰۰ پیش از میلاد)، رو به انحطاط نهاد و دومین سلسله قدرتمند (گوپتا) روی کار آمد که تا تا ۵۵۰ میلادی در شمال هند حاکمیت داشت. این دودمان نیز چندی بعد به دست هون‌ها (قومی صحراگرد که از مغولستان به سوی غرب مهاجرت کرده بودند) از بین رفت.
...
با فروپاشی سلسله‌ی گوپتا؛ مرکز توجه به شمال دهلی انتقال یافت، که در آنجا راجه‌یی به نام هارشا Harsha از ۶۰۶ تا ۶۴۷ قدرت را به دست گرفت. وی بعد از جنگ‌های سی و پنج ساله؛ دولت نیرومندی تشکیل داده بود. هارشا گرچه خورشیدپرست بود؛ اما به کیش بودایی نیز گرایش نشان می‌داد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
هراکلیوس و خسرو پرویز
هراکلیوس (۶۴۱-۵۷۵) امپراتور بیزانس یا روم شرقی بود. پدر وی نیز هراکلیوس نام داشت. اما اینجا منظور او نیست. «فلاویوس هراکلیوس آگوستوس» (هراکلیوس پسر) است که با نام هرقل هم از او یاد شده‌است.
رابطه ایران و روم در دورانی که دارم از آن صحبت می‌کنم شکرآب بود. پیش از آن نیز جنگ و جدال بین آن دو ادامه داشت. البته در یک مقطع که موریکیوس (موریس) امپراتور بیزانس؛ با حمایت‌های خود از خسرو پرویز در مقابل بهرام چوبین باعث بازگشت خسرو به تخت سلطنت شد، بین ایران و روم روابط رو به بهبودی گذاشت اما بعد از کشته شدن امپراتور بیزانس، خسرو پرویز جانشین او را برسمیت نشناخت و وارد جنگ با بیزانس شد و طی چند سال (از ۶۱۱ تا ۶۱۷) مناطق زیادی را اشغال کرد. اینکه از قول «هگل» گفته می‌شود ایرانیان هیچگاه در پی نابودی فرهنگ کشورها و مردمان شکست خورده نبودند؛ همیشه صادق نیست.
البته در این مورد اغراق شده؛ و تاریخ‌نگاران غیر ایرانی، گاه بد را بد تر، دیده‌اند. دلیلش هم این است که «هر مورخی تا حد زیادی بخشی از زمان خود است و نمی‌تواند براحتی؛ خود را از فضای عقایدی که در آن نفس می‌کشد جدا کند.»
....
در این زمان اوضاع بیزانس بسیار بد بود؛ از یکطرف فتوحات ایران ادامه داشت و از سوی دیگر از جانب شمال، آوارها Avars (قومی از مردم ارال و آلتائی که مدت سه قرن بر اروپا تاختن بردند) پایتخت بیزانس را از راه خشکی، تحت تهدید قرار داده بودند.
...
اما سال ۶۲۲ میلادی ورق برگشت و هراکلیوس با کمک خزرها (اقوام کوچ‌نشین ترک‌زبان که در اواخر سده ششم میلادی در شمال دریای خزر و شمال قفقاز تشکیل دولت دادند)؛ به طرف ایران لشکر‌کشی نمود و خسرو پرویز را شکست سختی داد.
در نبردهای بعدی هم؛ بویژه سال ۶۲۷ میلادی، در جنگ نینوا، قصر معروف خسرو پرویز توسط قشون روم غارت شد.
خسرو به طرف تیسفون فرار کرد و کمی بعد به دست پسرش شیرویه(قباد دوم) به زندان افتاد و به قتل رسید.
...
پدرکُشی (همچون پسرکُشی و برادرکُشی)؛ پبشتر هم سابقه داشته‌است. می‌دانیم که ضحاک پدرش مرداس را می‌کشد، کرونوس، اورانوس را و انوشیروان قباد را... (اسطوره‌های پدرکشی از اساطیر اولیه یونانی آغاز می‌شود. اورانوس، را پسرش کرونوس قطعه قطعه کرده و در دریا می‌افکند...)
...
برگردیم به شیرویه؛ که پدرش خسروپرویز را کشته بود.شیرویه(قباد دوم) که در آنزمان از طاعون در رنج بود، به هراکلیوس پیشنهاد صلح داد و قرار شد طرفین آنچه خاک از همدیگر گرفته‌اند، برگردانند و اسرای یکدیگر را هم تحویل دهند.
