تاریخِ جهان دادگاهِ جهان است (۵)
انقلابِ صنعتی Industrial Revolution
در صفحه نمایش ویدیو هرگاه تبلیغات یوتیوب ظاهر می‌شود می‌توان با کلیک روی علامت ضربدر، آنرا حذف کرد.
این بحث بخش دیگری از آشنایی با سرفصل‌ها و نقاط عطف تاریخ جهان و به طور خاص اروپا است. این کار نه برای انباشت معلومات یا ارضای حس کنجکاوی، بلکه برای این است که خود را و زمان و جهانی را که در آن به سر می‌بریم بشناسیم. به قول فریدریش شیلر، شاعر و نمایشنامه نویس آلمانی: تاریخ جهان، دادگاه جهان است.
پیشتر، به دوران کلاسیک باستان یعنی تاریخ قدیم اروپا که یونان و روم در منطقه مدیترانه برو و بیا داشتند به قرون وسطی، رنسانس و، عصر روشنگری دوران پیروزی دانش و مدارا، دورانی که قواعد و اسرار عقلانی نهفته در طبیعت برجسته می‌شود، اشاره نمودم.
اکنون به انقلاب صنعتی اروپا می‌رسیم. واقعه تاریخی مهمی که نزدیک به سه قرن پیش اتفاق افتاد و دنیای ما را از این رو به آن رو کرد.
آغاز دقیق و پایان انقلاب صنعتی در میان مورخان مورد بحث است ولی شماری از آنان محدوده زمانی آن را از ۱۷۶۰ تا ۱۸۵۰ میلادی نوشته‌اند.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
انقلاب صنعتی چیست؟
انقلاب صنعتی مردم زراعت پیشه را از بازارهای محلی خودشان به جامعه‌ای صنعتی که دارای ارتباطات جهانی است، روانه کرد. روندی طولانی و پر دردسر که با پیچ و خم‌ها و کنش و واکنشهای بسیار (بویژه در انگلستان) روبرو شد.
در آن کشور از اواخر قرن هجدهم تا قرن نوزدهم میلادی همه چیز، از جمله صنعت، کشاورزی، تولید و حمل و نقل دچار دگرگون های بزرگی شد. تغییرات سرنوشت‌سازی که به کشورهای دیگر هم راه یافت.
...
با انقلاب صنعتی به جای نیروی انسان (و حیواناتی مانند اسب و قاطر و گاو که کمک‌کار همیشگی کشاورزان بودند) از نیروی ماشین استفاده شد و این تحول بزرگ با جنبه‌های اجتماعی و فکری نیز همراه بود. انقلاب صنعتی در عرصه صنعت و تکنولوژی تاثیرات عظیمی روی شرایط اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی جهان بر جای گذاشت و دوره‌ای تازه از زندگی را برای بشر رقم زد.
در مورد سرآغاز انقلاب صنعتی به داستان کودکی کنجکاو اشاره می‌شود که با مشاهده حرکت سرپوش کتری در حال جوشش به نیروی بخار پی برد.
...
از آنجا که واژهٔ انقلاب به دگرگونی‌های ناگهانی اطلاق می‌شود در اینکه تغییرات اقتصادی ۱۷۶۰- ۱۸۵۰ را می‌توان انقلاب صنعتی نامید اختلاف نظر وجود دارد. چرا؟ چون این تحولات ناگهانی نبودند. اصطلاح انقلاب صنعتی را از جمله آدولف بلانکی Jérôme-Adolphe Blanqui، از سوسیالیست‌های اتوپیایی فرانسه، ویلیام بلیک William Blake، ویلیام وردزورث William Wordsworth همچنین مارکس و انگلس یه کار بردند اما کسی که این اصطلاح را بیشتر از همه در آثار خویش استفاده کرد و عمومیت داد آرنولد توین بی Arnold Toynbee بود.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
بدون انقلاب کشاورزی انقلاب صنعتی نمی‌توانست روی دهد
انقلاب صنعتی ابتدا از انگلستان شروع شد و به تدریج به سراسر اروپا گسترش پیدا کرد و به دنبال آن کشورهای آمریکای شمالی و سپس تمامی دنیا تحت تاثیر آن قرار گرفتند.
