تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 48
باخ؛ «نه یک جویبار، بلکه یک دریا»
این مطلب را از ویدئو بشنوید
در قسمت پیش؛ ضمن شرح وقایع قرن هجدهم میلادی و آنچه بین سال‌های ۱۷۰۰ تا ۱۷۲۵ گذشت، ازجمله به موارد زیر اشاره نمودم:
- جترو تال؛ و انقلاب در کشاورزی
- جنگ‌های جانشینی اسپانیا
- بنای شهر سن پترزبورگ
- نبرد بلنهایم
- کتاب هزار و یک شب؛ هزار افسان
- پتر کبیر و جنگ پلتاوا
- تولید ظروف چینی در اروپا
- معاهده اوترخت و راشتات
- گابریل دانیل فارنهایت و دماسنج جیوه‌ای
- اسپانیایی‌ها در تگزاس
- عصر لاله در امپراتوری عثمانی
- رابینسون کروزوئه
- جان رابرتز؛ و دوران طلایی دزدی دریایی
- پیمان صلح نیستاد
- غروب حکومت صفوی، و -
- استرادیواری؛ پدر ویولن
وقایع قرن هجدهم را پی می‌گیریم.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
افول صفویان و طمع روس‌ها به ایران
در قسمت پیش یادم رفت به دست‌اندازی روس‌ها در ایران در اواخر حکومت شاه سلطان حسین اشاره کنم. آنان بویژه در سال‌های ۱۷۲۲-۱۷۲۳ به قفقاز و شمال ایران چشم داشتند. طمعی که بعدها در جنگ‌های آتی خود را بیشتر نشان داد.
پس از اشغال ایران به دست افغان‌ها؛ هرج‌ومرج سراسر کشور را فرا گرفت و دو امپراتوری تزاری و عثمانی خیزبرداشتند تا از این نمد، برای خود کلاه بدوزند!
در آن اوضاع شیر تو شیر، قشون روس با چند کشتی در بندر انزلی پیاده شد و گیلان را تصرف کرد. سپاه دیگری نیز به سمت باکو روان شد. تلاش تزار برای گسترش نفوذ روسیه در قفقاز و مناطق دریای خزر و بازداشتن رقیب خود، امپراتوری عثمانی، از دستیابی‌های ارضی در منطقه، به بهای افول صفویان شروع شد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱۷۲۶
سفرهای گالیوِر
سال ۱۷۲۶ «جاناتان سویفت» Jonathan Swift؛ یکی از آثار ماندگار و کلاسیک ادبیات انگلیسی را نوشت. کتاب سفرهای گالیوِر Gulliver's Travels
...
سفرهای گالیور که درواقع هجو داستان‌های ماجراجویانۀ است هنوز هم به صورت‌های مختلف چاپ می‌شود و اقتباس‌های زیادی از روی آن به‌صورت فیلم، مجموعۀ تلویزیونی و امثال آن شده‌است.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱۷۳۳
جان‌کای و اختراع جدید
در سال ۱۷۳۳ مخترع انگلیسی؛ جان‌کای john kay وسیله خودکاری اختراع کرد که با کمک آن به جای دو نفر، یک نفر به تنهایی می‌توانست با دستگاه پارچه بافی کار کند.
در نتیجه این اختراع و افزایش پارچه؛ تقاضا برای نخ زیاد و زیادتر شد. می‌توان گفت اختراع جان‌کای به انقلاب صنعتی شتاب بخشید
...