ضمناً قرارشد صلیبی که ایرانیان از اورشلیم آورده بودند؛ به رومیان پس بدهند. باز پس‌گیری صلیب جشن‌های گسترده‌ای را به همراه داشت. این صلیب که گفتم؛ در انظار شمار زیادی از مسیحیان «صلیب راستین» بود و گفته می‌شد چیزی مقدس تر از آن نیست. چون قطعات بجا مانده از داری است که عیسی مسیح در سال سی‌ام میلادی بالای آن جان سپرده است.
...
یکی از مهم‌ترین میراث هراکلیوس؛ تغییر زبان رسمی امپراتوری از لاتین به یونانی بود. (۶۲۰ میلادی)
هراکلیوس و دو پسرش هر دو، سال ۶۴۱ میلادی کشته شدند که از شرح آن می‌گذرم.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
دودمان تانگ و گروه جام شراب
در قسمت پیش به دودمان سوئی؛ که تا ۵۸۹ میلادی بر بیشتر چین مسلط شد و سرداری به نام «یانگ جیان» موسس آن بود، اشاره کردم. بعد از سلسله سوئی؛ دودمان تانگ به قدرت رسید که از سال ۶۱۸ تا سه قرن بعد بر آن سرزمین فرمان راند.بنیانگذار امپراتوری تانگ؛ لی یوان Li Yuan بود. وی در سال ۶۱۸ میلادی، پدرش گائوتزو را به عنوان اولین امپراتور منصوب کرد. پس از او، شیانگ تسونگ، جایش را گرفت. درگیرشدن با اعراب مسلمان، همچنین شورش‌های متعدد داخلی، باعث زوال قدرت فرمان‌روایان تانگ شد. کمی بعد از «ملکه وو»(زتیان) که عضو دودمان تانگ بود و تنها زنی است که در تاریخ چین باستان به مقام امپراتوری رسید، صحبت می‌کنم.
...
در دورانی که سلسله تانگ حکومت می‌کرد؛ قدیمی‌ترین نمودهای صنعت چاپ رواج داشت. در این دوره؛ نقش‌ها بر روی صفحه‌ای چوبی حکاکی، و بعد بر روی پارچه چاپ می‌شد. قدیمی‌ترین نمونه‌های چاپی (به این شیوه) که تا کنون پیدا شده؛ یک متن مذهبی بودایی، همچنین تائو ته جینگ - کتاب طریقت Dàodéjīng است.
...
دوران سلسلهٔ تانگ؛ دوران شکوه شعر و ادبیات در چین بود.
«لی‌پو» شاعر رمانتیکی که شراب و عشق و طبیعت را می‌ستود؛ همچنین «توفو» که هر دو به آیین کنفوسیوس و لائوتسه گرایش داشتند، با دیگر شاعران «گروه جام شراب» را تشکیل دادند. گفته می‌شود بیش از ۲۳۰۰ شاعر در آن عضو بودند.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
دودمان شیلا در کُره
دودمان شیلا؛ همچنین «گوگوریو»، و «باکجه»، سه امپراتوری قدیمی کره بودند.
۶۶۸ میلادی؛ شیلا، با امپراتوری تانگ (چین) دست به یکی کرد و، بر باکجه و ۸ سال بعد، بر گوگوریو غلبه نمود. پس از آن سر وقت امپراتوری تانگ رفت و چینی‌ها را از کره بیرون کرد. شیلا تنها دودمان پادشاهی در کره بود که سه ملکه هم در زمان‌های مختلف به سلطنت رسیدند. دودمان شیلا؛ حدود ۳۰۰ سال بعد، سقوط کرد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آتش یونانی - بیزانسی
۶۷۳ میلادی؛ سلاحی مخوف و جدید وارد کارزار شد که «آتش یونانی» و سپس «بیزانسی» نام گرفت. «آتش یونانی»؛ که بعداً به دست اعراب، چینی‌ها و مغول‌ها هم افتاد، آتش‌زا، ویرانگر و مهیب بود و خاموش کردن آن، سخت و دشوار.
حتی ریختن آب بر روی آن هم باعث اشتعال بیشتر می‌شد.