...
انقلاب صنعتی بدون انقلاب کشاورزی نمی‌توانست روی دهد، از همین رو در بریتانیا همزمان با انقلاب صنعتی، انقلاب در کشاورزی پدیدار شد.
با فن‌آوری‌های صنعتی و روش‌های برتر کشاورزی، ماشین های شخم‌زن و بذرپاش و خرمن‌کوب و... (وسائل مکانیکی که مددکار زمینداران شد)، تشریف فرما شدند و خیلی‌ها را بیکار و علاّف کردند و چون در روستاها نیازی به کارشان نبود، روانه شهرها می‌شدند. در شهر بر خلاف روستا غذای کافی وجود داشت. بعلاوه کارخانه‌ها دربدر دنبال کارگران ارزان قیمت بودند که حق و حقوق خودشان را هم نشناسند.
...
مهم‌ترین عامل انقلاب صنعتی در انگلستان علاوه بر داد و ستد با خارجیان که افق دید افراد را نسبت به جهان گسترش می‌داد، تاثیرات فکری امثال فرانسیس بیکن و نیوتن بر فضای علمی بود.صنعتی شدن انگلستان همچنین نتیجه کشمکش‌های سیاسی قرن هفدهم به خصوص انقلاب باشکوه The Glorious Revolution سال ۱۶۸۸ بود. این انقلاب سیاسی باعث ایجاد پارلمان و پایان حکومت مطلقه در بریتانیا شد و نظامی را روی کار آورد که هم مشتاق و هم قادر بود منافع اقتصادی کشور را بهبود بخشد. علاوه بر سیستم سیاسی مساعد، انقلاب صنعتی توسط پدیدار شدن فرهنگ علمی نیز تقویت می‌شد.
...
انقلاب علمی قرن هفدهم به جمعی از اکتشافات در ارتباط با جهان طبیعی انجامید که در قرن هجدهم توسط مخترعان به کار گرفته شدند. علاوه بر این، موفقیت فلسفه طبیعی به روش علمی اعتبار بخشید و آن این دیدگاه بود که جهان توسط قوانینی اداره می‌شود که می‌توان از طریق مشاهده آنها را کشف کرده و برای بهبود زندگی انسان به‌کار برد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
انگلیس در تجارت بین‌المللی دست بالا داشت
انقلاب صنعتی با کشت وسیع پنبه و تولید پارچه‌های ارزان قیمت پنبه ای، که در سده هیجدهم در چین و هند رواج گسترده داشت، آغاز شد و انگلستان را به اولین قدرت صنعتی دنیا مبدل ساخت.
در انقلاب صنعتی، زغال سنگ، ماشین‌های بخار، ماشین‌های نساجی و یک ارتش از کارگرانی که سابق بر آن در بخش کشاورزی مشغول بودند، با یکدیگر درآمیختند. اما چرا انگلستان توانست در ابتدا چرخه راکد اقتصادش را بشکند و دیگر کشورهای اروپایی و مستعمراتشان در آمریکای شمالی را هم به دنبال خود بکشاند؟
انگلستان از موهبت جمعیت، منابع طبیعی، اختراعات، زغال سنگ، آبراه، پول، بازار مناسب و کشاورزی پیشرفته و...، یعنی همه‌ی آنچه برای صنعتی شدن ضرورت داشت، برخوردار بود.
آن کشور در حالی که خاک خود را از ویرانگری جنگ کنار کشیده بود، در نبرد‌های بزرگی پیروز شده و بر دریاها هم تسلط داشت و به این وسیله اینجا و آنجا را به مستعمره خویش تبدیل کرده بود. مستعمراتی که آنها را می دوشید و می‌چاپید. مستعمرانی که مواد خام و کالاهای ساخته شده مورد نیازش (انگلستان) را فراهم میکردند.
...