تبدیل دستگاه‌های بافندگی سنتی به دستگاه‌های پرتاب سریع ماکو یا «ماکو پران» (flying shuttle)؛ نخستین حلقه از زنجیره مدرنیزاسیون و صنعتی‌سازی بافندگی و نساجی در دنیا بود. (ماکو یک قسمت از ماشین بافندگی را تشکیل می‌دهد)
یادآوری کنم که همین تغییر کلیدی؛ در یزد، توسط زنده یاد «استاد غلام صنعتی» نساجی را در ایران دگرگون نمود.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱۷۳۴
روی کارآمدن امپراتور چیان‌لونگ
ششمین امپراتور دودمان چینگ؛ امپراتور چیان‌لونگ، از سال ۱۷۳۴ تا ۶۰ سال بعد بر کلیه چین فرمان راند. وی در ابتدای رسیدن به سلطنت؛ قیام مردم جنوب چین را سرکوب کرد و بعدها کوشید کشور برمه را به قلمرو خود ملحق سازد که موفق نشد. چیان‌لونگ در ویتنام هم مجبور به عقب‌نشینی شد و ارتش چین اواخر دوره حکومتش، رو به ضعف نهاد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱۷۳۵فون‌لینه و طبقه‌بندی گیاهان
کارل فون‌لینه(کارل نیلسون لینِئوس) گیاه‌شناس سوئدی و پایه‌گذار نظام امروزیِ طبقه‌بندی گیاهان و جانوران؛ از سال ۱۷۳۵، شروع به مطالعهٔ علمی گیاهان کرد. فون‌لینه شکل و ساختمان گل و دانهٔ گیاهان را وسیلهٔ طبقه‌بندی آنها قرار داد و کتابی که در این مورد نوشته هنوز هم اعتبار دارد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱۷۳۸
جنگ جانشینی لهستان
جنگ جانشینی لهستان؛ مجموعه نبردهایی بود که از ۱۷۳۳ تا ۱۷۳۸، در نتیجهٔ تلاش اتریش و فرانسه برای تسلط بر تاج و تخت لهستان صورت گرفت. با پایان این جنگ؛ اتریش، در ایتالیا بهترین قلمروهایش را از دست داد. اما فرانسه از جانب شرق به سرحد طبیعی خود رسید و این جنگ برایش منافع بسیار به همراه داشت.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱۷۳۹
برآمدن و فروشدن نادر شاه
در زمانی که صفویان با شورش افغان‌ها از هم پاشیده بودند و عثمانی‌ها از غرب و روس‌ها از شمال و اعراب از جنوب و ترکمانان و ازبکان از شرق به تاخت و تاز و قتل و غارت مشغول بودند، نادر قلی (که بعداً با عنوان نادر شاه؛ بنیانگذار دودمان افشاریه شد) وضعیت حاکمیت ایران را سامان داد و اقوام ایرانی را متحد در زیر یک پرچم درآورد.
وقتی افغان‌ها؛ به ایران تاختند و اصفهان را تصرف کردند و شاه سلطان حسین کشته شد، تهماسب پسر وی(که به تهماسب دوم مشهور است)، خود را پادشاه ایران خواند اما حکام نواحی گوناگون کشور حاضر به اطاعت از وی نشدند، در آن شرایط نادر، به جانبداری از وی برخاست و مقابله با افغان‌ها را در دستور کار خود قرار داد. نادر؛ اشرف افغان را در نزدیکی دامغان و سپس در مورچه خورت اصفهان و برای بار سوم در زرقان فارس شکست سختی داد و روس‌ها را هم از شمال ایران راند. در این تعقیب و گریز نظامیان هوادار اشرف افغان به دهلی گریختند. نادر سه بار به پادشاه هند، محمد شاه گورکانی، اخطار نمود که آنان را که حدوداً ۸۰۰ نفر بودند، به ایران تحویل دهد. در پی عدم تحویل آنها، سپاه ایران به هند لشگر کشید و گفته می‌شود ۸۰۰ نظامی هوادار اشرف در بازار دهلی به دار کشیده شدند.در آن جنگ هزاران شهروند هندی هم کشته شدند و نادر در قبال گرفتن کلید خزانه سلطنتی هند عقب‌نشینی را پذیرفت و با غنائم فراوان و جواهراتی چون کوه نور، دریای نور و تخت طاووس... به ایران بازگشت.
(الماس ۱۰۵ قیراطی کوه نور آخرین بار بر تاج ملکه مادر بریتانیا قرار داشت و اکنون در محل خاصی در برج لندن، نگهداری می‌شود.)
...
به دنبال قراردادی میان شاه تهماسب و دولت عثمانی که گرجستان و ارمنستان در ازای تبریز به آن دولت واگذار شد. نادر که خود این نواحی را به ایران بازگردانده بود، شاه صفوی(تهماسب دوم) را از سلطنت برکنار کرد و کوشید خودش معاهدهٔ جدیدی امضا کند که حقوق ایران ضایع نشود اما حاکم عثمانی راه نیامد و مناقشه بر سر کنترل بخش‌هایی از قفقاز پابرجا ماند. درنتیجه نبردهای ایران و عثمانی در قفقاز ادامه یافت.