از آتش یونانی؛ برای درست کردن چیزی شبیه بمب‌های آتش‌زا استفاده می‌شد و به وسیله منجنیق آن‌را به کشتی‌های دیگر پرتاب می‌کردند که هراس زیادی برمی‌انگیخت.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
کینیچ جاناب پاکال؛ شاه پُرآوازه مایا
۶۸۳ میلادی؛ کینیچ جاناب پاکال K'inich Janaab' Pakal امپراتور مایا، بعد از ۶۸ سال که در قدرت بود، درگذشت. پیش از او مادرش مایاها را رهبری می‌کرد.
مایا نام گروهی از اقوام سرخپوست در جنوب مکزیک و شمال آمریکای مرکزی و نام تمدّنی قدیمی در همین منطقه است. مایاها که از مشهورترین قبایل سرخپوست بودند، معمولاً شهرهایشان را در دل جنگل‌های بارانی می‌ساختند.
در دورهٔ کینیچ جاناب پاکال؛ فرهنگ و تمدن مایا به اوج شکوفایی رسید. از زمان وی؛ کتیبه‌ها و سنگ‌نوشته‌های بسیاری از جمله، کتیبه درپوش تابوت سنگی امپراتور پاکال بجا مانده که نمونهٔ نادر و گرانبهایی از هنر باستانی مایا است.
من آن‌را در مکزیک؛ در شهر پالنکه Palenque (به مایایی: Bàak) در استان چیاپاس دیده‌ام.
این کتیبه دارای مفاهیم نمادین بوده و اطراف آن حاشیه‌ای قرار دارد که علائم ستاره‌شناسی همچون خورشید؛ ماه، ستارگان و سرهای شش مرد اشراف‌زاده با رتبه‌های گوناگون در آن به تصویر کشیده شده‌است.
در قسمت بیست و هفتم تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک؛ انسان با ابداع خط گام بزرگی در راه تمدن برداشت، به تمدن مایا، اشاره نموده‌ام.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ملکه وو در چین
تنها زنی که در تاریخ چین باستان به مقام امپراتوری رسید؛ ملکه «وو زتیان» Wu Zetian عضو دودمان تانگ بود.
او نخست میان سال‌های ۶۶۵ تا ۶۹۰ میلادی به جای شوهر و پسرانش و به عنوان نایب‌السلطنه بر چین فرمان‌راند؛ کاری که در پیش از او هم معمول بود، اما میخ خود را که کوبید، امپراتوری تانگ را به پایان رسیده خواند و دودمان ژو (دودمان ژو دوم) را پایه ریخت و خود را فرمانروای ایزدی خواند و به تنهایی قدرت را در دست گرفت.
در قسمت بیست و ششم تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک (جنونِ قدرت آدمی را خُل و چِل می‌کند) اشاره شد که در روایت‌های سنتی چینی نخستین دودمان شاهی در چین دودمان شیا یا دودمان خاقان‌های نیکوکار است. بعد از آنها دودمان شانگ بر سر کار می‌آیند؛ و پس از آنها، نوبت دودمان ژو 周朝 (جو) می‌رسد که از ۱۱۲۲ پیش از میلاد تا ۳۵۶ پیش از میلاد در قدرت بودند...
آنچه ملکه زتیان؛ جایگزین امپراتوری تانگ کرد، دودمان ژو (دوم) بود.
...
گفته می‌شود روش ملکه وو زتیان؛ برای رسیدن به قدرت، و اینکه درست به همین دلیل، معشوقه این و آن می‌شد، و خیلی‌ها را به کشتن داد، توسط پیروان کنفوسیوس به سختی نکوهش شده‌است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
تئوتیهواکان Teotihuacán
تئوتیهواکان؛ نام مکان باستانی بزرگی‌است در حوزهٔ آبگیر مکزیک که بزرگترین هرم‌هایی که پیش از هجوم اسپانیایی‌ها بدین سرزمین ساخته‌شده، در آن جای دارد.
جدا از ویژگی هرم مانند شهر تئوتیهواکان؛ آن شهر به دلیل ساختار پیچیده‌اش، دارا بودن ساختمان‌های چند طبقه، و خیابانی بنام خیابان مرگ و نیز بخش کوچکی از نقاشی‌های دیواری خارق‌العاده‌ای که به طرز اعجاب انگیزی حفظ شده‌اند دارای اهمیتی انسان‌شناسانه است.