در سال ۱۸۵۰ نیمی از کشتی‌های اقیانوس پیمای دنیا، متعلق به آن کشور و نیز طول راه آهن بریتانیا برابر طول تمامی خطوط راه آهن در سرتاسر دنیا بود. در تجارت بین‌المللی امپراتوری بریتانیا حرف اول را می‌زد و باعث ایجاد دستمزدهای بالا و اقتصاد با انرژی ارزان شد و همین زمینه‌ساز انقلاب صنعتی بود.توجه داشته باشیم که انگلستان پس از چندین قرن تحول سیاسی داخلی، توسعهٔ استعمار تجاری، گسترش ناوگان دریایی، رشد طبقهٔ متوسط و بهبود امور قانونی و اداری کشور، از نظر زمین، کارگر، سرمایه، مدیریت و حکومت، وضعیتی داشت که زمینهٔ پیشرفت صنعتی در این کشور را فراهم می‌کرد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
انگلیس از معادن زغال سنگ و آهن بهره می‌بُرد
انقلاب صنعتی در انگلستان در سه زمینه بافندگی، زغال سنگ و ذوب آهن بیشتر نمود یافت.
آن کشور از معادن زغال سنگ و آهن بسیار غنی بهره می‌برد و همین دو ماده اساسی سبب تولید فراورده‌های صنعتی فراوانی شد که پیشرفت بازرگانی و اختراع وسایل حمل و نقل و سود سرشار کارخانه داران را در پی داشت. اختراع ماشین ریسندگی و بافندگی، ماشین بخار، لوکوموتیو بخاری و موتورهای الکتریکی در حمل و نقل، کشاورزی و روابط اجتماعی، دگرگونی‌هایی وسیع به وجود آورد.
...
ساخت اولین پل آهنی در سال ۱۷۷۹، همچنین احداث اولین شبکه راه آهن در سال ۱۸۲۵ از جمله نتایج مثبت انقلاب صنعتی در انگلستان می‌باشد. اما هیچ گلی بی خار نیست.در این جریان کارخانه‌های متعدد با دود غلیظ، جانشین دهکده‌های سبز و خرم روستایی شدند. شهرهای صنعتی در اطراف این کارخانه‌ها بدون حساب و کتاب بوجود می‌آمدند. این شهرک‌های کثیف و زشت برای کارگران زحمتکشی که پس از دوازده ساعت کار سخت خسته شده بودند ساخته می‌شدند. رشد و گسترش کارخانه‌ها منجر به از بین رفتن جنگل‌ها و فضاهای سبز، افزایش دود و آلودگی هوا، بوجود آمدن کوه‌های ذغال و توده فضولات بود.
...
در عصر انقلاب صنعتی، هر اختراع تازه سبب می‌شد که ماشین‌های تازه به جای عده‌ای از کارگران به کار بیفتند و گروهی را بیکار کنند. در نتیجه بیکار شدن عده‌ای از کارگران فقر و تنگدستی بر آنها چیره شد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پیآمدهای انقلاب صنعتی
از آغاز تاریخ تا آغاز قرن نوزدهم کلیه امور جهان به کمک ابزار دستی انجام می‌گرفت، روی همین حساب بارزترین تحّول در انقلاب صنعتی، قرار گرفتن ماشین در خدمت تولید بود که شیوه تولید را از تولید دستی به تولید کارخانه‌ای متحول کرد.از موضوع فوق که بگذریم، گسترش استعمار اروپایی‌ها در کشورهای آسیایی و آفریقایی و بهره کشی از کارگران در داخل از دیگر پیامدهای انقلاب صنعتی بود.
...
به دنبال انقلاب صنعتی، سرمایهگذاریهای زیادی در ساخت کانال‌ها و جاده‌ها و راه‌آهن صورت گرفت و این تازه آغاز راهی بود که کشورهای دنیا را همچون یک زنجیر به هم متصل نمود. اگرچه عرضه ماشین‌آلات صنعت نساجی و فولاد‌سازی، اولین مرحله انقلاب صنعتی در دنیا را رقم زد، ولی گام اصلی در جهت صنعتی‌شدن دنیا زمانی بود که ماشین‌های بخار شروع به کار کردند و این نقطه عطفی در تاریخ زندگی بشر محسوب می‌شود.
...