نادر بعداً شهر گنجه را گرفت و با امپراتوری روسیه یک اتحاد دفاعی امضا کرد که بیشتر اراضی فتح شده در دهه ۱۷۲۰ را به ایران بازگردانند.
...
سال ۱۷۳۶؛ نادر رهبران ایلی و کدخدایان روستاهای قلمروی صفوی و شمار زیادی از مردم را در اقامتگاه بزرگی در دشت مغان جمع کرد و خواست او یا یکی از صفویان را برای حکومت بر کشور برگزینند. البته نظر به خودش داشت و می‌خواست همین را از زبان جمع به کرسی بنشاند.
وی در آن اجتماع بزرگ(که چندین و چند هزار نفر حضور داشتند)؛ اعلام کرد که از این پس اتباعش رسوم مذهبی خاصی که شاه اسماعیل اول برجای گذاشته و مورد تفرقه شده بود، رها می‌کنند و دیگر ابوبکر و عمر و عثمان لعن نخواهد شد و تبعیض بین شیعه و سنی هم از بین خواهد رفت.
بعدها یکی از اولین اقدامات او؛ مرسوم‌سازی کلاه چهار گوشه (تلویحاً به یاد چهار خلیفهٔ اول مسلمین) بود که به کلاه نادری مشهور شد به عنوان جایگزین عمامه قزلباش که دوازده تکهٔ سه گوش داشت(به نشانهٔ دوازده امام شیعه).
...
گفته شده وقتی نادر شنید یکی از روحانیون(میرزا ابوالحسن ملاباشی) گفته است «پادشاهان حق ندارند بگویند خدای عالم را چگونه باید پرستید. قوانین ما از طرف خدا به پیغمبر نازل شده و راهنمای ماست... و همه حامی سلسلهٔ صفوی هستند»، دستور داد این روحانی را دستگیر و روز بعد خفه کنند.پس از چندین روز جلسه، چنانچه از پیش معلوم بود مجمع فوق نادر را بعنوان پادشاه برگزید.
...
متاسفانه قدرت؛ نادر شاه را مسخ کرد و وی در اواخر عمر تغییر اخلاق داد و پسر خود رضاقلی میرزا را کور کرد. سپس از کار خود پشیمان شد و برخی از اطرافیان خود را که در این کار آنها را مقصر می‌دانست، کشت. بیرحمی‌هایی که بعداً دامن خودش را هم گرفت.
زمانی که برای رفع یکی از شورش‌ها به خراسان رفته بود، جمعی از سردارانش به رهبری برادرزاده‌اش علی قلی خان شبانه به چادر وی حمله کردند و او را به قتل رساندند.
با افول دولت نادری، سرزمین پهناور فلات ایران که پس از مدت‌ها به زیر یک درفش درآمده و رنگ یگانگی پذیرفته بود، از هم پاشید.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱۷۴۰
پروس و فردریش کبیر
فریدریش دوم، ملقب به فریدریش کبیر پادشاه پروس بین سال‌های ۱۷۴۰-۱۷۸۶، و از مشهورترین حکمرانان در این پادشاهی بود.
اشاره‌ای به پروس
پروس در ابتدا منطقه سکونت یکی از اقوام بالتی بود که ریشه مولداوی داشتند. آن قوم بعدها به شوالیه‌های آلمانی(شوالیه‌های تتونیک - یک گروه مذهبی-نظامی قدرتمند) نزدیک شدند و از قرن ۱۶، تحت سلطه لهستان و سپس سوئد قرار گرفتند.
در آغاز منطقه کوچکی بود که شاملِ شمال لهستان، استان کالینینگراد روسیه و قسمت‌هایی از لیتوانی امروزی می‌شد و بعدها به ایالت‌های پروس شرقی و پروس غربی در امپراتوری آلمان تقسیم شد.
پروس در سال ۱۷۰۱ یک پادشاهی مستقل تشکیل داد اما بین سال‌های ۱۸۷۱-۱۹۴۵ به یکی از ایالت‌های امپراتوری آلمان تبدیل‌شد.