در قسمت بیست و ششم؛ گفتم حدود ۱۰۰ بعد از میلاد پی‌ریزی بنای عظیم هرم آفتاب Pirámide del Sol بزرگترین هرم از مجموعه اهرام تاریخی شهر تئوتیهواکان در مکزیک، ریخته شد. این هرم معبد خدای خورشید بود؛ و درواقع مرکز روحانی امپراطوری اینکا - مردم بومی (سرخپوست) در آمریکای جنوبی - که برای خورشید احترام زیادی قائل بودند.
...
تئوتیهواکان که سال ۷۰۰ میلادی؛ به دلایلی ازجمله خشکسالی و قحطی، از بین رفت، پیشتر مرکز یک فرهنگ قدرتمند بود و بطور گسترده‌ای از نواحی اطراف آمریکای میانه تأثیر می‌گرفت.
تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک؛ ادامه خواهد داشت
700 - 600
606
Indian empire
Harsha, king of a small Indian state, united the whole of northern India. Literature and culture flourished, but his empire broke up soon after his death in 647.
610
Greek replaces Latin
Heraclius became the Byzantine (Eastern) emperor, ruling until 641. He saw off the Persians, who were threatening to invade. As most people in the Eastern Empire spoke Greek rather than Latin, he made it the official language of government.
618
Tang takeover
Li Yuan, regent to the last Sui emperor, a boy, had him murdered and seized power for himself. He reigned as Gaozu, the first emperor of the Tang dynasty. In 626 Gaozu's son Taizong forced his father to step down. Taizong's reign was the start of a golden age in China.
Indian empire
Harsha, king of a small Indian state, united the whole of northern India. Literature and culture flourished, but his empire broke up soon after his death in 647.
610
Greek replaces Latin
Heraclius became the Byzantine (Eastern) emperor, ruling until 641. He saw off the Persians, who were threatening to invade. As most people in the Eastern Empire spoke Greek rather than Latin, he made it the official language of government.
618
Tang takeover
Li Yuan, regent to the last Sui emperor, a boy, had him murdered and seized power for himself. He reigned as Gaozu, the first emperor of the Tang dynasty. In 626 Gaozu's son Taizong forced his father to step down. Taizong's reign was the start of a golden age in China.
668
Golden success
Silla conquered the neighbouring kingdoms of Paekche and Koguryo to take sole control of Korea. Silla had grown rich on gold. Its rulers, several of whom were women, were buried in tomb mounds with fabulous golden finery.
673
Secret weapon
When Arab ships reached Constantinople, the Byzantines brought out a new weapon bronze tubes that fired a strange liquid. Known as "Greek fire", the liquid caught light on the water and produced raging flames. The weapon saw off the Arabs and saved the city.
Silla conquered the neighbouring kingdoms of Paekche and Koguryo to take sole control of Korea. Silla had grown rich on gold. Its rulers, several of whom were women, were buried in tomb mounds with fabulous golden finery.
673
Secret weapon
When Arab ships reached Constantinople, the Byzantines brought out a new weapon bronze tubes that fired a strange liquid. Known as "Greek fire", the liquid caught light on the water and produced raging flames. The weapon saw off the Arabs and saved the city.
683
Warrior king
Pakal was a political ruler and living god of the Mayan city of l'alenque Dying at the age of 80 atter a 68 year reign, he transformed Palenque into a powerful city with new palaces and temples, including his own tomb, the Temple of Inscriptions.
690
Empress Wu
Wu Zetian became the only woman in Chinese history to rule as emperor in her own name. She ruled from 690 to 705 but had also been the real power in Tang China during the reigns of her husband Gaozong (649-683) and son.
700
End of a city
Teotihuacan in Mexico, once the greatest city in ancient America, collapsed, bringing 600 years of history to a close. Drought, crop failures, and famine probably weakened the city and left it vulnerable to attack.
Warrior king
Pakal was a political ruler and living god of the Mayan city of l'alenque Dying at the age of 80 atter a 68 year reign, he transformed Palenque into a powerful city with new palaces and temples, including his own tomb, the Temple of Inscriptions.
690
Empress Wu
Wu Zetian became the only woman in Chinese history to rule as emperor in her own name. She ruled from 690 to 705 but had also been the real power in Tang China during the reigns of her husband Gaozong (649-683) and son.
700
End of a city
Teotihuacan in Mexico, once the greatest city in ancient America, collapsed, bringing 600 years of history to a close. Drought, crop failures, and famine probably weakened the city and left it vulnerable to attack.
در همین زمینه
تاریخ جهان دادگاه جهان است...
برای ارسال این مطلب به فیسبوک، آیکون زیر را کلیک کنید:
facebook