ماشین‌های برقی و مکانیکی عظیم و قطعات متحرک پیچ و مهره، محیط اطراف را به هیاهو کشانید. به تدریج، ماشین‌آلات صنعتی جایگزین نیروی کار انسانی یا حیوانات شدند و راندمان کاری صنایع ارتقا یافت اما هر اختراع تازه سبب می‌شد که ماشین‌های تازه به جای عده‌ای از کارگران به کار بیفتند و گروهی بیکار شوند. در نتیجهٔ بیکار شدن عده‌ای از کارگران و هم چنین افزایش قیمت‌ها به دلیل تغییر و تحولات صنعتی، فقر و تنگدستی بر آنها چیره شد.
...
با آغاز انقلاب صنعتی آداب معاشرت، همچنین روابط فرزندان با پدران و مادرانشان دستخوش تغییر شد بخصوص که با انتقال تولید اقتصادی از مزرعه به کارخانه، افراد خانواده دیگر به صورت یک واحد با یکدیگر کار نمی‌کردند.گسترش شهرنشینی و توسعه فرهنگ کار همراه با افزایش سرمایۀ اقتصادی از دیگر پیآمدهای انقلاب صنعتی بود.
...
این وسط واقعه مهمی نیز اتفاق افتاد. سیمان ساخته شد. ترکیب شگفتی که قابلیت چسبانیدن ذرات به یکدیگر و بوجود آوردن جسم یکپارچه از ذرات متشکله را دارا می‌باشد و از ترکیب مصالح آهکی، رُس، سیلیس و اکسیدهای معدنی در دمای زیاد، (۱۴۰۰ تا ۱۵۰۰ درجه سانتی‌گراد) ساخته می‌شود.
سیمان از همان زمان در همه بنا ها، پلها و تونلها خودنمایی می‌کند.
البته قدمت نوعی سمنت به پیش از میلاد می‌رسد و مصرف آن در ساختمان پانتئون شهر رم واقع در ایتالیا که مربوط به ۲۷ قبل از میلاد است، دیده شده‌است. در ساختمان گنبد این بنا که ۴۳ متر قطر دارد و من از نزدیک دیده و از مطلعین پُرس و جو کرده ام، مخلوطی از خرده‌سنگ و آهک پخته به کار رفته‌است.
ولی کشف سیمان به شکل امروز مربوط به بنای انگلیسی ژوزف اسپدین است که از پختن آهک و خاک رس در حرارت بالا و آسیاب کردن آن موفق شد ابتدایی‌ترین نوع سیمان را کشف کند.
...
در سال ۱۸۳۲ یک تاجر انگلیسی سرکه، روشی برای تولید اسید سولفوریک غلیظ ابداع کرد. اسید سولفوریک در گذشته با نام جوهر گوگرد خوانده می‌شد و برای نخستین بار توسط زکریای رازی کشف شده بود.
القصه، ساخت ماشین‌آلات صنعتی و مواد شیمیایی، توسعه صنعت شیشه‌سازی، صنعت چاپ و نیروگاه‌های بزرگ برق و آب زندگی بشر را زیر و رو کرد. کم کم شرایط اجتماعی و اقتصادی مردم و کشورها دگرگون شد.
...
انقلاب صنعتی نقشه جهان را با تضمین تسلط انگلستان بر دریاها و بر سودمندترین مستعمرات به مدت یکصدوپنجاه سال عوض کرد. این انقلاب جنگ و کشتار را هم ماشینی کرد و گسترش داد، و از صورت جنگ تن با تن خارج ساخت، و توانایی انسان را (انسانی که گرگ انسان است) برای منهدم کردن و کشتن بهبود وسیعی بخشید. انقلاب صنعتی افکار مردم شهرنشین را تیز تر، ولی احساس زیبایی شناسی را کند کرد. بسیاری از شهرها به نحوی ملالآور بدمنظر شدند، و سرانجام خود هنر هم، دست از تعقیب زیبایی کشید.
...
انقلاب صنعتی تاثیر فراوانی بر شکل فضاهای شهری اروپا گذاشت. بعدها اتومبیل را به فضاهای شهری کشید و کارکرد میادین را از محل تجمع مردم، به محل تقاطع ماشین‌ها تبدیل نمود. بدین ترتیب گذشته و تاریخ دیرینه ملتها دستخوش تغییر شد و جای خود را به حرکت ماشینی و سواره مردم داد. اگر در اروپا این وضع تدریجی و آرام آٰرام صورت گرفت در ایران ناگهانی، آشوب‌زا و بهم ریزنده بود.