و اما فردریش کبیر(فردریش دوم)
وی سال ۱۷۴۰؛ بر تخت شاهی نشست. خواهان آزادی همه ادیان شد و شکنجه را هم لغو نمود. گرفتن ایالت سیلزی از اتریش، زمان وی صورت گرفت.
سیلزی منطقه‌ای تاریخی در اروپای مرکزی است که بیشترین قسمت آن در لهستان و بخش کوچکی از آن در جمهوری چک و آلمان قرار دارد.
...
دورانی که فردریش کبیر در قدرت بود ارتش پروس موثرترین و منظم‌ترین ارتش اروپا محسوب می‌شد. فردریش کبیر معتقد به آزادی اندیشه بود و رشد فکری مردم را در گرو آن می‌دانست.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱۷۴۶
جاکوبیت‌ها و نبرد کالودن
جاکوبیت‌ها Jakobitische هواداران جیمز دوم و بازماندگان او بودند. جیمز دوم از ۱۶۸۵ تا ۱۶۸۸ پادشاه انگلستان، اسکاتلند و ایرلند بود اما از سلطنت خلع شده بود.در قسمت چهل و ششم تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک زیر عنوان انقلاب باشکوه Glorious Revolution به چیمزدوم و خلع او از سلطنت اشاره کرده‌ام.
...
طی سال‌های ۱۶۸۸ تا ۱۷۴۶شورش و جنگ‌های جاکوبیت‌ها در بریتانیای کبیر و ایرلند، بخاطر برگرداندن جیمز دوم و بازماندگانش به سلطنت بریتانیا بود.
نام این شورش‌ها را به خاطر نام جیمز که تلفظ لاتین آن می‌شود جاکوب، جاکوبیت گذاشتند.
شورش اول جاکوبیت‌ها به دلیل رُخ‌دادنش بعد از سال ۱۷۱۵ به نام «پانزده» و شورش دوم که بعد از سال ۱۷۴۵ روی داد، به نام «چهل و پنج» شناخته شده‌است.
شورش آخر را نوهٔ جیمز دوم، چارلز ادوارد استوارت(شاهزاده چارلی برازنده) Bonnie Prince Charlie هدایت می‌کرد. وی که در بریتانیا به عنوان جوان مدعی امپراتوری، شناخته می‌شد، سال ۱۷۴۶ در مکانی به نام کالودِن مور Culloden Moor در اسکاتلند، با نیروهای اسکاتلندی درگیر شد که به نبرد کالودن Battle of Culloden شهرت یافته‌است. چارلز ادوارد استوارت در این نبرد شکست خورد و بیشتر نیروهای تحت فرمانش کشته شدند.
کالودن آخرین جنگی بود که در داخل بریتانیا روی داد و با این شکست، شورش جاکوبیت‌ها هم پایان یافت.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱۷۴۸
پایان جنگ جانشینی اتریش
در اتریش با مرگ ناگهانی شارل ششم در سال ۱۷۴۰؛ دخترش ماری ترزا بر تخت نشست ولی کشورهای دیگر این جانشینی را نپذیرفتند و درنتیجه، مدت هشت سال(تا ۱۷۴۸)، جنگ و درگیری ادامه داشت.
با پیمان اکس لا شاپل Treaty of Aix-la-chapelle که در شهری به همین نام در غرب امپراتوری مقدس روم به امضاء رسید. جنگ جانشینی اتریش در ۱۷۴۸ خاتمه یافت.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱۷۵۰
مرگ یوهان سباستیان باخ
یوهان سباستیان باخ Johann Sebastian Bach عضوی از شگفت‌آورترین تبار موسیقایی تمام اعصار و آهنگساز و نوازندهٔ ارگ آلمانی که آثارش تقریباً تمام انواع متفاوت موسیقی دورهٔ باروک را دربرگرفت سال ۱۷۵۰ درگذشت.
در قسمت چهل و پنچم تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک در مورد جنبش فرهنگی باروک Baroque توضیح داده‌ام(روشی در هنرهای معماری، نقاشی، موسیقی و مجسمه‌سازی که از اواخر سده ۱۶ آغاز شد و تا اواخر سده ۱۸ رواج داشت).