انقلاب صنعتی انگیزه سودجویی را هم تا آنجا مورد تاکید قرار داد که به نظر میرسید خودخواهی طبیعی بشر را تشویق و تشدید می‌کند.
انقلاب صنعتی با کشاندن کار به خارج از خانه وضع جدیدی برای زنان رقم زد. به این معنی که کار سخت و طاقت‌فرسا در کارخانه‌ها و کارگاه‌ها را علاوه بر کار منزل به آنها تحمیل نمود. گفته‌اند در محیط کار بارها از زنان شاغل چیزی این مضمون شنیده می‌شد که باید عجله کنیم، چون به خانه که می‌رسیم، کارمان تازه آغاز می‌شود؛ چیزهای زیادی ما را فرا می‌خوانند، کاش ده تا دست داشتیم و به کارشان می‌گرفتیم...
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
نقش اختراعات در انقلاب صنعتی
در این بخش به شماری از اختراعات را که با انقلاب صنعتی رابطه داشت، اشاره می کنم.
۱۷۰۹میلادی
آبراهام داربی Abraham Darby با استفاده از زغال سنگ به جای چوب، روشی را برای تصفیه (استخراج) آهن از سنگ آهن ابداع می‌کند.
۱۷۱۲
توماس نیوکامن newcomen Thomas اولین موتور بخار را برای بیرون کشیدن آب از معادن اختراع می‌کند.
۱۷۶۴
جیمز هارگریوز james hargreaves بافنده انگلیسی ماشین نخ ریسی را برای ریسیدن پارچه‌های پنبه‌ای اختراع می‌کند.
۱۷۶۹
جیمز وات james watt، مهندس اسکاتلندی، موتور بخار پیشرفته‌ای را اختراع می‌کند که قادر است بطور موثری برای راندن ماشین‌ها بکار رود.
۱۷۸۵
ادموند کارت رایت Edmund Cartwright کشیش انگلیسی به منظور بافت پارچه پنبه‌ای، نوعی ماشین بافندگی را ارائه می‌دهد که با استفاده از نیروی محرکه سوختی کار می‌کند.
۱۷۹۳
الی ویتنگ Eli whitney آمریکایی دستگاهی را برای جدا سازی فیبرهای کتانی از دانه‌ها و مواد زائد دیگر اختراع می‌کند.
۱۸۳۶
ساموئل مورس Samuel Morse تلگراف را اختراع می‌کند.
۱۸۳۷
چارلز ویتستون Charles Wheatstone و ویلیام کوک William Cooke اولین ابزار الکتریکی ارتباطات از راه دور را ابداع می‌کنند.
۱۸۳۹
مهندس اسکاتلندی به نام جیمز نازمیت James Nasmyth چکش بخار را اختراع کرد. این ماشین پر قدرت، می‌توانست با دقت فراوان به قطعات فولادی، ضربه وارد کند. (مخترع فرانسوی فرانسوا بوردون François Bourdon هم جداگانه به ابداع چکش بخار رسیده بود.)
۱۸۴۴
چرخ خیاطی توسط الیاس هاو Elias Howe اختراع می‌شود و سه سال یعد ایزاک سینگر Isaac Singer آن را تکمیل می‌کند.
۱۸۵۶
اختراع کوره آهن بوسیله هنری بسمر Henry Bessemer تولید انبوه فولاد را ممکن می‌سازد.
۱۸۷۵
جیمز وات James Watt علاوه بر ابداعات پیشین، اولین موتور بخار را هم، اختراع می‌کند.
۱۸۷۶
تلفن توسط الکساندر گراهام بل Alexander Graham Bell اختراع می‌شود.
۱۸۷۷-۹
توماس ادیسون Thomas Edison برق، گرامافون و لامپ رشته‌ای...را اختراع می‌کند.
۱۸۸۸
نیکولا تسلا Nikola Tesla موتور الکتریکی القایی را اختراع می‌کند.
۱۸۹۲
رودلف دیزل Rudolf Diesel موتور دیزل را اختراع می‌کند.
...
اضافه کنم که مرحله‌ای از انقلاب صنعتی که از نیمه دوم سده نوزدهم تا جنگ جهانی اول را شامل می‌شود، «انقلاب صنعتی دوم» Second Industrial Revolution
نام گرفته‌است که با نام انقلاب فناوری نیز شناخته می‌شود.
شروع انقلاب صنعتی دوم، دهه ۱۸۶۰ حدود زمانی تولید فولاد بسمر Bessemer، و اوج آن در تجهیز کارخانجات به برق، تولید انبوه و خط تولید در نظر گرفته می‌شود.
انقلاب صنعتی دوم با توسعه خط آهن، تولید آهن و فولاد در مقیاس انبوه، کاربرد گسترده ماشین آلات در تولید کارخانه ای، افزایش شدید استفاده از نیروی بخار و ارتباطات الکتریکی مشخص می‌گردد.
انقلاب صنعتی بعدها با مقولاتی چون کاپیتالیسم، سوسیالیسم و رومانتیسم و...هم گره می‌خورد و در وقت خودش به آن اشاره می‌کنم.
این بحث ادامه خواهد داشت
پانویس
مارش ایرانی Persischer Marsch
آهنگ زیبای آغاز ویدیو «مارش ایرانی» Persian March Op. 289 از سلطان والس (یوهان اشتراوس پسر Johann Baptist Strauß) است.
انقلاب باشکوه The Glorious Revolution
انقلاب باشکوه همان انقلاب سال ۱۶۸۸ انگلستان است که با عناوینی چون انقلاب بدون خونریزی و انقلاب آرام نیز نامیده می‌شود. چراکه بدون درگیری، حکومتی دموکراتیک تر، جایگزین نظام پیشین شد و شاه جدید موافقت نمود اختیارات و قدرت بیشتری به پارلمان واگذار نماید.
فولاد بسمر Bessemer process
فولاد بسمر، یادآور مهندس بریتانیایی هنری بسمر Henry Bessemer است. وی در پی تدبیر تازه‌ای بود که بوسیله آن بتواند فولادی بهتر از آنچه در آن ایام ساخته می‌شد و در دست صنعتگران قرار می‌گرفت، بسازد. هنری بسمر آزمایش خود را از دمیدن هوای زیاد به درون توده چدن گداخته‌ای که در یک بوته مخصوصی جای گرفته بود، آغاز کرد و پس از زحمات زیاد بالاخره محصولی به دست آورد که شبیه به فولاد امروزی بود.
منابع
تامس ساوتکلیف اشتن، انقلاب صنعتی
جیمز آ. کوریک، انقلاب صنعتی، ترجمه مهدی حقیقت خواه
ت، س، اشتن، انقلاب صنعتی، ترجمه احمد تدین
مصطفی اکبری مطلق، تأثیر انقلاب صنعتی بر میدان‌های شهری در ایران
همنشین بهار، ویکیپدیا
Usher, Abbott Payson (1920). "An Introduction to the Industrial History of England". University of Michigan Press.
Ashton, Thomas S. (1948). "The Industrial Revolution (1760–1830)". OxfordUniversity Press.
Griffin, Emma (2010). Short History of the British Industrial Revolution.
در همین زمینه
تاریخ جهان دادگاه جهان است
تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک
...
سایت همنشین بهار
برای ارسال این مطلب به فیسبوک، آیکون زیر را کلیک کنید:&p[url]=http://www.hamneshinbahar.net/article.php?text_id=196.html&p[images][0]=http://www.hamneshinbahar.net/bilder/8117hamneshin_revolucao_industrial1.jpg&p[summary]=این بحث در مورد انقلاب صنعتی اروپا و بخش دیگری از آشنایی با سرفصل‌ها و نقاط عطف تاریخ جهان است. این کار نه برای انباشت معلومات یا ارضای حس کنجکاوی، بلکه برای این است که خود را و زمان و جهانی را که در آن به سر می‌بریم بشناسیم.
به قول فریدریش شیلر، شاعر و نمایشنامه نویس آلمانی: تاریخ جهان، دادگاه جهان است.
){kind=small}
facebook