باخ موسیقی دوران خویش را به بلوغ رساند. قطعه «شکوه خداوند هماره در اوج باد» Ehre sei Gott in der Höhe یکی از زیباترین یادگارهای اوست.
...
گفته می‌شود که باخ در خلال ۱۷۰۵ تا ۱۷۰۶ هشتصد کیلومتر (رفت و برگشت) پیاده رفت تا «بوکسته‌هود»، که باخ او را پدر ارگ‌نوازان آلمانی می‌دانست ملاقات کند و از او بیآموزد.
آخرین اثری که باخ آن را تکمیل نمود پرلود کوراله Chorale Prelude (پیش‌درآمد آواز) برای ارگ بود که در بستر مرگ، آن را دیکته نمود. امروزه «سبکِ باخ» بر تصنیفات موسیقایی؛ از سرودهای روحانی و آثار مذهبی تا آثار پاپ و راک، تأثیرات زیادی گذاشته‌است.
...
«دانش موسیقایی» وی با نبوغ ویلیام شکسپیر در ادبیات انگلیسی و ایزاک نیوتن در فیزیک مقایسه می‌شود. موتزارت، بتهوون و شوپن در میان مهم‌ترین ستایندگان باخ بودند و گفته می‌شود بتهوون با بازی کلامی با واژه Bach که به معنای «جویبار»(rivulet) هم هست، وی را «نه یک جویبار، بلکه یک دریا» می‌خواند.
Nicht Bach, sondern Meer
…
تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک ادامه خواهد داشت
1750 ▶1725
1733
Flying shuttle
British inventor John Kay patented the flying shuttle, an improvement to wool looms that enabled weavers to work faster. Kay's inventions led to protests from textile workers, who feared that he was depriving them of their livelihood.
1734
Emperor Qianlong
Qianlong became the sixth emperor of China. Although he appreciated the West's technical abilities, he thought it had nothing to offer China. His reign lasted for 60 years - the longest in Chinese history.
1735
Classifying nature
Swedish botanist Carl Linnaeus published Systema Naturae (System of Nature), the first of three influential works, in which he devised a method of describing plants and animals by genus and species.
1738War of the Polish Succession
The War of the Polish Succession (1733–1738) was a major European war sparked by a Polish civil war over the succession to Augustus II, which the other European powers widened in pursuit of their own national interests.
1739
Nader Shah
Nader Shah, a military leader who had overthrown the last Safavid shah of Persia in 1736, invaded the Mughal Empire and looted Delhi in India. He carried off the Peacock Throne oft Mughals and many other treasures, including the Koh-I Noor diamond...
1740
Frederick the Great
In 1740, Frederick II became king of Prussia after his father died. Shortly after taking the throne, Frederick II invaded and seized the Austrian province of Silesia (parts of present-day Poland, Germany, and the CzechRepublic). Frederick the Great, as he is known, turned the small German kingdom of Prussia into a major European power.
1746
Last battle in Britain
Prince Charles Edward Stuart (also known as Bonnie Prince Charlie), the grandson of the deposed King James II, landed in Scotland to reclaim the British throne. His army of Scottish Highlanders was destroyed at the Battle of Culloden, the last pitched battle fought in Britain.
1748
War of the Austrian Succession
The War of the Austrian Succession involved most of the powers of Europe over the question of Maria Theresa's succession to the realms of the House of Habsburg. The war began under the pretext that she was ineligible to succeed to the Habsburg thrones of her father, Charles VI..., The war ended with the Treaty of Aix-la-Chapelle in 1748.
1750
Johann Sebastian Bach
Johann Sebastian Bach was a German composer and musician of the Baroque period. Bach's abilities as an organist were highly respected during his lifetime, although he was not widely recognised as a great composer until a revival of interest and performances of his music in the first half of the 19th century. He is now generally regarded as one of the greatest composers of all time.
در همین زمینهتاریخ جهان دادگاه جهان است
بخش‌های دیگر«تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک»
...
سایت همنشین بهار
برای ارسال این مطلب به فیسبوک، آیکون زیر را کلیک کنید:
facebook